قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : 

اقبال و ادبار قلوب

همانا دل‏ها را روي آوردن و روي گرداندني است. پس هرگاه روي آوردند مستحبّات به جا آوريد و هرگاه روي گرداندند به گزاردن واجبات اكتفا كنيد.

  ارزش نيت و عمل

خداوند تبارك و تعالي، به چهره ‏ها و دارايي‏ هاي شما نمي نگرد، بلكه به دل‏ ها و كرده‏ هاي شما مي‏نگرد.

اگر پراكندگي دل‏ها و دروغگويي‏ هاي شما نبود، بي گمان آنچه را من مي شنوم شما نيز مي شنيديد.

  سياه شدن دل با گناه

مؤمن هر گاه گناه كند، نقطه ‏اي سياه در دلش پديد آيد. اگر توبه كرد و دست از گناه كشيد و آمرزش خواست، دلش از آن لكه سياه پاك شود، امّا اگر بر گناهش بيفزايد، آن نقطه زياد شود.

زياده‏ گويي، سخت‏ كننده دل

در غير از ياد خدا، زياده گويي نكنيد؛ زيرا زياده گويي در غير ياد خدا، موجب سخت دلي مي شود و دورترين مردم از خدا، سخت دل است.

  عوامل قساوت قلب

سه چيز دل را سخت مي كند: شنيدن لهو، شكار و آمد و شد به دربار سلطان.

  ميراندن قلب

چهار چيز دل را مي ميراند: گناه روي گناه، همسخن شدن زياد با زنان، بگو مگو كردن با احمق: تو مي گويي و او مي گويد و هرگز به راه نمي‏آيد و همنشيني با مردگان. عرض شد: اي رسول خدا، منظور از مردگان چيست ؟ فرمود: هر توانگر خوشگذران.

در اندرزهاي خود به ابوذر فرمود: از خنده زياد بپرهيز، كه آن دل را مي ميراند.

  زنده شدن دل

خداوند عزّ و جل مي فرمايد: گفتگوي علمي ميان بندگان من از چيزهايي است كه دلهاي مرده با آن زنده مي شود، به شرط آن كه آنها در اين گفتگو، به امر (اصول يا فروع دين) من برسند.

  نرم شدن دل

خطاب به مردي كه از سخت‏دلي خود نزد آن حضرت شِكوه كرد فرمود: اگر مي‏خواهي دلت نرم شود، مستمند را اطعام كن و بر سر يتيم دست نوازش بكش.

  سفارش به رقت قلب

دل‏هاي خود را به رقّت عادت دهيد و زياد بينديشيد و از خوف خدا بسيار بگرييد.

  ياد مرگ، صيقل قلب

همچنان كه آهن اگر آب به آن رسد زنگ مي‏زند، اين دل‏ها نيز زنگار مي‏بندد. عرض شد: صيقل دادن آنها به چيست ؟ فرمود: بسيار به ياد مرگ بودن و تلاوت قرآن.

صيقل دهندگان قلوب