مشکلات جنسی بخش تاریک زندگی های زناشویی در جامعه ما است. از مشکلات جنسی حرفی زده نمی شود؛ نه مسئولان و نه زنان و نه مردان. در حالی که ۵۰ درصد متقاضیان طلاق در کشور چه بگویند که به علت مشکلات جنسی می خواهند طلاق بگیرند و چه با وجود مشکلات جنسی علت طلاق را چیز دیگری عنوان کنند به دلیل مشکلات جنسی طلاق می گیرند. تا امروز مشکلات جنسی نه در سیاستگزاری ها و برنامه ریزی ها دیده شده است و نه مراکز تخصصی و مورد اعتمادی برای مراجعه مردم وجود داشته. وقتی کارشناسان اعلام می کنند ۱۰ درصد مردان دچار ناتوانی جنسی اند و ۴۰ درصد زنان در زندگی زناشویی از اختلالات جنسی رنج می برند به این معنی است که درد مرموزی در خانواده ها وجود دارد. این درد گاهی آن قدر می ماند تا بالاخره از جای دیگری بیرون می زند و تازه آن موقع هم خودش را به شکل افسردگی و اضطراب و هزارویک درد جسمی و روانی دیگر نشان می دهد. وقتی نیاز جنسی که از غرایز طبیعی انسانی است به درستی و با هدایت منطقی ارضا نشود نتیجه اش یا طلاق یا ارضای آن در خارج از خانواده و یا وجود همسرانی است که از زندگی زناشویی شان لذت نمی برند در حالی که خود آنها تربیت کنندگان کودکان و نوجوانان این جامعه هستند. این مهم که موضوع دومین کنگره سراسری خانواده ها و مشکلات جنسی بود چهارشنبه هفته گذشته با استقبال فراوان اساتید و دانشجویان و ارائه مقالات و حضور پرجمعیت شرکت کنندگان روبه رو شد. اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز پیامی برای این کنگره فرستاد که مضمون آن رفع موانع بر سر راه آموزش مسائل مورد نیاز جامعه بالاخص برای جوانان با رعایت عفت، اخلاق و سیاستگزاری شورای عالی انقلاب فرهنگی و راه اندازی مراکز تخصصی مشاوره و درمان اختلالات و توجه عالمانه به حوائج طبیعی روانی و جسمانی انسان بود. پیام کنگره: تا فرصت از دست نرفته و جامعه بیش از این در معرض حوادث جدی تر قرار نگرفته بیاییم به دور از هرگونه تحجر بیندیشیم چه باید کرد. مخاطبان این کنگره نخبگان، مسئولان و دست اندرکاران نظام بودند. دکتر سیدکاظم فروتن دبیر علمی کنگره در بخشی از سخنرانی خود گفت: «هشدار می دهیم مسئولان برای مقابله با خطرات فوق الذکر چه سیاست تعریف شده و منسجمی را مدنظر قرار داده اند و تا کی باید مسائل سیاسی و اقتصادی و نظایر آن ما را از توجه و برنامه ریزی در جهت رفع مخاطراتی که به طور خزنده نهاد مقدس خانواده را ویران می کند باز دارد.» وی با تاکید بر بزرگی خطر ضعف و آسیب پذیری خانواده ها گفت: «نگاهی کوتاه به وضعیت شیوع اختلالات جنسی در جامعه ما را باید از خواب غفلت بیدار کند. به عنوان مثال بیماری دیابت که در سطح ملی برای آن برنامه ریزی می شود و تشکیلات دولتی و غیردولتی نظارت بر آن را برعهده دارند و هزینه های هنگفتی را در نظر می گیرند فقط ۷ درصد افراد جامعه را در بر می گیرد در حالی که برای ناتوانی جنسی که ۸/۹ درصد مردان جامعه از آن رنج می برند برنامه ای نداریم و از طرف دیگر ۳۰ تا ۵۰ درصد افراد مبتلا به دیابت و ۶۰ درصد افرادی که دچار سکته قلبی می شوند و ۵۵ تا ۶۵ درصد مردانی که مبتلا به نارسایی مزمن تنفسی هستند دچار این مشکل هستند.» در اولین کنگره مشکلات جنسی و خانواده که مهر سال ۸۲ برگزار شد تنها ۳۰ درصد کار تحقیقاتی ارائه شد اما امسال در دومین کنگره از بین ۶۰۰ مقاله که ۵۰ درصد آنها تحقیقی و پژوهشی بودند ۱۵۰ مقاله در جلسات متعدد و همه جانبه کنگره ارائه شد. با توجه به اینکه مشکلات جنسی از مسائلی است که برای حل آن نیاز به توجه چندجانبه دارد در این کنگره به طور همزمان جلسات متعددی درباره مشکلات جنسی از زوایای روانشناسی و روانپزشکی، زنان و مامایی، طب مکمل، پرستاری و توانبخشی، علوم تربیتی، حقوق و فقه، ادبیات و هنر و رسانه های گروهی و کارگاه های تربیت جنسی کودکان و نوجوانان برگزار شد.

