فارسي ما (ني ) است . به ما ناي هم مي گويند. عربي ما قصب و غاب بوده و تركي ما قميش است . ما انواع و اقسام توپر، تو خالي ، ضخيم ، باريك ، كوتاه و بلند داريم و با انواع ما فرش حصيري پرده اي ، سبد و ني لبك مي سازند. نوع مرغوب ما خيزران است كه با آن صندلي و مبل هم مي سازند. بعضي از انواع ما داراي مواد قندي نشاسته اي مي باشند، ولي تاكنون فقط از انواع نيشكر قند استخراج شده و از انواع ديگر قند گرفته نمي شود. معروفترين انواع ما كه در ايران مي رويند عبارتند از:
1- ني باتلاقي
كه ساقه بلند آن به مصرف علوفه حيوانات مي رسد و در غالب اماكن مرطوب و سواحل رودخانه ها به عمل مي آيد.
2- ني بوريا
بيش از صد نوع دارد و در اراضي مرطوب شني به عمل مي آيد. از ساقه آن فرشهاي مخصوصي به نام حصير يا بوريا مي بافند و به آن ساز و خونك ، سمارالحصر كربه و كرته هم مي گويند. فرش حصير گرما را به خود نمي گيرد و هميشه خنك و سرد به نظر مي رسد، خواباندن بيماران تبدار روي حصير در پايين آوردن تب آنها مؤ ثر است .
3- ني خيزران
قامت من به 20 تا 25 متر مي رسد. در ساقه من مقدار زيادي سيليس وجود دارد و همين امر باعث شده است كه استقامت زيادي پيدا كرده و با آن صندلي و مبل هم مي سازند. در مغز خيزران املاح منيزي نيز به حد وفور وجود دارد و به همين جهت به آن طباشير هندي و ((طباشير قلم )) مي گويند. خوردن مغز خيزران سرطان را ترمز مي كند.
4- ني رومي
در اطراف تهران ، دوشان تپه و نواحي البرز، در كوههاي اطراف كرج ، در بعضي از نقاط شمال ، شهبازان و همچنين در اطراف مسجد سليمان و بلوچستان زياد مي رويد. به آن غاب رومي و غاب بلدي و ني دوناكس هم مي گويند. قسمت مورد استفاده آن ساقه هاي زيرزميني است كه نوشيدن جوشانده بيست در هزار آن شير را در پستان خشك مي كند، و با آن داروهايي به همين منظور مي سازند.
5- ني نهاوندي
من از خانواده ني نمي باشم ، بلكه از خانواده جنتيانا هستم . ريشه من مقوي بوده و خاصيت تب بر دارد. به من جراته هم مي گويند. عربي من ((قصب الذريره )) است . گياه من باريك و بلند بوده ، و گل من شبيه گل بنفشه است . در جوف من چيزي شبيه پنبه و تار عنكبوت بوده و لعابدار است و طعم آن گس مي باشد. رنگ ظاهر ساقه هاي من سرخ مايل به زردي است ، و دو نوع كوچك و بزرگ دارم و در فارس و كهكيلويه زياد مي رويم . عرق من باز كننده گرفتگيها و مقوي دل و جگر مي باشد. درمان خفقان و استسقا و درد سينه و كبد و رحم است . سختي و قطره قطره آمدن ادرار را معالجه مي كند، ورمها را از بين مي برد و شكاف بيخ ران را التيام مي دهد. جوشانده آن با تخم كرفس جهت درمان جنون و امراض كليه و رقع سرفه كهنه و درد كبد تجويز مي شود. نشستن در جوشانده آن جهت درد رحم مؤ ثر است ، استنشاق دود آن جهت سرفه خلطدار سودمند است . پاشيدن گرد كوبيده آن جهت خوشبو كردن زير بغل و خشك كردن عرق آن نافع است ، سرمه آن جهت جلاي چشم و تقويت بينايي مفيد است .
6- ني قلم
به من ني كلك هم مي گويند. بهترين نوع من در قريه واسطه از روستاهاي شوشتر به عمل مي آيد. رنگ آن سرخ و تيره است . از من بهترين نوع قلم ، براي خوش نويسي مي سازند.
خواص ديگر ني ها
ماليدن سوخته ني به دندان باعث سفيد شدن آن و مانع خونريزي لثه مي شود. سرمه آب برگ آن جهت از بين بردن لكه هاي سفيدي چشم تجويز شده است ، خوردن ساييده برگ من با عسل جهت سرفه سودمند است و چون برگ نورسته مرا در آب خيس كرده و پس از كوبيدن صاف نمايند، نوشيدن آن از خونريزي سينه جلوگيري مي كند. ضماد سوخته ني جهت خارش - جرب و زخمهاي چركدار مفيد است . ضماد بيخ كوبيده من با سركه مسكن درد كمر و اعصاب است ، پاشيدن كوبيده ني نيم رس از خونريزي جلوگيري مي نمايد. خضاب بيخ سوخته من با حنا جهت روياندن مو و بلندي آن مفيد مي باشد.
چنانچه گل ني در گوش رود، به علت چسبندگي كه دارد باعث سنگيني آن خواهد شد.