*طبق مواد قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران هر انسان اعم از زن و مرد از اهلیت تمتع برخوردار است. یعنی می تواند مالک مال شود و هر گونه تصرفی را در امور مالی خود بکند مگر آنکه دیوانه، سفیه و یا غیر رشید باشد و از این جهت هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست از جمله این حقوق مالی مهریه است که عبارت از مالی است که مرد هنگام ازدواج با زن به او می دهد.

در حقوق ایران غیر از ارث دو منبع مالی برای زن وجود دارد که عبارتند از: 1- مهر 2- نفقه که سعی می شود به اختصار منابع و احکام حقوقی مهر بیان شود.

تعریف مهر

مهر مالی است که به هنگام عقد نکاح برای ضوابط شرع و رسم و عادت از طرف مرد به زن پرداخت می شود و صداق- صداقیه،کابین و فرض هم نامیده می شود. مهر عندالمطالبه است یعنی به محض انعقاد عقد نکاح زوجه مالک مهر می شود و این مالکیت نسبت به نصف مهر مستقر و در نیمی دیگر متزلزل است.

انواع مهر

مهر انواع مختلف دارد که عبارتند از:

1-مهر السنه (مهر محمدی)

2-مهر المسمی

3-مهر المثل

4-مهر المتعه

1-مهر السنه یا مهر محمدی، مهری است که پیامبر اسلام (ص) برای حضرت فاطمه (ع) مقرر کردند و آن عبارت از دویست و شصت و دو مثقال و نیم پول نقره مسکوک است.

2-مهر المسمی، عبارت از میزان مالی است که به عنوان مهر در عقد نکاح ذکر می شود و مورد توافق زوجین است.

3-مهر المثل، در عقد نکاح می توان مهر تعیین نکرد و زوجین می توانند پس از وقوع عقد با توافق مهر تعیین کنند، حال اگر قبل از تراضی برای تعیین مهر نزدیکی شود زوجه مستحق مهر المثل است و مهر المثل عبارت از مالی است که با در نظر گرفتن وضع خانوادگی و حال اقران و نزدیکان زوجه تعیین می شود.

4-مهر المتعه، چنانچه در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد مقداری را به عنوان مهر تعیین و به زوجه پرداخت می کند و این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد.

بنابراین تعیین میزان مهر المثل به وضع خانوادگی زوجه و مهر المتعه به وضعیت مالی زوج بستگی دارد.

شرایط مهر

مهر باید واجد شرایط زیر باشد:

1-مهر باید ارزش مالی داشته باشد بنابراین آنچه را که فاقد ارزش مالی باشد نمی توان بعنوان مهریه تعیین کرد.

2-از نظر شرع و قانون قابل نقل و انتقال و معامله باشد بنابراین نمی توان مشروبات الکلی یا حیوانات حرام گوشت مانند خوک را بعنوان مهریه تعیین کرد.

3-زوج مالی را می تواند مهر قرار دهد که خود مالک آن باشد بنابراین اموال عمومی یا مال موقوفه را نمی توان مهر قرار داد.

4-ضرورتی ندارد که مهر حتما عین معین باشد بلکه انجام عمل یا حرفه آموزی یا تدریس هم می تواند مهریه باشد مثل آموختن قرآن به زوجه، یا آموختن رایانه به زوجه می تواند موضوع مهر باشد.

مهر در نکاح دائم و نکاح منقطع

در عقد نکاح دائم می توان مهر تعیین نکرد یا پس از وقوع عقد بر میزان مهر توافق کرد و عدم تعیین مهر در عقد نکاح دائم موجب بطلان عقد نخواهد بود ولی در عقد نکاح منقطع مبنای وقوع عقد تعیین مهر است و عدم ذکر مهر در نکاح منقطع موجب بطلان آن خواهد بود.