• نگاه زیبایی شناختی به جای نگاه تنی
مشکلات جنسی متاثر از باورهای غلط فرهنگی و ضعف های فرهنگی هستند. در واقع مشکلات جنسی آن قدر که به متن اجتماعی، باورها و آموزه های رفتاری و روانی فرد در جامعه اش مربوط است به مشکلات اندام جنسی یا فیزیکی او مربوط نمی شود. دکتر پرویز آزادفلاح عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در این باره می گوید: «ما شاهدیم که هر ساله براساس گزارشات سازمان ثبت احوال نرخ طلاق بالا می رود و گرایش های جوانان به ازدواج پائین می آید. از طرفی مسائل و مشکلات در خانواده ها حاکی از این است که زندگی ها استحکام جدی ندارند، به نظر می رسد باورها و نگرش ها و به طور کلی فرهنگ نادرستی راجع به رفتار جنسی و ازدواج و مسائل زناشویی وجود دارد و تا فرهنگ مورد پالایش قرار نگیرد و باورهای نادرست حذف نشود شاهد چنین آماری خواهیم بود. در حال حاضر در طرح مسئله ازدواج اصلی ترین مسائل، مسائل مادی مثل خانه، پول و شغل در نظر گرفته می شود، بدون اینکه بخواهیم منکر این مسائل شویم باید بگوییم اینها تنها نکات مطرح برای یک ازدواج موفق نیست. متاسفانه در فرهنگی که در مفهوم ازدواج مالکیت وجود دارد چگونه انتظار داریم یک رفتار جنسی توام با لذت متعالی در این زندگی وجود داشته باشد. با داشتن نگاه مالکیتی در ازدواج رفتار جنسی در حد بسیار فرومایه ای ایجاد می شود که مشکلات عدیده ای را رقم می زند.» دکتر آزادفلاح درباره نحوه مداخلات می گوید: «بسیاری از مشکلات و رفتارهای جنسی که شاهد آن هستیم با یک مداخله کوچک روانشناسی در دنیا مورد هدف قرار می گیرد و برطرف می شود. منتها مداخلاتی که در اینجا صورت می گیرد بیشتر در جهت رفع مشکلات ارگان یا اندام جنسی فرد است در حالی که ما هرگز نیامدیم ریشه یابی کنیم که چه فرهنگ و باور غلطی در خانواده یا ذهن این دو جوان شکل گرفته که باعث تجلی این مشکلات شده است.» وی درباره آموزش جنسی قبل از ازدواج می گوید: «اگر آموزش جنسی به شکل درست و از سوی افراد متخصص صورت گیرد بسیار ضروری است اما من نگران آموزش ندیدن جوان ها نیستم از این نگرانم که بسیاری از کسانی که آموزش جنسی می دهند تعبیر درستی از رفتار جنسی ندارند.پنهان کردن این قضیه نشان از نگاه حیوانی و زیستی ما به این موضوع دارد و به ندرت شاهد آن بودیم که نگاه زیبایی شناختی و نگاه متعالی از عشق و روابط جنسی در آموزه های ما دخیل باشد.ما دوره های آموزشی برای زوج های جوان در کلینیک برگزار کردیم با این هدف که نگاه دیگر را با تصحیح باورهای غلط به آنها یاد بدهیم که نتایج مثبتی دیدیم و زوج ها احساس توانمندی می کنند. آموزش رفتار جنسی درست دشواری ندارد و با هیچ یک از چارچوب های ما مغایر نیست.