نيايش در طلب اخلاق ستوده و افعال پسنديده :

خدايا بر محمد وٍآلش رحمت فرست وايمان مرا به كاملترين مراتب ايمان برسان و يقينم را فاضلترين درجات يقين ساز و نيتم را به بهترين نيتها و علمم را به بهترين اعمال ترفيع ده خدايا به لطف خود نيتم را كامل و خالص ساز و يقينم را ثابت و پا برجا داد و به قدرت خود آنچه را كه باعث دل مشغولي من است كفايت كن و من را به كاريكه فردا از آن مورد سؤالقرار مي دهي بگمار و روزگارم را در آنگه براي آنم آفريده اي مصروف دار از غير خود بي نياز ساز و روزيت را بر من  بگستر و به نگاه كردن بحسرت درمال و منال  وجاه و جلال تو انگرانم دچار مكن و عزيزم گردان و گرفتار كبرم مساز و بر بندگي خود رامم مكن و عبادتم را به سبب خود پسندي تباه منماي و خير را براي مردم به دستم روان كن و كار نيكم را به منت نهادن باطل مگردان و اخلاق عاليه را به من مرحمت فرماي و مرا از تفاخر و مباهات نگاهدار.خدايا بر محمد و آلش رحمت فرست و مرا در ميان مردم ترفيع مده مگر آنكه به همان اندازه پيش نفس خويشم پست گراني و عزتي آشكارا برايم بوجود مبآور مگر آنكه به همان نسبت پيش نفس خويشم خوارسازي .خدايا بر محمد وآلش درود فرست واز هدايتي پرسود و گراينده به مقصود برخوردارم ساز كه روشي ديگر به جاي آن نگزينم و از طريقت حقي كه از آن منحرف نگردم واز نيت صوابي كه در آن شك نكنم و مرا تا نيايش در طلب اخلاق ستوده و افعال پسنديده:                                                  

ب -آنگاه كه عموم بجامه ي خدمت در راه طاعت تو باشد زنده بدار –پس هر زماني كه بيم آن رود كه مزرع عموم  چراگاه شيطان گردد پيش از آنكه شدت غضب بسوي من بشتابد يا خشمت به من مستحكم گردد مرا به سوي خود فراگير .

خدايا هيچ خوني كه بر من عيب شمرده شود باقي مگذار جز آنكه آنرا اصلاح كني و هيچ صفت نكوهيده اي را به جاي منه مگر آنكه آنرا نكوسازي .و هيچ خصلت كريمه ي ناقصي بر جاي مگذار جزء آنمع آنرا كامل كني.

در عصري كه ما زندگي مي كنيم عصر علم و تكنو لوژي است به طوري كه بعضي عصر ما را عصر صنعت و تكنيك و بعضي آنرا عصر كامپيوتر و بعضي ديگر آنرا عصر اتم و… ناميده اند .

شناختي كه بر مبناي علوم تجربي باشد معرفتي است كه يكي از ابعاد هستي را به ما مي شناساند اما هستي و وجود را نميتوان فقط از راه علوم تجربي تنها شناخت بلكه براي شناخت هستي راههاي متعددي است كه يك قسمت از آن مربو طه به علوم تجربي مي شود.اذهان آشنا با علوم تجربي عينك تك بعدي تجربه را به چشم زده اند و جهان را با همان عينك محدود خود مي بينند غافل از اينكه وقتي راههاي شناخت متعدد شد مي بايست عينكهاي گو ناگون بر چشم زد.

جهاني كه ما در آن زندگي مي كنيم چهرهاي مختلفي دارد كه ما براي شناخت آن نيازمند عينكي خاص هستيم.

با اين بيان كوتاه بايد توجه داشت كه بحث ما در قالب تنگ علوم تجربي نمي گنجد .

