اسم من گشنيز است . به من جلجلان هم گفته اند. اعراب كسيره و كزيره مي گويند. من از آن دسته گياهان هستم كه خاصيت ميكرب كشي دارم ، و از سرايت امراض عفوني جلوگيري مي كنم . پزشكان قديم به مبتلايان به ابله دستور مي دادند كه براي جلوگيري از سرايت به آن چشم ، آب مرا در اطراف پلك بمالند، و براي جلوگيري از سرايت حصبه به اطرافيان نيز دستور مي دادند كه از من استفاده كنند. شما هم مي توانيد در مواقعي كه يك بيماري همه گير پيدا مي شود، به سراغ من بيايد.

حرمت مي را كه مي گشنيز ديك عيش هاست
بر سر گشنيزه حصرم روان افشرده اند
خاقاني
من مقوي مغز و قلب مي باشم - براي رفع خفقان - وسواس و هيستري (غش ) سودي فراوان دارم .
بيشتر خواص من در برگ و ميوه من است كه آن را تخم گشنيز يا تخم جلجلان ناميده اند، هرگز در خوردن من زياده روي نكنيد، زيرا باعث خواب هاي پريشان شده ، مضر و خطرناك ميباشم . مقدار خوراك برگ من 35 گرم و بذر من چهارگرم است ، و چنانچه بيش از اين مقدار خورده شود، شخص را در حالت لكنت زبان و كندي ذهن است . در عادت ماهانه بانوان اختلالاتي پديدار مي كنم . خون آنها را بند آورده ، و عوارض زياد همراه دارم .
ميوه من عاليترين مقوي معده ، و بهترين محلل غذا است ، محرك اشتها بادكش و معرق است ، و بيشتر در بيماريهاي دستگاه گوارش از تخم من استفاده مي كنند، و بهترين راه براي استفاده از آن دم كرده ده تا سي در هزار است .
من داراي ويتامين ((آ)) و ((ب )) بوده ، و سرشار از ويتامين ((ث )) هستم . مضمضه آب من ، جوشهاي دهان را از بين مي برد. لثه ها را محكم كرده ، و از خونريزي آن جلوگيري مي كند و درد دندان كرم خورده را تسكين مي دهد. من داراي سبزينه بوده و يك اسانس قوي همراه دارم . درصد گرم ميوه من ، يك گرم اسانس و بيست گرم مواد چربي است . جهت سينه درد، دارويي ارزنده هستم ، جوهر من از راه ادرار دفع مي شود و بين راه مجاري را ضد عفوني كرده ، زخمهاي آنها را معالجه مي كنم . شيره ميوه من اسهال خوني را بند آورده ، و بو داده آن براي اسهال و خونريزي معدي نافع است ، عده اي براي رفع سر درد و معالجه زكام ، ميوه مرا در آتش انداخته ، و از دود آن استفاده مي كنند. اين دود ضد عفوني كننده محيط و مجاري تنفس است ، ولي براي مبتلايان به تنگي نفس و كساني كه نسبت به آن حساسيت دارند خوب نيست ! برگ من مسكن صفرا و التهاب معده و برطرف كننده عطش زياد است و از قي كردن جلوگيري مي كند. ضماد برگ من از شدت حرارت جراحات و سوزش آنها جلوگيري كرده ، و براي باد سرخ و بثورات جلدي اگزما توصيه و تجويز شده است . ضماد من با آرد جو، خنازير و زخمهاي سفت را تحليل مي برد. سابقا براي معالجه زخم هاي سرطاني سرب را با آب من ساييده و روي زخم مي گذاشتند.
تخم من ضد كرم بوده ، و از رشد آنها در معده جلوگيري مي كند.
اگر نسبت به بوي من حساسيت داريد، از داروهاي مدر استفاده كنيد و اگر در اثر زياده روي در خوردن من مسموم شديد پس از استفراغ تخم مرغ و شير ميل نماييد.
كوبيده ميوه من ، مخلوط با فلفل و نمك حافظ گوشت در برابر فساد بوده و در صنعت كنسروسازي مورد استفاده قرار مي گيرد، مرا از دوستان با وفاي خود بدانيد، ولي در استفاده از من زياده روي ننماييد. با من آش گشنيز، گشنيز پلو، تهيه كنيد و در آش ها و خورش هاي سبزي دار، كمي از برگ من بريزيد و افزودن آن را به سوپ و آش بيماران و اطرافيان آنها، مخصوصا مبتلايان به امراض عفوني فراموش نفرماييد. من غرايز جنسي را كم مي كنم و سابقا چنين عقيده داشتند كه اگر مرا به ران زنان باردار هنگام وضع حمل آويزان كنند، زايمان را سريع مي نمايم . من خود چنين ادعايي ندارم ، ولي بوي من در اتاق زايمان مفيد بوده و بي فايده نيست