وی معتقد است: «اگر نتوانیم ارتباط جنسی را در خانواده فراهم کنیم باید منتظر بی بند و باری جنسی و انحرافات جنسی باشیم. اگر چارچوب های فرهنگی اصلاح نشود گرایش به تشکیل خانواده کاهش می یابد. تردید ندارم بخشی از علت بالا رفتن سن ازدواج دگرگونی در شرایط اجتماعی است اما بخشی از آن به علت باور های نادرست و قضایای فرهنگی است در حالی که متاسفانه آموزش های روان شناختی که از رسانه های مختلف در جراید و صداوسیما پخش می شود بعضاً اثر سوء دارند چون تخصص لازم را ندارند نسخه هایی برای مردم تجویز می کنند که آنها را دچار مشکلات عدیده ای می کند، در حالی که محدودیت ایجاد شده برای طرح صحیح آموزش های جنسی خود عاملی برای انتقال نادرست آن است.»در حال حاضر تنها مرکز سلامت خانواده در دانشگاه شاهد قرار دارد. طبق تحقیقی که توسط دکتر منصور قوام متخصص روانپزشکی و درمان اختلال جنسی در ۹ ماهه آخر سال ۸۳ از مراجعان به کلینیک سلامت صورت داده است به این نتایج دست یافته است که سن شیوع اختلالات در ۵/۲۲ درصد افراد مراجعه کننده بین ۲۹-۲۵ سال است. از نظر جنسیت ۷۰ درصد مراجعان مرد و ۳۱ درصد را زنان تشکیل می دهند. از نظر تاهل ۹۲ درصد مراجعان متاهل و ۵/۸ درصد مجرد بوده اند.شایع ترین مشکلات جنسی در مردان ۳۱ درصد اختلال نعوذ و ۳/۱۱ درصد انزال سریع و در زنان ۶/۱۲ درصد اختلال ارضا نشدن جسمی و ۵/۸ درصد درد جنسی بوده است. ۵۵ درصد بین خود و همسرانشان تنش و اختلافات داشتند. ۹/۴۰ درصد از مراجعان بیماری های جسمی و یا روانی همزمان با اختلال جنسی داشته اند که شایع ترین آن افسردگی با ۱۵ درصد بوده است. ۳۰ درصد مراجعان از رفتار درمانی و ۶/۲۲ درصد به دلیل داشتن انتظارات درمانی سریع از دارو برای درمان اختلال جنسی خود استفاده کردند. ۶۸ درصد مراجعان یک بار مراجعه کردند اما ۳۲ درصد به دفعات مراجعه کرده اند که نتایج رضایت آمیز از درمان جنسی خود گرفته بودند.

• پیشگیری به جای درمان
دکتر رسول روشن استاد دانشگاه شاهد با اشاره به این نکته که نیاز جنسی مثل دیگر نیازهای انسان اگر به خوبی هدایت نشود منجر به اختلالات می شود درباره انواع اختلالات جنسی می گوید: «اختلالات جنسی انواعی دارند که برخی از آن نپذیرفتن هویت جنسی، اختلال در کارکرد های جنسی در زمینه میل جنسی، ارضای میل جنسی (ارگاسم) و زود انزالی و درد جنسی در زنان هستند.» وی با تاکید بر پیشگیری به جای درمان می گوید: «بهتر است به جای اینکه به درمان اختلال جنسی بپردازیم پیشگیری کنیم که لازمه آن آموزش جنسی است. برای تربیت جنسی از زمان کودکی و زمان شیرخواری دستورات دینی فراوانی داریم. در ازدواج در جامعه ما ضعفی است ما دست دو جوان را در دست هم می گذاریم بدون اینکه به آنها آموزش داده باشیم. جامعه ما جامعه بازی نیست و محدودیت هایی دارد که در بعضی جاها افراط آمیز است. باید به جوان بیاموزیم که ارتباط بیش از آنکه جنبه جسمی داشته باشد جنبه روانی و عاطفی دارد. باید به جوانان ویژگی های زنان و مردان آموزش داده شود. گاهی بحث آگاهی را که مطرح می کنیم بعضی تصورشان این است که می خواهیم اشاعه فساد کنیم اما منظور از آگاهی دادن، اطلاعات در زمینه رفتار و اخلاق جنسی، ویژگی های عاطفی و روانشناختی زن به مرد و بالعکس و اینکه چگونه می توان تضادها را به وحدت و یک انسجام عاطفی تبدیل کرده است.»