علوم تجربي همان طوري كه گفته شد يكي از چهره هاي هستي را بر مامكشوف مي كند نه تمام آن را همچنان كه صياد در صيد خود وسايلي مطابق صيد خود مي خواهد و فرضا اگر او به سوي دريا رود وسيله اش بايد تور ماهيگيري باشد و اگر او در بيابان و كوه روتد نياز به اسلحه ي شكاري دارد بيابراين در دريا براي صيد ماهي نياز به اسلحه ي شكاري نيست و در بيابان و كوه نياز به تور ماهيگيري نيست براي شكار آهو نياز به اسلحه و براي صيد ماهي نياز به تور ماهيگيري داريم .

بحث ما بحث ادعيه است و دعا خود روشي است مستقل كه علوم تجربي را بر قامت بلند آن دسترسي نيست .

و تو اي عزيز :

در هر لحظه از عمر كه سپري مي كني به ياد آور اين كريمه ي ابهي راكه فرمود:

((يا ايها الذين امنو اتقوا الله و ابتغوا اليه الو سيله و جاهدوا في سبيله لقلكم تفلحون ))

(( اي كسانيكه ايمان آورده ايد از خدا بترسيد و به او تقرب جو ييد و در راهش جهاد كنيد باشد كه رستگار گرديد .))

اين و سيله كه در آيه شريفه مطرح است  وسيله اي مادي حسي و تجربي نيست بلكه وسيله ي معنوي است .

معني لغوي  دعا

به معني در خواست نيايش در خواست از خداوند  جمع آن ادعيه است .

معني اصطلاحي دعا

حاجت و نياز انسان توام با عجز و انا به به درگاه خداوند است .

موضوع دعا

موضوع دعا ريشه در فطرت انسان دارد كه توام با نياز و عجز است و با كلمات و جملات مختلف از ذات اقدس حق تعالي در خواست مي شو د كه ممكن است با اشك و سوز همراه باشد.

هدف دعا

هدف دعا به طور كلي اجابت است كه اين اجابت براي بعضي بر اساس نياز وخواسته هايشان جهبه ي اخروي دارد و در اين ميان هستند كساني كه نه دنيا را ونه آخرت را هدف قرار مي دهند بلكه هدف قرب الهي است و دعا براي آنان ذاتا مطلوب است و لذتي را كه از دعا مي برند از چيز ديگر نمي برند .

اين لذت لذتي نيست كه آنان طلب كنند بلكه چون دعاء كنند  روحشان ملتذ مي گردد غم فراغ جانان دارند نه دنيا آنان را سيراب مي سازد و نه آ خرت آنان را محفوظ مي كند .

دعا سبب خودي خود مطلوب است چون عبادت بزرگي است و انسان را نزد خداي تعالي به مقام بلندي مي رساند كه جز با دعا و زاري رسيدن بدان مقام ممكن نيست  مقدرات گاهي كم و زياد مي شود وبسا باشد كه به واسطه شرطي از ميان برود مثلا در تقدير خداوند عمر كسي سي سال مقد ر شده به شرط اينكه صله رحم نكند  و اگر صله رحم نكند 60 سال مقدر شده و روزي اش در فلان روز مقدار معيني مقدر شده اگر دعاء نكند و بيشتر در خواست نكند و اگر دعاء و در خواست كرد از آن مقدار معين بيشتر مي شود و همچنين ساير چيزها حاصل اينكه براي وجود تمام كائنات و عدم آنها شرائط و اسبابي است و خداي سبحان نخواسته است كه كارها را بدون اسباب انجام دهد و از جمله اسباب براي برخي از چيزها دعاء است كه چنانكه فرد دعاء نكند آن چيز به آن شخص داده نشود .

فضيلت و اهميت دعا

در فضيلت و اهميت دعاء در آيات و روايات مطالب زيادي آمده است كه به صورت كوتاه بدان  اشاره مي شود.

قرآن مي فرمايد:

ان الذين يستكبرون عن عبادتي سيد خلون جهنم اخرين

همانا آنان كه سر فرازي كنند از عبادت و ((پرستش )) من زود است كه سر افكنده به دوزخ در آيند .

