زيره گياهي است علفي و دو ساله، به ارتفاع 60 سانتي متر. ساقه هاي زيره تو خالي، شياردار و از قاعده، داراي انشعاباتي است. برگ هاي اين گياه داراي بريدگي زياد است، به طوري که به صورت نخ مانند درآمده و به رنگ سبز روشن مي باشند.

برگ هايي که در قاعده ي گياه قرار دارند، داراي دم برگ کوتاه و غلاف مانند هستند. گل هاي اين گياه، کوچک، سفيد و گاهي صورتي، به صورت مجتمع چتر مرکب هستند. ميوه هاي زيره، کشيده و نوک تيز، به طول تا 6 ميلي متر و به رنگ قهوه اي و گاهي قهوه اي شکلاتي يا مايل به زرد مي باشند. تمام قسمت هاي گياه به ويژه ميوه ها، داراي بوي خوب و معطر هستند. قسمت مورد استفاده ي زيره، ميوه هاي آن است که به طور مستقيم از آن و يا از اسانس آن، استفاده هاي بسيار زياد به عمل مي آيد.
ترکيبات مهم
زيره ي سياه حدود 7-3 درصد اسانس دارد. بيش تر اوقات دانه ها را قبل از رسيدن کامل، برداشت مي کنند که در اين صورت، داراي درصد بالايي اسانس خواهند بود. ماده ي اصلي اسانس، کارون(CARVONE) است که تا 65 درصد اسانس را تشکيل مي دهد.
ليمونن، ماده ي مهم ديگر اسانس مي باشد که تا 50 درصد اسانس را ممکن است تشيکل دهد. ترکيبات ديگر، شامل 20 -10 درصد روغن ثابت، 20 درصد پروتئين، 20 درصد قندها و مقداري فلاوونوييد هستند.
اثرات مهم
مقوي معده ، محرک اشتها، محرک ترشح غدد معده، ضد نفخ، ضد اسپاسم، معرق و ضد قارچ است و در طب عوام، از آن به عنوان شيرافزا استفاده مي شود.
يکي از مصارف مهم زيره، به عنوان چاشني و ادويه در صنايع غذايي است.
طريقه و ميزان مصرف
تهيه چاي:
بر روي 1 تا 5 گرم ميوه ي خرد شده، يک استکان يا يک ليوان آب در حال جوش مي ريزيم و حدود 15 دقيقه مي گذاريم بماند. البته بهتر است درب آن بسته باشد. سپس آن را صاف کرده و ميل مي کنيم.
از زيره، محصولاتي به صورت تنتور و به شکل قطره وجود دارد که به عنوان ضد نفخ، ضد درد و ضد اسپاسم، مصرف زيادي دارد. ميزان مصرف اين گونه فراورده ها، بر حسب کارخانه ي سازنده و غلظت دارو در راهنماي همراه دارو ذکر گرديده است.
نگه داري
چون اسانس ها فرار هستند، لذا بايد ميوه ها را موقع استفاده، خرد يا آسياب کرد تا از هدر رفتن آنها جلوگيري شود. هم چنين چون اسانس ها جزو حلال هاي بسيار خوب بوده و ظروف پلاستيکي را سوراخ مي نمايند، لذا بايد براي نگه داري، از ظرف فلزي يا شيشه اي رنگي استفاده شود.
مهم ترين اثرات گزارش شده از زيره سياه تا کنون عبارت اند از: ضد کرم، ضد کم خوني، ضد باکتري، ضد سرطان، ضد حساسيت(آنتي هيستامين)، ضد التهاب، ضد قارچ، ضد عفوني کننده، ضد اسپاسم، ضد نفخ، قاعده آور، خلط آور، شيرافزا، محرک، مقوي معده و کرم کُش.
نکات ضروري
تا کنون از عوارض جانبي و محدوديت مصرف زيره ي سياه، گزارشي به چاپ نرسيده است.
قسمت مورد استفاده ي زيره ي سياه، در حقيقت ميوه ي آن است که در عوام به دانه نيز مشهور شده است.

قسمت عمده ي محصول زيره ي ايران، مربوط به ميوه ي گياهي به نامي زيره کوهي(Bunium Persicum) مي باشد که از نظر ظاهري، به زيره ي سياه شبيه است، در صورتي که محصول زيره ي سياه موجود در ايران محدود بوده و گياه مربوطه در مناطقي از جمله مازندران، گيلان، آذربايجان، همدان، کرمان، تهران و قزوين رويش دارد.
استفاده از زيره به طور مستقيم و يا از پودر آن، اثراتي شبيه فراورده هاي صنعتي آن دارد.