دکتر روشن معتقد است بسیاری باورهای ما پیش از اینکه دینی و علمی باشد عرفی و مطابق با باورهای ساخته و پرداخته و به نوعی خرافات است. اینها را باید از هم جدا کنیم. اندیشمندان و مسئولان باید پاسخگوی نیازهای طبیعی و فطری انسان ها باشند و این پاسخگویی باید در دو مرحله صورت گیرد یکی اینکه جنبه های تئوریک و نظری این معضل را بشکافند و در کنار آن به جامعه برنامه ارائه دهند. در حال حاضر ما تنها یک برنامه داریم. نقص و نه اثبات. الان می گوییم که توجه جوانان را به کارهای علمی، اوقات فراغت و ورزش و... جلب کنیم اما راهی که بتواند مسائل جنسی را حل کند ارائه داده نشده است. در حال حاضر بسیاری از خانواده ها برای مشکلات جنسی به مراکز مراجعه نمی کنند و اصلاً از آن حرفی نمی زنند و بنابراین مشکلات جنسی پوشیده است و نمی توان از آن آمار دقیقی ارائه داد.در بررسی میزان رقابت جنسی در کارکنان زن دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در سال ۸۴ که توسط کتایون اسماعیلی انجام شد مشخص گردید میانگین سن افراد ۷/۳۷ سال بوده است. ۹۱ درصد کارشناس و بقیه کاردان یا کارشناسی ارشد بودند. ۲۳ درصد از کاندوم استفاده می کردند، ۵۴ درصد همسران افراد دارای مدرک کارشناسی بوده اند، ۳/۹۷ درصد افراد دارای اتاق خواب جداگانه بودند و ۷۸ درصد زنان و ۸۰ درصد مردان در کلاس های آموزش قبل از ازدواج شرکت نکرده بودند، ۶۰ درصد زنان جهت رابطه جنسی پیشقدم نمی شدند و رضایت جنسی زنان در پژوهش انجام شده در حد متوسط بوده است.از این نقطه نظر رفتار جنسی افراد با متن زیستی که در آن زندگی می کنند بسیار مرتبط است. این نکته در پژوهش دکتر اکرم خمسه در بررسی ارتباط میان رفتار جنسی و طرحواره های نقش جنسیتی در دو گروه از دانشجویان متاهل مشخص شده است. در این پژوهش آمده است رفتار جنسی جنبه مهمی از کیفیت زندگی زناشویی است که ترکیبی از مفاهیم و نگرش ها، احساسات و فعالیت ها است و زنانگی و مردانگی را مجموعه ای از باورهای فرهنگی تعریف می کند. از لحاظ جنسی بین زنان و مردان بیشتر شباهت است تا تفاوت اما از لحاظ ارضای جنسی مردان با ۹۰ درصد بیشتر از زنان رضایت جنسی دارند و زنان به میزان ۶۰ درصد نسبت به مردان آزردگی و رنجش از رابطه جنسی شان بیشتر است. در همین رابطه زنانی که الگوهای کلیشه ای زنانه مثل (عاطفی بودن، ملایم بودن و حساس بودن) را دارند نارضایتمندی آنها از رفتارهای جنسی در خانواده ها بیشتر است برعکس آنها که از الگوهای انعطاف پذیر زنانه و مردانه استفاده می کردند رضایتمندی بیشتری داشتند.دکتر خمسه تاکید می کند باید بر آموزش های قبل از ازدواج و با نگاه ویژه بر رفع بر کلیشه های جنسیتی کار کنیم. وی معتقد است یک رابطه جنسی خوب با یک برنامه ریزی، یادگیری و گفت وگو توام است و اینکه رابطه جنسی باید به طور ذاتی با مهارت و خبرگی توام باشد غلط است.