چگونگی محاسبه مهر

چنانچه مهریه وجه نقد باشد و زوجین هنگام وقوع عقد برای وصول آن به ترتیب خاصی توافق نکرده باشند، به ترتیب زیر عمل می شود:

متوسط شاخص بهای سال قبل تقسیم بر متوسط شاخص بهای سال وقوع عقد و نتیجه بدست آمده ضربدر مبلغ مهریه مندرج در عقد نامه، توضیح آنکه در صورت فوت زوج که مهریه باید از ترکه وی پرداخت شود مبنای محاسبه تاریخ فوت خواهد بود.

ضمنا شاخص بهای سال های قبل و سال قبل از وصول از طرف بانک مرکزی تهیه و در اختیار قوه قضائیه گذاشته می شود و فهرست این شاخص ها به ادارات ثبت و دادگاه ها ارسال می شود و مبنای محاسبه قرار می گیرد. مبلغ مندرج در عقد نامه نامه × شاخص بهای سال قبل/ شاخص بهای سال وقوع عقد. توضیح آنکه اجرای صیغه طلاق و ثبت آن منوط به تادیه حقوق شرعی و قانونی زوجه (اعم از مهریه و ...) به صورت نقد است مگر در طلاق خلع و مبارات و یا رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی اعسار زوج.

طریق وصول مهر

مهریه به دو طریق از طرف زوجه قابل وصول است:

1-از طریق مراجعه به دادگستری

2-وصول از طریق اجرای ثبت اسناد

1-وصول مهریه از طریق دادگاه

دعوی مطروحه دعوی مالی است، یعنی باید با توجه به میزان مبلغ مهریه مورد مطالبه تمبر قانونی ابطال کرد و ضمنا این دعوی در دادگاه خانواده قابل طرح است و تابع تشریفات دادگاه خانواده است.

2-وصول مهریه از طریق اجرای ثبت

چنانچه عقد نامه رسمی باشد، مهریه از طریق اجرای ثبت نیز قابل وصول است، بدین توضیح که زوجه به دفترخانه ای که ازدواج در آن واقع و به ثبت رسیده است رجوع و تقاضای وصول مهریه خود را می کند از طرف دفترخانه مراتب به زوج ابلاغ و چنانچه زوج حاضر به پرداخت مهریه نباشد زوجه تقاضای اجرای مفاد سند ازدواج خود را در خصوص مهریه می کند.

چنانچه از طرف زوجه مالی از زوج معرفی شود که جزء مستثنیات نباشد مال معرفی شده از طرف اجرای ثبت به نفع زوجه توقیف می شود و چنانچه زوج فاقد مال بوده و لکن کارمند دولت باشد، با تقاضای زوجه یک سوم حقوق وی تا پرداخت کل مهریه به نفع زوجه توقیف و به زوجه پرداخت می شود.

پرسش و پاسخ در خصوص مهریه

س. آیا ورثه زوجه حق تقاضای مهریه را از ورثه زوج دارند؟

ج. مهریه نیز مانند سایر حقوق مالی قابل نقل و انتقال قهری به ورثه است بنابراین در فرض سئوال مطالبه مهریه به عنوان قسمتی از اموال برجا مانده از سوی ورثه زوجه به طرفیت ورثه زوج که اموال بر جا مانده را قبول کرده اند، در حدود اموال مزبور و به اندازه سهم آنان بلااشکال است.

س. زوجه نیمی از مهریه خود را بخشیده و طلاق گرفته است آیا می تواند مابقی مهریه خود را به نرخ روز مطالبه کند، علی رغم اینکه تصویب قانون مطالبه مهریه به نرخ روز بعد از تاریخ حکم اطلاق بوده است؟

ج. با توجه به اینکه نصف مهریه بر عهده زوج باقی مانده و اکنون زوجه مهریه را مطالبه می کند ارزیابی مهریه بر اساس نرخ روز ضروری است.