در اصول كافي از قول امام باقر ((ع))آمده است كه مقصود از عبادت دعاء است و بهترين عبادت دعاء  است در قبل از همين آيه مي فرمايد ((ادعوني استجب لكم ))مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم و در آيه ي ديگر مي فرمايد ((ان ابراهيم لاواه حليم ))همانا ابراهيم اواه و شكيبا بود .

امام باقر ((ع))فرمود ((اواه))يعني بسيار دعا كننده به درگاه خداوند.

بنابراين دعا به خودي خود عبادت است و در سوره ي مومن آيه 60 آنرا عبادت دانسته و خداي تعالي به آن فرمان داده است پس بر فرض كه به اجابت نرسد به خاطر اطاعت امر او بايد انجام شود مانند ساير عبادات و ترك آن موجب خواري و كوچكي و ورود در دوزخ است .

چنان كه آيه شريفه بر آن دلالت دارد علاوه بر اينكه خداي سبحان وعده اجابت فرمود و در وعده ي خويش تخلف نورزد و اين مطلب با تقدير هم منافات ندارد زيرا دعاء نيز مقدراست و فايده اي هم كه بر آن مترتب شود مقدر گرديده است .

در بعضي روايات به عنوان اسلحه از دعا ياد شده است .

امام رضا((ع))مي فرمايد :

عليكم بسلاح الانبياء فقيل:و ما سلاح الانبياء ؟ قال :الدعاء

بر شما باد به اسلحه پيامبران به او عرض شد :اسلحه ي پيامبر چيست ؟فرمود :دعاء است .

شرايط دعاء

هرگاه اراده كردي كه دعاء كني و براي حاجتي دنيوي و يا اخروي با خداوند منان راز و نياز كني پس جرايط دعا را به جاي آور و در اين رابطه است كه امام صادق ((ع))مي فرمايد:

احفظ اداب الدعاء و انظر من تدعو ؟و كيف تدعو؟ و لماذا تد عو؟

حفظ كن و به جا آورشرايط دعاء را و نظر كن كه را مي خواني ؟ و از كه حاجت خود را مي خواهي ؟و از براي چه مي خواني ؟

بدون رعايت موارد ذيل دعاء مستجاب نمي گردد:

1-خير و شر را از هم تفكيك كنيم و نطلبيم از خداوند چيزي را كه باعث هلاكت مي شود.

2-پيش از دعاء بايد داعي عظمت و بزرگواري خدا را بخاطر آورد و جزم و قطع داشته باشد كه خداوند به قضاي حاجت و به همه ي ممكنات قادر و تواناست و بعد از آن به اسماي حسني و صفات عليا او را ياد كند

3-يقين داشته باشد كه خداوند عالم به او عالم و داناست و از اسرار و ضماير او خواه حق  و خواه باطل واقف و آگاه است.

4-داعي بايد انديشه نمايد كه آنچه از خداوند طلب مي كند مشروع است يا غير مشروع؟و پس از آنكه مشروع بود بايد فكر كند كه از جهت خير مي خواهد يا از جهت اغراض و اهداف فاسد ه .

5-اجابت مشروط به مصلحت و خير بودن براي دعاء كننده است زيرا خداي حكيم بدلخواه بندگان از آنچه خير و صلاح آنها است دست بر ندارد .

6-وعده ي خدا مشروط به مشيت است .

7-چنانچه اجابت تا خير كرد به جهت آن است كه او را بخواند وصداي او را بشنود چون آن را دوست دارد.

8-لازم نيست اجابت  فوري باشد و ممكن است دعاء مستجاب شده باشد ولي ظهور آن روي پاره اي از مصالح به مدت زيادي تاخير افتد .

حضرت امام صادق ((ع))فرمود :

الدعاء كهف الاجابه كما ان السحاب كهف المطر

دعا مخزن و گنجينه اجابت است چنانچه ابر مخزن باران است.

كيفيت دعاء مسائلي كه بايد دردعاٍءمد نظر داشت .

1-در دعا بايد دل غافل نباشد بلكه توجه داشته باشد .