• گفتن از بایدها به جای نبایدها
واقعیت قضیه: «در حال حاضر در جامعه افراد مختلف دیدگاه های متفاوت دارند همه معتقدند مشکل وجود دارد ولی وقتی می خواهند آن را مطرح کنند فرهنگ ما جلو می آید و باعث می شود به عنوان مسئله زشت از طرح آن عقب نشینی کنند. ما در حالت تضاد درونی هستیم.»دکتر سیدکاظم فروتن، دبیر کنگره علمی مشکلات جنسی و خانواده و متخصص کلیه در ادامه تعریف واقعیت قضیه می گوید: «متاسفانه در دانشگاه ها هم خیلی کمرنگ به بحث مشکلات جنسی پرداخته می شود خیلی وقت ها در کلاس درس سریع از آن رد می شوند چون نه استاد آمادگی صحبت از آن را دارد و نه دانشجو آمادگی پذیرش این مطالب را.»مطابق با نتایج یک تحقیق مشاهده شده مرگ و میر افراد دارای نارسایی قلبی که سلامت جنسی آنها برقرار است ۵ برابر کمتر از افراد دارای نارسایی قلبی است که سلامت جنسی ندارند.به علت نبود مراکز درمانی تخصصی در کشور برای درمان اختلالات جنسی آئین نامه ای با همکاری مسئولان معاونت سلامت وزارت بهداشت و درمان و اساتید دانشگاه ها تنظیم شده و در حال حاضر در مرحله انتظار برای امضای وزیر بهداشت و درمان است. این آئین نامه در زمینه راه اندازی کلینیک های تخصصی بهداشت و سلامت خانواده زیرنظر دانشگاه علوم پزشکی کشور است.در حالی که در اکثر کشورهای دنیا آموزش جنسی را در مدارس از مقطع راهنمایی آغاز می کنند در کشور ما در آخرین سال دبیرستان این آموزش داده می شود و پس از اولین کنگره مشکلات جنسی وزارت بهداشت اقدام به برگزاری دوره های آموزش قبل از ازدواج در مراکز بهداشتی و درمانی کرده است.دکتر فرهاد جعفری متخصص پزشکی اجتماعی که بررسی را در مراکز درمانی داشته است می گوید: «کیفیت کلاس های آموزشی در مراکز بهداشتی درمانی بسیار پایین است و آموزش ها بسیار سطحی و ابتدایی است و زوج ها هم تنها برای اینکه آزمایش های قبل از ازدواج را انجام بدهند و زودتر کارشان به انجام برسد دوره ای را می گذرانند و می روند. ما هنوز برای طرح برخی مسائل مشکل داریم مثلاً من در جلسه ای که برای عده ای معلم صحبت می کردم متوجه شدم هنوز ظرفیت لازم وجود ندارد. کاندوم انگار کلمه ای است که اسم آن را نباید گفت. در حالی که الان دنیا با آنومی ایدز روبه رو است و دنیا تنها برایش یک دو راه پیدا کرده است، آموزش بهداشت و کاندوم. ما می توانیم به درستی از آن حرف بزنیم.»دکتر فروتن معتقد است: «ما همیشه روی نبایدها کار کردیم و چیزی به نام باید جایش نگذاشتیم. بالطبع جوان ما ممکن است نیاز طبیعی اش را ناسالم اشباع کند. پس به جای حل مشکلات به طور طبیعی آنها را ریشه یابی کنیم.»

• دانشگاه شاهد و تنها دانشگاه شاهد
متولی برگزاری کنگره مشکلات جنسی و خانواده ها مثل بار قبل تنها دانشگاه شاهد بود. دکتر جعفری دراین باره می گوید: «به تصور زدن اتهام هیچ کس دنبال این موضوعات نرفته و نمی رود. این یک موضوع حساس است و ممکن است برچسب هایی به افراد زده شود. همین باعث شد دانشگاه شاهد متولی برگزاری کنگره باشد. شاید اگر دانشگاه شاهد سراغ این موضوع نمی رفت هیچ کس تا ۲۰ سال دیگر هم این موضوع را مطرح نمی کرد. در حال حاضر در سطح بالا همه حمایت می کنند اما موضوع این است که چگونه این موضوعات را به سطح جامعه ببریم تا گاردی ایجاد نشود و حساسیتی در مردم به وجود نیاید.»