س. آیا زوجه پس از فوت زوج می تواند از ورثه تقاضای اجرت المثل کند؟

ج. مطالبه اجرت المثل به موجب مفاد قسمت آخر ماده واحده (قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371) منوط به وقوع طلاق آن هم به درخواست زوج و اینکه تقاضای طلاق ناشی از تخلف زوجه از ایفای وظایف همسری و سوء رفتار نباشد، قابل وصول است. بنابراین چنانچه طلاقی صورت نپذیرفته مطالبه اجرت المثل مورد ندارد.

س. مهریه زوجه تعدادی سکه بهار آزادی با تعیین ارزش ریالی است که در سند ازدواج قید شده، حال چنانچه زوجه درخواست مهریه خود را به نرخ روز کند چه می توان کرد؟

ج. از تعیین تعدادی سکه بهار آزادی استنباط می شود که در تعیین مهر سکه بهار آزادی مد نظر بوده است نه معادل ارزش مالی آن، بنابراین چنانچه زوجه تقاضای مهریه خود را بکند باید عین همان تعداد سکه به زوجه رد شود و در صورت عدم امکان قیمت روز باید پرداخت شود.

مواد قانونی:

مواد 1133 به بعد قانون مدنی، قانون حمایت خانواده مصوب 1353، قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371 مجمع تشخیص مصلحت نظام، قانون اختصاص تعدادی از دادگاه های موجود به موضوع اصل 21 قانون اساسی ( دادگاه خانواده) مصوب 1376، آیین نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده 1082 قانون مدنی مصوب 1377هیات وزیران.

از حقوق زوجین نسبت به یکدیگر چه می دانید؟

-زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند.

-زن و شوهر باید در تحکیم مبانی خانواده و تریت اولاد با یکدیگر همکاری کنند.

-نفقه زوجه دایم به عهده شوهر است.

-به زن در صورت عدم تمکین نفقه تعلق نمی گیرد.

-در عده وفات زن حق نفقه ندارد.

-زن باید در منزلی که شوهر تهیه می کند سکونت کند مگر در صورت خوف جانی، مالی و شرافتی و در صورت ثبوت در دادگاه می تواند در خانه جداگانه زندگی کند که در این صورت نفقه به عهده شوهر است.

-شوهر می تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود یا زن باشد، منع کند.

-زن می تواند مستقلا در دارایی خود هر گونه تصرفی بکند.

-در خاتمه می توان گفت که ارتباط زوجین ریشه در مسایل روحی و اخلاقی افراد دارد، رعایت حقوق انسانی و حفظ و تکریم شرافت متقابل بیش از قوانین خشک و بی روح اهمیت دارد.

جامعه سالم چه تعریفی دارد؟

-جامعه ای که همه اجزای آن در جای واقعی خود قرار گرفته باشند.

-جامعه ای که نگاه عمومی در آن تبعیت از قانون باشد.

-جامعه ای که اکثریت مردم به قانون احترام گذاشته و دستگاه های دولتی نیز به نحو مطلوب بر اجرای قانون نظارت داشته باشند.

-به طور کلی تبعیت از قانون و احترام و نظارت عمومی بر آن به صورت فرهنگ عمومی و نهادینه شده باشد.

چرا پیشگیری از جرم بهتر از درمان است؟

-پیشگیری هزینه کمتری دارد.

-موجب حفظ حرمت افراد می شود

-وقوع جرم پیامدهای ناشناخته ای دارد که در صورت وقوع، کنترل و هدایت همگی آن ها به آسانی میسر و امکان پذیر نیست.

تذکر یکدیگر به رعایت قانون چه امتیازاتی دارد؟

-موجب پیشگیری از وقوع عمل مجرمانه می شود.

-موجب تقویت روحیه قانونگرایی و جلوگیری از ارتکاب جرم می شود.

-موجب آگاهی و آشنایی مردم به قانون می شود.

-موجب الزام افراد به رعایت قانون می شود.

-موجب قانونمند شدن جامعه می شود.

-موجب کاهش جرم می شود.