احترام به همسر
همسر امام كه سال ها در سايه اين آفتاب جهاني مي زيسته و صندوقچه اي از خاطرات و حوادث تلخ و شيرين زندگي امام را در سينه دارد؛ درباره رفتار امام مي گويد:
“حضرت امام به من خيلي احترام مي‎گذاشتند و خيلي اهميت مي‎دادند. هيچ حرف بد يا زشتي به من نمي زدند… امام حتي دراوج عصبانيت هزگز بي احترامي و اسائه ادب نمي‎كردند. هميشه در اتاق جاي بهتر را به من تعارف مي كردند.”
به واقع احترام متقابل، اكسيري است كه زندگي خانوادگي را به كانون سعادت و كاميابي مبدل مي سازد.اگر ارتباط همسران و رفتار و گفتار آنان با احترام و تكريم باشد، بهترين آموزشگاه ادب در خانه، اين دنياي كوچك، ايجاد خواهد شد و در اين آموزشگاه، فرزندان و انسان‎هاي فردا آموزش خواهند ديد. احترام امام به همسرشان چنان مشهود بود كه همه اهل خانه به گونه‎اي صحنه‎هايي از آن را ترسيم كرده و در مورد رفتار كريمانه و احترام‎آميز امام بسيار سخن گفته‎اند؛ از جمله دختر امام مي گويد:
” برخورد حضرت امام با همسرشان در عين صميمت و محبت بسيار محترمانه بود. در تمام مسائل شخصي و خانوادگي نظر خانم محترم بود و ايشان هيچ گونه دخالتي در امور داخلي منزل نداشتند.”
احترام به سليقه هاي يكديگر يكي از بهترين شيوه هاي ايجاد تفاهم در خانواده هاست. امام در زندگي خود از اين اخلاق نيكو بسيار استفاده مي كردند. در احاديث و روايات نوراني ائمه (ع) نيز بحث اكرام و احترام به همسر به عنوان يك اصل اساسي براي استحكام روابط خانوادگي مطرح شده است. امام صادق(ع) در اين زمينه مي فرمايد:
“مَن اَتَّخَذَ اِمرأة فـَليَكرمَها. هر كس زني بگيرد، بايد او را احترام كند.
و نيز پيامبر گرامي اسلامي مي فرمايد:
“… اخذتموهنّ علي امانات الله …، شماها زنان را به عنوان امانات الهي گرفتيد.”
پيامبر مي‎فرمايد:” آن قدر جبرئيل سفارش زنان را نمود، تا آن‎جا كه گمان كردم براي شوهر جايز نيست به زنش اف بگويد”.
احترام زن در اسلام به گونه‎اي تأكيدي مطرح شده است.
” زن از نظر اسلام ميهمان محترمي است كه از جنبه احترام، ميهمان است و از جهت دخالت در امور زندگي، شريك صاحب خانه ( شوهر) و از نظر امور داخلي، مدير و سرپرست است.”
در مورد مصاديق روايات ذكر شده با تأملي كوتاه در زندگاني امام مي بينيم چگونه اين احاديث شريف مورد توجه قرار گرفته و تطبيق با عترت، زندگي ايشان را نوراني كرده است. همسر امام آن گاه كه از احترام امام به خود سخن مي گويد، بيان مي كند:
” تا من نمي آمدم سرسفره، خوردن غذا را شروع نمي كردند. به بچه ها هم مي گفتند، صبر كنيد تا خانم بيايد.”
در همين زمينه دختر بزرگ ايشان مي گويد:” اگر بگويم كه در طول شصت سال زندگي، زودتر از خانم دستشان توي سفره نرفت، دروغ نگفته ام. اگر بگويم كوچك ترين توقعي از ايشان نداشتند، دروغ نگفته ام. حتي مي توانم بگويم در طول شصت سال زندگي هيچ وقت يك ليوان آب هم از خانم نخواستند.”
احترام فراواني كه امام براي همسر خويش قائل بودند، جزء روش و منش زندگي ايشان شده بود، به گونه اي كه حتي در تبعيد، آن جا كه همسرشان همراه ايشان نبود، همواره نسبت به وضع خانواده دغدغه خاطر داشتند. اين مطلب را از نامه هاي آن بزرگوار به فرزندانش مي توان دريافت. امام در نامه هايي به فرزند بزرگوارش، مصطفي، از تركيه (بورسا) چنين مي نويسد:
” لازم به تذكر نيست كه بايد با مادر و متعلقين با كمال مهرباني و عطوفت رفتار نماييد، مخصوصاً خدمت كنيد به مادر كه رضاي خداي تعالي در آن است.”
ميزان علاقه امام به خانواده و به ويژه همسر بزرگوارشان، در نامه‎ها و سخنان و پندهايي كه به فرزندان خويش داشته‎اند، كاملاً مشخص و مشهود است.
