زرشک درختچه اي است داراي ساقه اي خاردار که ارتفاع آن تا ۴ متر نيز ميرسد . چوب اين درخت قهو ه اي ، قرمز و يا زردرنگ مي باشد . برگهاي آن بيضي شکل با دندانه هاي اره اي و گلهاي آنخوشه اي و زردرنگ است
شاخه هاي زرشک تيغ زيادي درد . ميوه زرشک قرمز رنگ ، گوشتي بيضوي شکل و داراي طعمي ترش است
قسمت مورد استفاده اين گياه ريشه ، پوست رشه و ساقه ، برگ گل و ميوه آن است .
● ترکيبات شيميايي:
در تمام قسمت هاي اين گياه آلکالوئيدهاي بربرين Berberine ، اکسياکانتين Oxyaconthine ، بربامين Berbamine وجود دارد . مقدر آلکالوئيد در پوست ريشه زرشک بيشتر از قسمت هاي ديگر اين گياه است .
ميوه زرشک داراي حدود ۴% مواد قندي ، ۶۵ اسيد ماليک و اسيد تارتاريک و مقداير صمغ مي باشد .
زرشک گونه هاي مختلف درد که مهم تر از همه آنها دو نوع است که يکي بنام زرشک بي هسته و ديگري زرشک با هسته (داراي دو هسته) ميباشد .
● خواص داروئي: خواص طبي زرشک
زرشک از نظر طب قديم ايران سرد و خشک است ميوه زرشک خواص زير را درد:
۱) قابض است
۲) تقويت کننده قلب و کبد است
۳) بواسير خوني را درمان مي کند
۴) خونريزي را برطرف مي کند
۵) براي برطرف کردن بيماريهاي کبدي مفيد است
۶) صفرا بر است
۷) دم کرده زرشک را براي برطرف کردن ناراحتي هاي دهان غرغره کنيد .
● خواص ريشه و پوست ساقه
۱) صفرا بر و مسهل است
۲) کبد را پاک و تقويت مي کند
۳) اعمال دستگاه گوارش را منظم مي کند
۴) سوء هاضمه را از بين مي برد
۵) بي اشتهايي را برطرف مي کند
۶) براي رفع يبوست مفيد است
۷) در درمان يرقان و زردي موثر است
۸) نقرس و رماتيسم را برطرف مي کند
۹) خانم هائيکه بين دو عادت ماهيانه خونريزي دارند بايد براي برطرف کردن آن از ريشه و ساقه زرشک استفاده کنند .
۱۰) آنهائيکه مبتلا به ورم طحال هستند مي توانند براي معالجه از اين گياه کمک بگيرند .
۱۱) واريس را درمان مي کند .
۱۲) براي معالجه بواسير نافع است .
۱۳) براي برطرف کردن سوزش ادرار مفيد است .
۱۴) فشار خون را پائين مي آورد
۱۵) براي شست وش وي چشم مي توانيد از جوشانده ريشه و ساقه و زرشک استفاده کنيد .
● خواص برگ زرشک
۱) آب آوردگي بدن را برطرف مي کند .
۲) اسهال هاي مزمن را درمان مي کند .
۳) برگ زرشک دري مقدر زيادي ويتامين C مي باشد بنابراين در درمان بيماري اسکوربوت اثر مفيد درد .
۴) جويدن برگ زرشک باعث محک شدن لثه و دندان مي شود .
۵) درموقع آنژين و گلو درد ، دم کرده برگ زرشک را غرغره کنيد .
● طرز استفاده:
جوشانده زرشک : مقدر ۲۰-۱۰ گرم پوست ريشه يا ساقه و يا ميوه زرشک را در يک ليتر آب ريخته و آنرا بجوش بياوريد سپس آنرا از روي اجاق برداشته بگذاريد براي مدت ۱۰ دقيقه بماند . اين جوشانده را صاف کرده و با شکر يا عسل شيرين کنيد . مقدر مصرف روزانه آن سه فنجان در فاصله بين غذاهاست .
تنطور زرشک : اين تنطور را مي توانيد از فروشگاههاي گياهان دارويي و يا برخي از داروخانه ها خريدري کنيد . مقدر مصرف آن ۲۰-۱۰ قطره سه بار در روز مي باشد .
دم کرده زرشک : مقدر ۴۰ گرم زرشک را در يک ليتر آب جوش ريخته و بگذاريد مدت ۱۰ دقيقه بماند سپس آنرا با شکر يا عسل مخلوط کنيد . مقدر مصرف آن سه فنجان در روز و در فاصله بين غذاهاست .
● مضرات :
مصرف مقدر زياد زرشک و يا ساقه و برگ آن براي زنان حامله مناسب نيست زيرا رحم را تحريک مي کند و ممکن است باعث سقط جنين شود