استرس شغلي نوعي اختلال مزمن است که در اثر شرايط سخت کاري به وجود مي آيد و روي عمل کرد فردي و سلامت جسمي و ذهني افراد تاثيرگذار است. اين اختلال به طور مستقيم از استرس هاي شغلي ناشي مي شود.
روانشناسان درباره استرس هاي شغلي معتقدند که در مراحل نخست، استرس شغلي مي تواند بدن را در وضعيت آماده باش قرار دهد و موجب شود تا بازده کاري فرد افزايش پيدا کند. فرد در اين زمان همواره به خود مي گويد: «من بايد کارهايم را بهتر انجام دهم» اما پس از مدتي ممکن است بدن همچنان در حالت آماده باش باقي بماند و در نتيجه بازده کاري به طور خودکار کاهش پيدا کند و سلامت فرد را به خطر مياندازد...
علايم استرس شغلي براي هر فرد متفاوت است و به عوامل زيادي از قبيل موقعيت و شرايط کاري، مدت زمان قرارگرفتن در معرض استرس و ميزان استرس وارد شده بستگي دارد. بي خوابي، حواس پرتي، اضطراب و تنش، غيبت از کار، افسردگي، خستگي، نااميدي، عصبانيت بيش از حد ، مشکلات خانوادگي و بيماريهاي جسمي مانند ميگرن، بيماريقلبي ، سردرد، سوءهاضمه و کمردرد از نمونه هاي بارز استرس شغلي به شمار ميروند. استرس شغلي ممکن است به دليل مشکلات پيچيده و فراواني به وجود آيد.
يکي از موارد مهمي که موجب استرس شغلي ميشود، ناامني شغلي است. هماکنون بعضي از اداره هاي دولتي و غيردولتي در حال تغيير ساختار هستند و دليل آن نيز چيزي جز تغيير و تحول در ساختارهاي اقتصادي و گريز از فشارهاي مالي نيست. اين روزها عواملي مانند سازماندهي دوباره تشکيلات، اعمال کنترل بيشتر، ادغام شرکت ها و نقل و انتقالات به عنوان موارد اصلي ايجاد استرس براي کارمندان درآمده اند. از سوي ديگر، کارخانه ها و شرکت هاي متفاوت نيز تلاش ميکنند تا حتيالامکان اين چالش را با پيروزي سپري کنند و در نتيجه، بيشترين فشار روي کارمندان آن سازمان وارد مي شود و استرس شغلي را براي کارمندان در پي خواهد داشت.
انتظارات غيرواقعي
انتظارات غيرواقعي به ويژه در زمان سازماندهي دوباره شرکت ها، گاهي فشار بي دليل و مضري را روي کارکنان اعمال مي کند که به عنوان يکي از منابع مهم و بزرگ تنش و اضطراب به شمار ميرود. حجم بالاي کار، ساعت طولاني کاري و گرايش شديد به انجام پروژه ها در مدت زمان معين مي تواند کارمندان را از نظر جسمي و روحي تحت فشار زيادي قرار دهد. سفرهاي مکرر تجاري و دور بودن بيش از اندازه از خانه و خانواده نيز ميتواند به عنوان يکي ديگر از عوامل ايجاد استرس شغلي به شمار رود.
تکنولوژي
گسترش تکنولوژي در بهره گيري از فنآوريهايي مانند رايانه، تلفن همراه، اينترنت، دورنگار (فاکس) موجب افزايش سرعت و دقت شده است. از اين رو کارفرمايان انتظار دارند تا کارمندان با استفاده از امکانات ياد شده خلاقيت، سودمندي و لياقت خود را بيش از پيش افزايش دهند و در نتيجه، چنين انتظاراتي موجب فشار روي کارکنان ميشود و استرس پديد مي آورد. براي مثال، برخي مشاغل نيازمند دقت و هوشياري بيحد و اندازهاي است و از طرفي نيز موضوع همسوشدن با پيشرفت هاي تکنولوژي مطرح مي شود و کارکنان ناچارند کاربرد نرمافزارهاي متعدد را در زمان بسيار کوتاهي فراگيرند که اين مطلب يکي از عوامل موثر براي ايجاد استرس در افراد به شمار مي رود.