2-در دعا پا فشاري كردن و اصرار باشد.

3-در دعاء انتظار اجابت داشته باشيم.

4-حاجت خود را در دعاء نام ببريم.

5-دعاي پنهاني بهتر از دعاءآشكار است .

6-پيش از دعاء صدقه بدهيم .

7-در دعاء از عطر استفاده نماييم .

8-هنگاميكه دل دقت كرد ((نرم شد)) دعاء كنيم زيرا د ل تا پاك نشود دقت نكند.

اوقات اميد اجابت دعاء

1-هنگام وزيدن بادها

2-هنگام ظهر

3-هنگام ريزش باران

4-هنگام ريختن اولين قطره ي خون مؤمن در جهاد يا غير آن

5-در نماز وتر

6-بعد از سپيده دم

7-بعد ا ز ظهر

8-بعد از مغرب

9-نزد قرائت قرآن

10-نزد گفتن اذان

11-هنگام سحر

12-نزد بر خورد كردن دو صف از مؤمنين و كفار براي قتال و جنگ

13-شب جمعه يا روز جمعه

مكانهاي اميد به اجابت دعاء

1-مسجد

بهتر است هنگاميكه مي خواهيم دعاء كنيم به مسجد برويم و اين حالت بيشتر جنبه ي تعبدي دارد .

2-عرفه

چنانكه در حديث است كه حضرت باري تعالي در آن روز ندا مي كند بملائكه ي آسمان كه ببينيد بندگان مرا كه از اطراف عالم سر برهنه و خاك آلود از براي محض بندگي و اطاعت فرمان من به اين مكان آمده اند آيا مي دانيد كه مطلت ايشان چيست و چه مي خواهند ؟ ملائكه مي گويند:مطلب ايشان نيست مگر مغفرت و آمرزش تو  حق عز اسمه گويد كه : شما شاهد باشيد كه من آمرزيدم ايشان را و از تقصير ايشان گذشتم .

3- مرقد شريف حضرت امام حسين ((ع))

حديث است كه حضرت حق به عوض شهادت آن حضرت چهار خصلت به او كرامت فرمود :

1-استشفا  از آن تربت پاك و مباركه

2-اجابت دعا در زير قبه ي او

3-بودن ائمه از ذريه ي او

4-حساب نكردن مدت زيارت از عمر زوار او

4- به طور كلي مكانهايي كه از قداست خاصي برخوردار است .

عوامل تاخير اجابت دعا

1-حقارت و پستي دنيا و اينكه تاخير به آخرت بهتر است .

2-از شرائط اجابت دعا اين است كه در هر حال نبايد از دعاء برداشت چه در حال آسودگي و چه در حال سختي .

3-شكيبايي  در تاخير دعاء

4-قطع صله ي رحم نكند .

5-كسب خود را حلال كنند و دعايي به اجابت رسد كه حرامي در بر نداشته باشد .

6-اظهار دشمني با مردم نكنند .

7-آن كه به واسطه فراوان شدن مال و ثروت و قدرت در خطر اداء نكردن حقوق آن افتد .

8-اين كه اگر زود به اجابت رسد موجب حرص بر دنيا گردد و نعمتهاي خدا در نظرش خوار و كوچك شود.

امام صادق عليه اسلام فرمود:

((يتمني المؤمن انه لم يستجب له دعوه في الدنيا مما يدي من حسن الثواب ))

آنقدر ((در مقابل مستجاب نشدن دعا و رنج و زحمتهاي دنيا در قيامت )) به مومن  ثواب مي دهند كه آرزو مي كند ايكاش هيچيكاز دعاهايم در دنيا مستجاب نمي شد.

پيامبرخدا ((ص))فرمود :

هيچ مسلماني دعاء نمي كند به شرط آنكه دعاي او براي قطع رحم و ارتكاب گناهي نباشد مگر آنكه خداوند يكي از سه چيز را به او عنايت مي كند : يا دعايش را مستجاب مي كند و يا پاداش را براي آخرت ذخيره مي سازد ويا آنكه به قدر خواسته اش بدي را از وي مي گرداند .

