خواستگاری اولین گام در مسیر ازدواج در تمام جوامع بشری است.معمولا خواستگاری به دو صورت امکان پذیر است :...

برای شروع در هر کار، گام اول ، مهم و سرنوشت ساز است . به جرأت می توان گفت اولین قدم اگر به درستی و با آگاهی برداشته شود ، موفقیت و کامیابی را به همراه خواهد داشت و قدم کج و ناصحیح ، سرنوشتی تاریک و نابسامان .

شروع زندگی و تشکیل خانواده ، از وقایع مهم در زندگی هر انسانی است که با همان قدم اول آغاز می شود و خوشبختی و پیروزی در زندگی  که هر انسانی آرزوی آن را دارد به همان قدم آغازین باز می گردد.

خواستگاری اولین گام در مسیر ازدواج در تمام جوامع بشری است . اگرچه آداب و رسوم ملتها و اقوام مختلف در نحوه ی برگزاری آن متفاوت است ، اما قاعده ی طبیعی و اولی در این راه خواستگاری است .

خواستگاری در اکثر موارد توسط جنس مذکر انجام می شود که این مطلب با سرشت و طبیعت انسان در ارتباط است .

دین مقدس اسلام نیز که آئین فطرت است بر این رویه ی فطری و طبیعی صحه نهاده و بر این مبنا و اساس است که در قرآن و سنت در امر ازدواج ، مردان مخاطب واقع گشته اند و مستقیما به آنان دستور ازدواج و همسر گزینی داده شده است. برای نمونه در قرآن سوره ی نساء آیه ی 3 می خوانیم:

 

  " فانکحوا ما طاب لکم من النساء

 با زنانی كه مورد پسند شما واقع شده‌اند، ازدواج كنید ."

 

در عرف و قانون مدنی کشور ما نیز خواستگاری از جانب مرد انجام می شود که این موضوع  حفظ کرامت و بزرگی زن را به دنبال دارد . خواستگاری که در اصطلاح فقه آن را خطبه ( با کسر حرف خ) گویند به معنای در خواست و تقاضای مرد از زن برای ازدواج است .

 خواستگاری ریشه ی مذهبی نیز دارد و مورد توجه قانون گذار بوده و به همین منظور در یک ماده از قانون مدنی از آن نام برده شده است  :

 

ماده 1034 قانون مدنی : هر زنی را که خالی از موانع نکاح باشد می توان خواستگاری کرد .

 

 معمولا خواستگاری به دو صورت امکان پذیر است :

1- خواستگاری صریح که در این خواستگاری مرد یا خانواده اش بدون به کار بردن کلماتی که غیر مستقیم اشاره به در خواست آنهامی کند به صورت شفاف و روشن از زن تقاضای ازدواج می کنند.به عنوان مثال : " من می خواهم با تو ازدواج کنم ."

 

2- خواستگاری با کنایه در این نوع از خواستگاری مرد و یا خانواده اش با کنایه و غیر مستقیم مقصود خود را بیان می کنند.در هر دو صورت ، خواستگاری به معنای پیمان قطعی ازدواج میان زوجین نیست ،چرا که عمل خواستگاری قبل از مراسم عقد و صیغه ی نکاح صورت می گیرد .

 

خواستگاری تنها مقدمه ای برای آشنایی دو طرف از هم وخانواده های یکدیگر است چرا که تحقیق و ارزیابی زوجین از هم در امر ازدواج ضروری بوده ونیاز به تشریفاتی دارد که یکی از این تشریفات ضروری دیدار دو خانواده در جلسه ای به نام خواستگاری است.

 

جلسه ی خواستگاری در کشور ما به یک صورت وشیوه  برگزار نمی شود ، البته این به اصل خواستگاری خدشه وارد نمی کند و تنها در نحوه ی برگزاری آن تفاوت دارد. به عنوان مثال بعضی در جلسه ی اول ، خانواده ی مرد را بدون حضور او  می پذیرند و در صورت موافقت از شرایط ظاهری یکدیگر در جلسه ی دوم با داماد حاضر می شوند ، بعضی دیگر  به این صورت خواستگار را می پذیرند که ابتدا پدر عروس با مرد صحبت می کند و پس از رضایت از جانب دو طرف جلسه ای با حضور خانواده ی مرد برگزار می شود و بعضی هم در همان ابتدا از خانواده ی مرد می خواهند که با پسرشان در جلسه ی اول حاضر شوند و...اما در هر صورت توافق خانواده ها در روش خواستگاری واحترام به آداب ورسوم هم حائز اهمیت است  تا این آشنایی اولی به خوبی انجام شود .

صداقت وپر هیز از هر گونه ادعایی که هنوز به واقعیت نپیوسته  در اولین جلسه ی خواستگاری با هر شکل وشیوه می تواند به عنوان اولین قدم در ازدواج سرانجام شیرین ورضایت بخشی را به همراه داشته باشد.

 با توجه به تنها ماده‌ی قانون مدنی که دراین رابطه وجود دارد سوال مهم آن است که منظور قانون گذار از خالی از موانع نکاح باشد چیست ؟

موانع نکاح در ماده 1045تا1061 فصل سوم قانون مدنی بیان شده است که از جمله ی این موانع : قرابت نسبی، قرابت رضایی، قرابت سببی ،حرمت نکاح با غیر مسلمان و ...است .

 

این موانع به دو دسته تقسیم می شود :

1- موانعی که برطرف می شود.

 2- موانعی که قابل رفع نیست .

 

مرحوم علامه ی حلی در تذکره الفقها در یک تقسیم بندی خواستگاری از زنانی که دارای مانع برای نکاح هستند را شرح می دهد که به مواردی از آن اشاره می کنیم:

1- خواستگاری از زنی که خالی از موانع نکاح باشد به صورت صریح و با کنایه را جایز می داند .

2- خواستگاری از زنان شوهر دار حرام است چه به صورت صریح چه با کنایه.

3- خواستگاری از زنی که در عده رجعیه است از جانب غیر زوج به تصریح و تعریض حرام است .

4- خواستگاری از زنی که در عده سه طلاقه است از سوی زوج به صورت تعریض و کنایه جایز است اما زوج و سایرین حق خواستگاری از این زن را به تصریح ندارند.

5- خواستگاری از زنی که در عده ی وفات است به صورت تعریض جایز و به صورت تصریح ممنوع است.

 

"در مورد اینکه آیا از زنی که مورد خواستگاری مردی دیگر قرار گرفته ولی هنوز خود یا قائم مقام قانونی اش آن را رد یا قبول نکرده می توان خواستگاری کرد یا نه می توان گفت هیچ یک از فقها در این خصوص قائل به حرمت نیستند" و شاید بتوان گفت که دلیل آن عدم اعلام موافقت است.