كاهو Lettuce
نام علمي lactuca sativa
گياه شناسي
كاهو يكي از قديمي ترين سبزيجات دنيا است منشاء آن در هندوستان و آسياي مركزي مي باشد . كاهو طبق مداركي كه بدست آمده از شش قرن قبل از ميلاد در ايران مصرف مي شده است و يك قرن قبل از ميلاد به روم راه يافته و غذاي مهمي براي روميان بوده است . كريستف كلمب تخم كاهو را به دنياي جديد برد بطوريكه از اوائل قرن پانزدهم ميلادي كاهو در هائيتي و باهاما كشت مي شده است . كاهو گياهي است يكساله كه داراي برگهاي پهن و دراز و سبز روش مي باشد و با طعم كمي شيرين .
انواع مختلف كاهو كه در حال حاضر در آمريكا كشت مي شود حدود 16 نوع مي باشد كه در تمام طول سال وجود دارد، روي هم رفته دو دسته كاهو وجود دارد :
1-كاهوي پرورشي و اهلي كه در سالاد استفاده مي شود كه كاهوي گرد Head Lettuce و كاهوي ايراني Romano Lettuce از انواع مهم آن است
2- كاهوي وحشي يا كاهوي خودرو
كاهوي ايراني از نظر مواد غذايي از كاهوي گرد بهتر است . كاهوي گرد ارزش غذايي چنداني ندارد زيرا داراي مقدر زيادي الياف است كه توليد گاز و نفخ در معده مي كند .
خواص داروئي:
خواص گياه كاهو
 از رقت خون جلوگيري مي كنم .
از سفيد شدن مو و ريختن آن ممانعت مي نمايم .
محرك اشتها هستم .
رنگ چهره را باز مي كنم و بهترين دارو براي امراضي هستم كه ريشه عصبي دارند.
زياده روي در مصرف من ايجاد مسموميت مي كند.
براي بي خوابي مفيدم ...
گر تو را خون رقيق است و كشي رنج و عذاب
هيچ دارو اثرش بيشتر از كاهو نيست
دعا كنيد كه هيچگاه سفره شما خالي از كاهو نباشد. فارسي من كاهو است ، به من ((كوك )) هم مي گويند. عربي من ((خس )) است و تركان ((خاس )) گويند. من انواع و اقسام بياباني و بستاني دارم و در اثر تربيت و پرورش ، نژادهاي مختلفي از من بوجود آمده است . چندين نوع كاسني و كلم را نيز به شكل من در آورده به صورت سالاد مصرف مي نمايند. من داراي انواع پيچ ، بهاره ، تابستانه ، پاييزه و زمستاني هستم ، بطوري كه در تمام فصول سال ، بازار اروپا از انواع من خالي نيست و در ايران نيز نژادهاي متعددي از من به بازار مي آيد.
انواع من داراي ويتامينهاي ((آ)) و ((ب )) بوده و سرشار از ويتامين ((ث )) مي باشد و به همين جهت ضد رقت خون بوده و سازنده خون صالح مي باشم و اين گفته امام هشتم (ع ) داراي اهميت است كه به شيعيان خود توصيه فرمودند كه تا مي توانيد كاهو بخوريد... چه كاهو رقت خون را از بين برده و بهتر از ساير سبزيها خون را تصفيه مي نمايد. اين كلام امام از آن جهت حائز اهميت است كه بيش از هزار سال قبل از كشف ويتامين ((ث )) بيان شده است . انواع من سرشار از املاح آهن ، كلسيم ، منيزيم ، منگنز، يد، روي ، سديم و مس مي باشد. و بعلت داشتن مس است كه خوردن آن خارش دهانه هاي رحم را از بين برده و از ترشحات بيرنگ زنانه جلوگيري مي نمايد.
به علت داشتن املاح فراوان مخصوصا منگنز و روي ، خوردن آن از سفيد شدن مو جلوگيري مي نمايد و مانع ريزش مو مي گردد.
من اشتها را تحريك مي كنم و چنانكه قبل از غذا مرا با كمي سركه و ادويه مناسب ميل نماييد، غدد دستگاه گوارش را تحريك كرده و باعث ترشح عصيره معدي شده و در نتيجه به هضم غذايي كه بعدا خورده شود كمك فراوان مي نمايم . مخصوصا اگر مرا خوب جويده و با آب بذاق دهان مخلوط كرده و فرو برند. روي همين اصل است كه غذاشناسان توصيه مي كنند كه هميشه سالاد كاهو را قبل از غذا بايد خورد و يا همراه غذا و در اينجا من به شما سفارش مي كنم كه هيچگاه بعد از غذا سالاد كاهو ميل ننماييد، چه اين يكي از بدترين روش مصرف غذايي است و ايجاد ناراحتيهاي معدي مي نمايد.
من خنك بوده و تشنگي را تسكين مي دهم . رنگ و قيافه را باز مي نمايم ، يرقان را معالجه مي كنم و مجراي طحال را باز مي نمايم . من مسكن اعصاب بوده ، اضطراب و تشويق و دلهره را از بين مي برم ، و بهترين دارو براي امراضي هستم كه ريشه عصبي دارند.