علاقه امام به همسرشان تا آن جاست كه همسر ايشان مي گويد:
” احترام مرا نگه مي‎داشتند و حتي حاضر نبودند كه من در خانه كار كنم. هميشه مي‎گفتند: جارو نكن. و اگرمي‎خواستم لب حوض روسري بچه را بشويم، مي‎آمدند و مي‎گفتند: بلند شو، تو نبايد بشويي. من پشت سرايشان اتاق را جارو مي‎كردم… يك روز وقتي ناهار تمام شد من نشستم لب حوض تا ظرف ها را بشويم. ايشان همين كه ديدند من دارم ظرف ها را مي شويم، به فريده، يكي از دخترها كه در منزل ما بود، گفتند: فريده! بدو، خانم دارد ظرف مي شويد حتي وقتي وارد اتاق مي شدم، به من نمي‎گفتند كه در را پشت سرم ببندم.”
با توجه به تعاليم و دستورهاي دين مبين اسلام در روايات و آيات، انجام امور خانه و به عبارت ديگر خانه‎داري، جزء وظايف واجب زن به شمار نمي‎آيد؛ حتي شيردادن به فرزند نيز بر زنان واجب نيست. انجام كارهاي مربوط به خانه از سوي زن جنبه احسان و لطف دارد. اگر متون روايي را بررسي كنيم، مي بينيم خدمت زن در خانه مستحب است. چنان كه در”وسايل الشيعه” بابي به عنوان ” باب استحباب خدمة المراة زوجها في البّيت” وجود دارد. در اين باب مي خوانيم:” زن صالحه از هزار مرد غير صالح بهتراست و هر زني به مدت هفت روز در خانه به همسرش خدمت كند، خدا هفت در از درهاي جهنم را بر او ببندد و هشت در از درهاي بهشت را بر او بگشايد و او از هر دري كه خواست، وارد شود”، پس گر چه امور خانه وظيفه زن نيست، ولي به قصد تقرب به خداوند متعال، وي در انجام آنها بايد كوشا بوده، با اخلاص، به امر خانه داري بپردازد.
در همين كتاب شريف آمده است:
” اگر بانويي با ظرف آبي همسرش را سيراب كند، به اندازه عبادت يك سال كه روزها روزه باشد و شب ها در حال عبادت، به او خير عطا مي شود.”
اكنون كه دانستيم اسلام در مورد”زن” و وظايف او چه ديدگاهي دارد، به سيره عملي حضرت امام بر مي گرديم و مصداق بارز برخورد ديني و اسلامي را بررسي مي كنيم.
حضرت امام هرگز از همسر خويش توقعي نداشتند و انجام امور منزل را جزء وظايف ايشان نمي‎دانستند و حتي از انجام برخي از امور خانه توسط همسر خود ممانعت كرده، به فرزندان خويش متذكر مي‎شدند، كارها را انجام دهند.
يكي از فرزندان امام مي گويد: ” اگر روزي خانم غذا را تهيه مي‎كردند، هر چقدر هم كه بد مي‎شد، كسي حق اعتراض نداشت و امام از آن غذا تعريف مي‎كردند. خانم اگر كاري در خانه انجام مي‎دادند، حتي اگر استكاني را جا به جا مي‎كردند و ما نشسته بوديم، امام با ناراحتي به ما مي‎گفتند: شما نشسته‎ايد و خانم كار مي‎كنند!”.
يكي از نتايج مهم و ارزشمند احترام به ديگران، آموزش و تعليم اخلاق نيكو به ديگران و به ويژه كودكان است. آن گاه كه مرد در خانه به عنوان همسري وظيفه شناس همواره همسر خود را مورد احترام قرار داده، در مقابل فرزندان از زحمات وي سپاسگزاري كند و نيز زن، مقام همسر را در نظر داشته، با او محترمانه و مهربانانه برخورد كند، فرزندان آن ها نيز، اين سجيه اخلاقي را در زندگي خويش خواهند داشت.
در سخنان فرزندان امام اثر شگرف احترام و تكريم بسيار واضح و بارز است. فرزند امام مي گويد:” اگر ما دو سه نفري با هم نزد امام مي رفتيم و صحبت مي كرديم امام مي‎فرمودند:
چرا اين جا نشسته‎ايد و مادرتان در آن حياط تنهاست؟ برويد پهلوي مادرتان صحبت كنيد”.
ابراز علاقه و محبت به همسر كه نماد بارز آن در احترام به او ظهور مي‎كند، فرزندان را نسبت به عظمت مادر آگاه كرده، آنان نيز برخوردي كريمانه و محترمانه خواهند داشت. فرزند امام در جاي ديگر مي‎گويد:” ( امام ) هميشه خيلي به خانم احترام مي گذاشتند و خيلي به ايشان اظهار محبت و علاقه مي‎كردند و مقيد بودند اين اظهار محبت و علاقه را جلوي ما فرزندان علني كنند.”
يكي ديگر از فرزندان امام مي‎گويد:
” يك روز من ايستاده بودم و دخترهايم نشسته بودند. ايشان ( امام) با ناراحتي گفتند:
بلند شويد، برويد، مادر شما جلوي شما ايستاده، چرا شما نشسته‎ايد، بلند شويد از جايتان!”
احترام به مادر درمباني ديني ما بسيار مهم شمرده شده و بر آن تأكيد فراوان شده است؛ به همين دليل پيشوايان ديني و رهبران مذهبي ما اين نكات را در زندگي خود رعايت مي كردند. بر ماست كه به عنوان پيروان آنها دنباله روي شيوه و منش آنها باشيم و رفتار آنها را سرلوحه‎ي زندگي خود قرار دهيم.