دکتر پرويز ذوالعين، پرسفرترين جهانگرد ايراني بود که موفق شد به 190 کشور جهان سفر کند. چند سال پيش از مرگش، خبرنگاري از او پرسيد شما چگونه برنامهريزي کرديد که توانستيد اين همه سفر کنيد؟
دکتر ذوالعين پاسخ داد که: "اگر مي خواستم برنامهريزي کنم، 190 کشور که هيچ، به 10 کشور هم نميتوانستم سري بزنم، توصيه مي کنم سفر را سهل و آسان بگيريد و خود را درگير قيود و زوايد آن نکنيد تا آرامش بيشتري را تجربه کنيد."
گفتگوي زير را با دکتر محمد مهدي قاسمي، روان پزشک (همکار تبيان)، درباره نقش سفر و مسافرت در ارتقاي سلامت روان انجام داده ايم.
ويژگي شخصيتي افرادي که مسافرت ميکنند چيست؟
اين که ما چگونه سفر کنيم بستگي به شخصيت، تربيت و تحصيلات ما دارد. لذت بردن از سفر بيش از آنکه به توانايي اقتصادي و يا ميزان بهرهوري از ابزارها و تجهيزات خاص، بستگي داشته باشد، موضوعي حسي، عاطفي و دروني است. همچنان که انتظار نميرود همه آدمها از يک قطعه موسيقي فاخر و ارزشمند لذت ببرند، نبايد انتظار داشت همه آدم ها لذت يک شب زيبا در کنار يک درياچه آرام و يا در زير آسمان پرستاره کوير را درک کنند.
از نظر روان شناسي سفر، چهطور ميتوانيم مسافر خوبي باشيم؟
به نکته جالبي اشاره کرديد. شرط اول اين است که لذت بردن از سفر را ياد بگيريم. در واقع بايد به سفر نه به عنوان تفريحي پرهزينه و گاه مشقتبار (آن چنان که معمول است) نگاه کنيم، بلکه به سفر مي توان به عنوان هنري که کاملا قابل دستيابي و لذت بخش است، بنگريم. هنگامي که اين نوع نگاه کردن را آموختيم، آن وقت ميتوانيم بيهيچ برنامهريزي قبلي، بدون هيچ نيازي به مقدمات طولاني و بدون هيچ پروايي، حضور در جاهايي دور از محل سکونت را تجربه کنيم و خود را يک جهان گرد، يک مسافر يا يک سالک بدانيم.

آثار رواني مسافرت را چگونه ارزيابي ميکنيد؟
همين که فرصتي به دست آمده تا چند روزي از فشارهاي روزمره زندگي دور باشيم و به استراحت بپردازيم، تاثير بسيار زيادي بر سلامت جسم و روان ما مي گذارد، به ويژه سفر کردن در افزايش سلامت روانيافراد پُراسترس نمود بيشتري دارد.
در نظر داشته باشيد که مسافرت يکي از جذابترين تفريحات است که در افزايش سلامت روان به شدت موثر است. احاديث مشهوري از پيامبر گرامي اسلام درباره سفر و فوايد آن روايت شده است. يکي از مشهورترين اين احاديث "سفر کنيد تا سالم و تندرست باشيد" است. همچنين قرآن کريم در 10 آيه مردم را به سير و گردش در زمين فرمان داده است.
خيلي از اوقات با افرادي برخورد ميکنيم که فقط به فکر کار هستند و شايد هيچوقت زماني را براي مسافرت خود و خانواده در نظر نگيرند. سرنوشت چنين افرادي چگونه است؟
براي روشن شدن اين موضوع مثالي مي زنم. هنگامي که نخستين باران پاييزي شروع به باريدن مي کند، همه ما سري به پشت بام خانه ي خود مي زنيم تا مطمئن شويم راه ناودان باز است. دليل وارسي سقف خانه اين است که نم نکشد و خراب نشود.
آيا براي حفظ سقف روانخود نيز همين قدر دقت مي کنيم و در صدد بازکردن راهي براي تخليه هيجانات و استرس هاي زندگي هستيم تا سقف روان مان خراب نشود؟
به ياد داشته باشيد که مسافرت با بهبود سلامت رواني جامعه، به توسعه کشور نيز کمک ميکند. بنابراين تصور نکنيد افرادي که هميشه کار مي کنند و به مسافرت نميروند، بيشتر از ديگران به توسعه کمک ميکنند.
سفر و مسافرت علاوه بر ارتقاي سلامت روان در سلامت معنويمان نيز موثر است؟
بله، همانگونه که دين اسلام از همه مومنان مي خواهد دست کم يک بار در زندگيشان سفر زيارتي به خانه خدا را انجام دهند، در واقع چنين مسافرتي موجب افزايش سلامت معنوي انسان ميشود.
در ساير اديان نيز چنين مشابهتهايي وجود دارد براي مثال "پائولوکوئيلو" نويسنده مشهور جهان، سفري معنوي را همانند مسلمانان تجربه کرد. پائولوکوئيلو برزيلي پس از پيمودن جاده "سانتايگو" که از کوههاي "پيرنه" فرانسه آغاز مي شود به شبه جزيره "ليري" در اسپانيا رفت و خاطرات خود را در کتابي به نام "خاطرات يک مغ" نوشت. پائولوکوئيلو در اين سفر، اسرار و رموز معنوي فراواني را آموخت، به طوري که بر نحوه ي زندگي و سلوک معنوي وي تاثير به سزايي داشت و از آن به بعد رويه زندگي اين فرد تغيير کرد.
تهيه مصاحبه : دکتر مجيد سلطاني