زيره سياه ايراني (کرماني) گياهي است چند ساله با ارتفاع تقريبا 6۰ سانتي متر، 14=2n، داراي ريشه غده اي سياه رنگ، ساقه تو خالي، برگ هاي سبز رنگ با بريدگي بسيار که به صورت نوار نخ مانندي در آمده اند. معمولا برگ هاي پايين شامل دو بار تقسيمات شانه اي عميق داراي دمبرگ و برگهاي بالايي بدون دمبرگ و داراي قطعات سيخک مانند مي باشند. گلها به رنگ سفيد يا کرم رنگ که در انتهاي ساقه هاي اصلي و فرعي به صورت چتر مرکب ظاهر مي شوند. گرده افشاني اش توسط حشرات صورت مي گيرد. ميوه اش به شکل فندقه دو قسمتي است.
جنس Bunium داراي 14 گونه مي باشد که B.persicum فراوان ترين گونه مي باشد. در کاوش هاي باستاني در شهر سوخته زابل مشخص شده است که مردم آن در پنج هزار سال پيش زيره سياه را مي شناختند.

نياز هاي اکولوژيکي و پراکنش
در مناطق کوهستاني و مرتفع (ارتفاع 1710 تا 3500متري) مي رويد. طالب مکان هاي سايه آفتاب است و بيشتر در زير سايه گياهان و در شيب هاي تند و کمتر آفتاب گير مشاهده مي شود. خاک هاي سبک شني تا شني لومي را مي پسندد. و بيشتر در خاک هايي با PH اسيدي تا خنثي (4.5 تا 8.3) ديده مي شود. اکثر رويشگاههاي زيره داراي بارندگي ساليانه بيشتر از 300 ميلي متر هستند و مقدار ماده آلي در اين مناطق بين 1.5تا 2.2 درصد است. اين گياه به طور وحشي در استان سمنان (کوه زر دامغان)، استان قزوين (کوه الموت)، استان هرمزگان (کوه گنو بندر عباس)، استان هاي خراسان رضوي،شمالي و جنوبي (بابا امان بجنورد، کوه هزار مسجد، اخلمد، کاشمر، بجستان، جنگل خواجه کلات و فريزي چناران)، استان يزد (کوه لا خسه مهريز )، استان فارس (کوه تودج استهبان)، استان مرکزي (سياه کوه) و استان کرمان (سيرچ، جوپار، جوشان، جبال بارز، کوه زيرو و ...) ديده مي شود. از نظر پراکنش در سطح جهان در شمال آفريقا، جنوب شرقي اروپا، روسيه، قفقاز، افغانستان، هندوستان و دامنه هاي کم ارتفاع هيماليا ديده مي شود. در اکثر مناطق در کنار گياهاني مانند بادام، گون و بنه مشاهده مي شود. جالب است بدانيم که سالانه 10 تا 25 تن زيره سياه از حدود صد هزار هکتار مناطق زيره خيز استان کرمان بر داشت مي شود.

فرآوري
اسانس زيره به وسيله تقطير با آب حاصل ميگردد. بذرهاي زيره سياه حاوي 3.5 تا 9درصد اسانس هستند. عمده ترين ترکيبات تشکيل دهنده اسانس زيره سياه عبارتند از پ-سيمن، کومين آلدهيد، گاماترپينن، آلفاپينن، بتاپينن، آلفا ترپينن و ليمونن.

خواص درماني
اشتها آور، مدر، ضد نفخ، مقوي معده، افزاينده شير مادران و در صنايع غذايي به عنوان چاشني و طعم دهنده غذاها و نوشيدني ها کاربرد دارد.