عصبانيت و عوارض آن ( قسمت اول)
عصبانيت از احساسات طبيعي  انسان است كه همه ي ما آن را تجربه كرده ايم . با اين همه  افراد زيادي عصبانيت را حسي بد يا منفي تلقي مي كنند كه مانع از بيان احساسات به روشي طبيعي و مؤثر مي گردد. مقاله حاضر به بررسي  اين حس و شيوه به كارگيري آن ، به طريق مؤثر در زندگي مي پردازد.
عصبانيت چيست ؟
عصبانيت يك حس طبيعي است درست مانند شادي ، غم و اندوه . احساسات زماني بروز مي كنند كه اتفاقي براي فرد رخ دهد . عصبانيت وقتي بروز مي كند  كه فرد احساس كند مثلاً با او به درستي رفتار نشده است . با بروز اين حس ، بدن مقدار زيادي از تركيبات شيميايي را كه موجب تغيير نحوه ي كاركرد بدن مي گردند آزاد مي نمايد . اين تغييرات عبارت اند از :
تلمبه زدن سريعتر قلب
نفس نفس زدن
بالا رفتن دماي بدن
لرزيدن
اين تغييرات ، بدن را آماده ي درگيري يا فرار از موقعيت به وجود آمده مي كنند و  قدرت و هوشياري را آنقدر بالا مي برند كه  مي توان با گريختن يا ايستادن براي درگيري ، به جهت دفاع از حق و امنيت فردي از خود محافظت كرد . كاري كه  مردم در گذشته انجام مي دادند . در حال حاضر وقتي كاري درست انجام نگيرد هنوز همان تغييرات  فيزيكي وجود دارند اما در بيشتر اوقات اين وضعيت طوري نيست كه بتوان درگيري فيزيكي پيدا كرد يا گريخت . بنابراين تغييرات فوق همچنان وجود خواهند داشت و براي خلاص شدن از آنها راه آساني وجود ندارد .
عصبانيت رابطه نزديكي  با ساير احساسات از جمله ترس ، ناراحتي ، يأس و نااميدي دارد اما گاهي ، تنها احساسي است كه فرد براي نشان دادن  هيجانات خود انتخاب مي كند .
گاهي اوقات  حتي نمي توان آن را از ساير احساسات تميز داد . براي مثال يك يخ  شناور را تصور كنيد . روي آب بخش كوچكي از يخ  وجود دارد كه مي توان آن را حس عصبانيت تلقي كرد . نصف بيشتر يخ  در زير آب قرار دارد كه حاكي از ساير احساسات مرتبط با عصبانيت مانند ترس ، نارحتي ، شرمندگي و غم مي باشد .
زماني كه عصباني شديد ، مكث كنيد و از خود اين سؤالات را بپرسيد :  واقعاً چرا عصباني هستم؟ آيا به خاطر ترسيدن از چيزي است ؟ آيا احساس مي كنم برخورد نامناسبي با من صورت گرفته است ؟ آيا مسئله اي احساساتم را جريحه دار كرده است ؟ آيا احساس مي كنم به من و خواسته هايم بي احترامي شده است ؟ آيا اين عصبانيت ، من را به ياد تجربه ناراحت كننده اي مي اندازد ؟ آيا از عصباني شدن هراس دارم ؟
چه كسي عصباني مي شود ؟
همه ، از پير و جوان و زن و مرد در هر زماني عصباني مي شوند . بسياري تصور مي كنند مردها بالاخص پسرهاي جوان بيشتر از خانمها عصباني مي شوند . اين تنها يك تصور است . چنين عقيده اي شايد از آنجا نشأت گرفته باشد كه مردان و زنان عصبانيت خود را به شيوه هاي مختلف بروز مي دهند .
به مردان و پسران  گفته مي شود كه بايد محكم باشند و اين خلاف مردانگي  است كه ترس ، ناراحتي ، مخالفت  و ساير احساسات ناراحت كننده خود را بروز دهند . اگر آنها احساسي غير از عصبانيت را نشان دهند ، ديگران چه مي گويند .
به زنان و دختران معمولاً مي  آموزند كه عصباني شدن ، رفتاري خانمانه نيست . اگر آنها عصبانيت  خود را بروز دهند ديگران چه مي گويند ؟  اين بدان معناست كه زنان بيشتر عصبانيت خود را پنهان مي كنند يا آن را ناديده مي گيرند .