در تمام اعضاي بدن من از قبيل برگ ، ساقه ، و ريشه يك شيرابه جريان دارد كه چون گياه من به تخم بنشيند، اين شيرابه زيادتر مي شود و مقدار آن در انواع بياباني من بيشتر از انواع بستاني است . اگر ساقه مرا تيغ زده و يا آن را قطع نمايند و اين شيرابه را گرفته در حرارت آفتاب خشك نمايند ماده اي به دست مي آيد كه به افيون كاهو معروف است .
در داروسازي جديد به اين افيون ((لاكتوكاريم )) مي گويند. داراي چندين عامل دارويي ، كمي كائوچو و قندي شبيه قند شير خشت است و در آن مقدار قابل ملاحظه اي ويتامين ((اي )) ملاحظه مي شود و به همين جهت است كه براي مغز مفيد بوده و شهوت را متعادل مي سازد و از احتلام و شهوت زياد جلوگيري ميكند و اين خاصيت كم و بيش در كاهو وجود دارد.
زياده روي در خوردن آن ايجاد مسموميت كرده و در دستگاه ، تنفس توليد ضعف مي نمايد و سر انجام باعث خفقان ، سر گيجه ، فلج قلب و احساس صدا در گوش مي شود، براي جلوگيري از تحريكات عصبي و تسكين درد قاعدگي بهترين مسكن است . در بيماريهاي اطفال مخصوصا سرفه و برنشيت اطفال ، سودمند مي باشد.
اين خواص در من از زمان جالينوس شناخته شده و آن حكيم كه خود مبتلا به بي خوابي بوده است با خوردن كاهو معالجه شده است .
من مسكن فشار خون و درمان يبوست صفراوي و سودايي و بر طرف كننده التهابات و تشنگي و دافع خماري بوده و مانع مستي مي شوم ، كمي خواب آور و ملين بوده و پيشاب آور مي باشم . اين خاصيت در نشسته من بيش از شسته من است ، ولي چون كاهو را بيشتر با كود حيواني تقويت مي كنند، خوردن نشسته آن به هيچوجه صلاح نيست . خوردن برگ من جهت رفع خارش ، جذام ، جنون ، يرقان ، درد پستان و تبهاي گرم و زخم مثانه و مجاري بول و برانگيختن اشتها سودمند مي باشد. من درد معده را تسكين مي دهم ، من مواد قندي و چربي زياد ندارم و خوردن من كسي را چاق نمي كند و پخته من غذاييت بيشتري دارد. مرا براي معالجه درد سينه و زياد شدن شير تجويز كرده اند. زياده روي در خوردن من شهوت را كم مي كند و براي مبتلايان به تنگ نفس خوب نيست . سوخته من جهت التيام جراحات به كار مي رود، عصاره برگ و ساقه من كه در داروسازي به نام ((تريداس )) معروف است ، يكي از مواد خواب آور و مسكن بوده ، و ضرر ساير مواد مخدر را ندارد و چنانكه از كاهوي بياباني گرفته شود، خواص دارويي آن بيشتر بوده و تمام منافع كاهو را به حد زياد دارد. ماليدن آن بر سر مانع ريزش مو بوده و گذاشتن آن بر محل نيش حشرات ، پادزهر سموم آنها مي باشد.
ضماد پخته من با كمي روغن زيتون ، براي معالجه باد سرخ ، دمل ، كورك و ورم چشم نافع است . بذر من به مقدار يك قاشق قهوه خوري ، براي معالجه تنگ نفس و سينه پهلو و نزله مفيد بوده ، خواب آور و مسكن است و خوردن آن براي قطع احتلام و ضعيف نمودن و متعادل ساختن شهوت به كار مي رود. آب برگ من داراي همان خواص بذر من مي باشد.
كاهو از نظر طب قديم ايران سرد و مرطوب است
1)كاهو تميز كننده خون است
2)كاهو بعلت داشتن آهن خونساز است
3)ضد تورم است
4)كاهو خواب آور و آرام بخش است
5)كاهو براي ضعف اعصاب مفيد است
6) كاهو ملين و ادرار آور است
7)خوردن كاهو براي ماليخوليا مفيد است
8)كاهو زخم هاي مجاري ادرار و مثانه را درمان مي كند
9)اگر كاهو را با سكنجبين و يا سركه بخورند اشتها آور است
10)كاهو اثر ضد تشنج دارد
11)درد معده را تسكين مي دهد
12)كاهو قواي جنسي را تقويت مي كند
13)براي برطرف كردن درد سينه كاهو را بپزيد و بخوريد
14)زنان شيرده اگر مي خواهند كه شيرشان زياد شود بايد كاهوي پخته بخورند
15)ورم غدد لنفاوي را برطرف مي كند

خواص تخم كاهو
تخم كاهو از نظر طب قديم ايران سرد و خشك است
1-تخم كاهو مخرب و خواب آور است
2-خوردن تخم كاهو زكام را برطرف مي كند
3-تخم كاهو براي درد سينه مفيد است
4-خوردن تخم كاهو براي دستگاه ادراري نافع است و آنهائيكه قطره قطره ادرار مي كنند بايد تخم كاهو بخورند
( در حدود 10 گرم روزانه ) تا اين مرض برطرف شود .
کاهو به طرق مختلف در سالادها و بعضي غذاها مصرف دارد و ميتوان آنرا همراه با سکنجبين به علت طعم لذيذ مصرف کرد.