فرهنگ محيط کار
پيدايش ناسازگاري با محيط کار مي تواند از ابعاد گوناگون، امري استرسزا محسوب شود و تفاوتي نمي کند که به تازگي وارد فضاي جديد کاري شده باشيد و يا اينکه براي ساليان طولاني در آن بخش مشغول خدمت باشيد.
فرد براي اينکه بتواند خود را با گزينه هاي متعدد فرهنگ محيط کار از قبيل الگوهاي ارتباطي ميان افراد گوناگون، رعايت سلسله مراتب، رعايت فرم و پوشش مخصوص و مهمتر از همه، الگوهاي رفتاري و کاري کارفرما و همکاران او وفق دهد، ملزم به رعايت برخي خطمشي هاي از پيش تعيين شده است، در نتيجه فرد خواه ناخواه به سمت مشکلات عديدهاي با همکاران و يا حتي با مقامات بالاتر سوق داده ميشود. در بسياري از موارد، سياستهاي شغلي و يا شايعات بي پايه و اساس در محيط کار، از مهمترين منابع توليد استرس است. بسياري از کارمندان از مواجهه منطقي با اين قبيل استرس ها ناتوانند و به همين دليل به عوارض رواني دچار مي شوند.
کارمنداني که دچار مشکلات خانوادگي يا شخصي هستند، اغلب تنش هاي شخصي خود را با مسايل کاري آميخته و آنها را با خود به محيط کارشان مي آورند. زماني که فرد در حالت افسردگي مفرط باشد، توجه او متمرکز نشده و انگيزه هايش تا حد بسيار زيادي کاهش پيدا مي کنند و همين امر سبب مي شود تا از عهده مسووليت هاي شغلي خود به خوبي برنيايد.
شيوه هاي کنترل استرس
رعايت برخي نکات در محيط کار ميتواند از ميزان استرس شغلي بکاهد. به ياد داشته باشيد که اگر در موقعيت کاري خود نيز احساس امنيت مي کنيد، بايد به طور دايم آماده پذيرايي از تغييرات باشيد تا بتوانيد در دنياي رقابت هاي فشرده امروزي همچنان عادي به کار و زندگي خود ادامه دهيد.
يکي از بهترين شيوه هاي کنترل استرس شغل اين موضوع است که براي وجود خود وقت بگذاريد و اگر زمان نداريد، سعي کنيد آن را به وجود آوريد تا نيرو و انگيزه هاي تازهاي به دست آوريد. همچنين زمان مناسبي را با خانواده صرف کنيد زيرا اين کار به کنترل استرس شما کمک فراواني مي کند.
يکي از رفتارهاي ناسالم که ممکن است هنگام بروز استرس شغلي از برخي افراد سر بزند، پناه بردن به سيگار، مواد مخدر يا مشروبات الکلي است.
توجه داشته باشيد که چنين رفتارهاي پرخطري نه تنها از استرس شغلي نمي کاهند بلکه مشکلات جسماني فراواني نيز در پي دارند. توصيه روانشناسان در شرايط استرس شغلي اين است که روشهاي مثبتي براي مقابله با استرس هاي روزمره زندگي به کار بنديد، ذهن خود را از قيد و بند منفيبافي رها کنيد و از افکاري مانند ترس و وحشت، خشونت و کينه ورزي که خود به خود موجب ايجاد استرس بيشتر مي شوند، به شدت دوري کنيد.
ورزش و يا تنفس عميق يکي از بهترين شيوه هايي است که مي تواند استرس شغلي شما را کاهش دهد. بنابراين در صورتي که در محل کار خود با استرس روبهرو شُديد، به راحتي و به طور عمودي روي صندلي خود تکيه کنيد و بر نفس کشيدن خود متمرکز شويد. اين کار کمک فراواني به آرام کردن اعصاب و ماهيچه هاي داخلي بدن ميکند. در اين حالت آرام بنشينيد و شمارش معکوس را آغاز کنيد: 20، 19، 18،  و...
دکتر سيدحميد حسيني