يك فيلم سينمايي ، مجله يا كمدي عامه پسند را تصور كنيد  . شخصيت هاي مرد و زن  چه احساساتي را نشان مي دهند ؟  شخصيت آنها شبيه كيست ؟  فكر مي كنيد اين شخصيت ها به مردان و زنان در خصوص احساساتشان چه پيغامي مي دهند ؟
جنبه مثبت عصبانيت
عليرغم نحوه بروز عصبانيت آن چنان كه  ديده مي شود ،  اين احساس در زندگي ما مي تواند مفيد باشد و در دستيابي به موارد ذيل به ما ياري رساند :
 - براي نيل به اهداف ، كنترل موقعيت هاي اضطراري و حل مشكلات
- كمك به بروز استرس ها و فشارهاي عصبي به شيوه اي صحيح
- صحبت با ديگران در خصوص احساسات خود
- برانگيختن تغييرات در جهت عدالت اجتماعي
 در گذشته كه زنده ماندن كار پر مشقتي بود عصبانيت براي ادامه بقا سهم مهمي ايفا مي كرد . وقتي مردم بدوي امنيت خود را از سوي حيوانات وحشي يا دشمنان در خطر مي ديدند  مقادير زيادي تركيبات شيميايي از طريق حس عصبانيت وارد مغز مي شد . اين تركيبات شيميايي قدرت بسيار زيادي براي فرار كردن ، ايستادن و درگير شدن با مهاجمان ، تمركز داشتن در طي درگيري و كاهش حس درد تأمين مي كرد.
چنين واكنش هايي ، بخشي از نحوه عكس العمل بدن  براي دفاع از خود و كمك به واكنش در مقابل موقعيت هاي خطر ساز يا تهديد كننده هستند .
در زندگي امروزي ، عصباني شدن در موارد زير مفيد است :
-وقتي كه با شما رفتار نامناسبي صورت گرفته  يا به احساستتان صدمه خورده است .
- كمك به حفظ احساسات مثبت
- كمك به اعتماد به نفس و دفاع از حقوق فردي
- نشان دادن عدم تأييد نقض قوانين يا معيارهاي اجتماعي .
ايجاد تغييراتي در شيوه حيات جامعه . وقتي گروهي از مردم به خاطر مسائل يكسان عصباني مي شوند ، اغلب به يكديگر مي پيوندند تا آن موقعيت را تغيير دهند مانند تظاهرات عليه رژيم  يا اعتراض عليه جنگ .
نكته : عصبانيت مي تواند مفيد باشد اما تنها با اين شرط كه به روش مؤثري آن را بروز دهيد و به خود يا ديگران و يا به اموال آسيب نرسانيد .
جنبه ي منفي عصبانيت
برخي مردم معتقدند عصبانيت هميشه منجر به طغيان مي شود و در نتيجه ي انواع مختلف خشونت ، يا حتي آزار و اذيت  كودكان به وجود مي آيد . افراد ديگر معتقدند از آنجا كه بروز عصبانيت نامعقول است بايد آن را پنهان كرد .  بروز عصبانيت به اين شيوه مي تواند براي خود فرد ، ساير افراد  يا براي مسائل مهم در زندگي وي ، منفي ، مخرب و زيان آور باشد .
اگر به كرات عصباني مي شويد ، بدانيد كه:
-در حفظ دوستان ، شركاء ، خانواده يا كار خود دچار مشكل مي شويد .
- خود و سايرين را به شدت ناراحت مي كنيد .
- خودتان و ديگران را ( اغلب آنهايي را كه دوستشان داريد ) مي رنجانيد.
- در نهايت تنها و غمگين مي شويد .
- و يا عصبانيت شما به خشونت منجر مي شود كه غير قانوني است و احتمالاً دستگيري يا ساير جرائم  را به دنبال  خواهد داشت
- عصبانيت مي تواند زندگي شما را زير سلطه  خود درآورد .
اگر فرد افسرده باشد يا كمتر زندگي خود را كنترل كند ، گاهي اوقات از عصبانيت براي تدبير يا ترساندن ديگران استفاده مي كند ؛ زيرا اين حالت حس توانايي و قدرت و كنترل برافراد پيرامون را ايجاد مي كند و حفظ  رابطه را با مشكل روبرو مي سازد و مي تواند  منجر به احساس  گناه يا شرم شود . چنين احساساتي ، اعتماد  به نفس را كم و عصبانيت و تنهايي را زياد مي كند. بنابراين ، ناراحت كردن ديگران با استفاده از عصبانيت  به هر نحوي هيچ وقت مطلوب نيست .
از سوي ديگر ، وقتي مردم عصبانيت خود را پنهان مي كنند اين حس در جاي ديگري  بروز مي كند و خود فرد را در كنترل مي گيرد .
وقتي عصبانيت خود را پنهان مي كنيد  ممكن است به نتايج زير برسيد :
- اين شيوه  تنها دركوتاه مدت كارايي دارد .
- دچار افسردگي ، كمي اعتماد به نفس يا اضطراب مي گرديد .
- احساس بسيار بد و ناخوشايندي  پيدا مي كنيد و از خود متنفر مي شود .
- به خود آسيبي مي رسانيد ، يا خود را مجازات مي كنيد .
- اغلب در برابر مسائلي كه معمولاً باعث نگراني شما نمي شوند به شدت واكنش نشان مي دهيد .
- افرادي را هدف قرار مي دهيد كه با علت اصلي عصبانيت شما هيچ رابطه اي ندارند .
اين شيوه ها مانع از مقابله سالم و مؤثر با عصبانيت مي شوند و اين بدان معناست كه عصبانيت مانند بحران عاطفي عظيم و پنهان ، براي آسيب رساندن به خود فرد يا ديگران در انتظار فرصت است .