گريه در دعا

يكي از مواردي كه انسان را تخليه مي كند و عقده هاي دروني او را تضعيف كرده و از بين مي برد گريه است گريه نشانه اي از رحمت الهي است  گريه روح انسان را مصفي مي كند و آرامش را به انسان ارزاني مي دارد .

در مرگ عزيزان گريه كردن توصيه شده است همچنان كه وقتي جبرئيل ((ع))به پيامبر ((ص)) خبر داد كه جعفر بن ابي طالب در مصاف با روميان به شهادت رسيده است در اين هنگام پيامبر ((ص))دخترش فاطمه ((ع)) را خواست و به او فرمود جعفر ابن طالب در جنگ با روميا ن به شهادت رسيده است سه روز غذا تهيه مي كني و به خانواده ي جعفر ابن ابي طالب عطا مي كني براي جعفر عزاداري مي كني گريه مي كني و جريان به شهادت رسيدن او را بيان مي كني مي گويي كه چه سان دستانش را قطع كردند و خداوند د ربهشت به جاي دو دستش دو بال به او مي دهد از اين روي آنرا جعفر طيار گفته اند .گريه نشانه هدايت الهي است و گريه در دعا نشانه ي پيوند عاشق  با معشوق خود است حضرت با قر ((ع))فرمود :هيچ قطره اي نزد خدا محبوب تر از آن قطره اشكي كه در تاريكي  شب از ترس خدا بريزد و جز خدا چيز ديگري به آن منظور نباشد.

مقدمات دعاء

1-   استغفار كردن پيامبر خدا فرمود :هر  دردي دوايي دارد و داري گناهان استغفار است .

2-  صلوات بر پيامبر خدا و سپس حاجت خود را خواستن علي ((ع))فرمود : هيچ دعايي يه آسمان بالا نمي رود مگر آنكه بر محمد و آل او درود فرستاده شود .

3-الله اكبر گفتن و به طور كلي خداوند را به بزرگي ياد كردن .

4- سبحان الله گفتن  و لا اله الا الله گفتن و خداوند را مدح و ستايش كردن .

5- نامهاي خدا را بر زبان جاري كردن ..

عموميت دادن در دعا

رسول خدا((ص)) فرمود : هر گاه يكي از شما ها دعا كند  پس عموميت دهد و همه را دعا كند زيرا كه آن به اجابت نزديكتر  است .

در دعا ذكر خداي عز و جل  توصيه شده است و بسياري ذكر او هنگام صاعقه تو صيه شده است و گفته اند آتشي كه در رعد و برق شديد ازآسمان فرو ريزد شخص ذاكر را نگيرد در هنگام دعا ء تحميد –تمجيد –استغفار –تسبيح –تهليل و تكبير گويد .

در موارد زير دعا مستجاب مي گردد

1-كسي كه به حج رود .

2-كسي كه در راه خدا جهاد كند.

3-   كسي كه بيمار  و مريض است .

4-   امامي كه عادل است و دعاء كند.

5-   كسي كه ستمديده است و دعا كند .

6-   دعاي فرزند صالح براي پدر و مادر

7-   دعاي پدر صالح براي فرزندش

8-  دعاي مؤمن براي برادرش در پشت سر او كه خداوند مي فرمايد بر تو باد مانند آن

دعاي افراد زير به اجابت نمي رسد .

1-   مردي كه در خانه نشسته و روزي طلب مي كند .

2-   مردي كه زني دارد و بر او نفرين مي كند.

3-   مردي كه مالي را بدون شاهد وگواه به ديگري وام دهد.

4-   مردي كه مالي دارد واز بين برده و فاسد كرده چون ميانه روي نكرده است.

بعضي از آثار دعا

1-   به دست آوردن سلامت جسماني و اجابت دعاء

2-   احساس مسئوليت دروني

3-   اطمينان و آرامش روحي

4-   عطا كردن فرقان و بصيرت دل

5-   وجدان كردن خود و يافتن فقر ذاتي.

فراگير بودن دعا

براي مسائل مختلف دعاي مخصوص داريم كه در اينجا فهرست و ار به آن اشاره مي كنيم :

1-   دعاء براي بيرون رفتن از منزل

2-   دعاء براي دين و وام

3-   دعاي پيش از نماز

4-   دعاي پس از نماز

5-   دعاء براي رفع اندوه –سختي – غم – دلتنگي و ترس

6-   دعاء براي دردها و بيماريها

7-   دعاء براي حفظ كردن قرآن

8-   دعاء‌هنگام خواندن قرآن

9-   دعاء هنگام سفر

10-  دعاي كوتاه براي همه ي حاجت هاي دنيا و آخرت

11-  باب حذر و بعويذ

12-  دعاء براي روزي

فهرست تعدادي از دعاها

1-   ستايش خداوند عز وجل

2-    درود بر محمد و آل او

3-   درود بر نگاهداران عرش الهي

4-   درود بر پذيرندگان پيامبر

5-   نيايش براي خودو نزديكان

6-   نيايش بامدادان و شامگاهان

7-   نيايش در كارهاي مهم

8-   نيايش به هنگام پناهندگي به درگاه خداوند متعال

9-   نيايش در اشتياق به درگاه خداوند متعال

10-   نيايش به هنگام پناهندگي به خداي متعال

11-  نيايش براي عاقبت نيكو

12-   نيايش دراعتراف به گناه

13-  نيايش در طلب آرزوها ونيازها

14-  نيايش براي دوري ظلم و ستم

15-  نيايش در بيماري

16-  نيايش براي آرزوي آمرزش

17-  نيايش براي دوري كردن اهريمن

18-   نيايش براي درخواست  باران

19-  نيايش براي كسب اخلاق نيكو

20-  نيايش به هنگام اندوهگين شدن

21-  نيايش درهنگام سختي و تنگي

22-  نيايش براي دور كردن درد و بلا

23-  نيايش براي تندرستي

24-  نيايش براي پدر و مادر

25-  نيايش براي فرزندان

26-  نيايش براي مرزبانان

27-   نيايش در ترس از خدا

28-   نيايش براي همسايگان

29-   نيايش هنگام تنگدستي و گرفتاري

30-  نيايش براي اداي دين و قرض

31-   نيايش درراه توبه

32-   نيايش در نماز شب

33-   نيايش در نماز مغرب

34-  نيايش در طلب خير و نيكي

35-   نيايش براي رضا به قضاي الهي

36-   نيايش به هنگام شنيدن رعد آسمان

37-   نيايش در سپاسگذاري

38-   نيايش در پوزش خواهي

39-  نيايش در طلب عفو و اغماض از خدا

40-  نيايش به هنگام ياد از مرگ

41- نيايش د رطلب عيب پوشي و محافظت خواستن از دعا

42-  نيايش هنگام ختم قرآن كريم

43-  نيايش هنگام ديدن هلال ماه

44-  نيايش هنگام استقبال از ماه رمضان

45-  نيايش هنگام وداع از ماه رمضان

46-  نيايش در روز عرفه

47-  نيايش در عيد قربان و جمعه

48- نيايش هنگام عيد فطر و جمعه

49- نيايش در دوري از شر دشمنان

50- نيايش در هنگام ترس از خدا

51- نيايش به هنگام زاري به درگاه خدا

52-  نيايش د راصرار بر طلب از درگاه خدا

53-  نيايش در اظهار فروتني به درگاه خدا

54-  نيايش براي دوري غمها

 

منابع و مآخذ

1-قرآن كريم

2-اصول كافي از مرحوم كليني ((ره))

3-الفاظ قرآن از استاد محمد رضايي

4-الارشاد –مفيد –انتشارات علميه اسلاميه

5-تقريرات درس وصيت نامه از :علي فايضيٍٍ