اشتها را تحريك مي كنم و اختلالات معدي را از بين مي برم .
براي درمان كابوس ، لقوه و بي حسي اعضا مفيدم .
دوست صميمي كبد هستم .
فارسي من ((خارا گوش )) و ((مروه )) است ، ولي در داروخانه ها و عطاري ها به من ((افسنتين )) مي گويند. در كتب قديم ((كشوتا)) و ((شيخ رومي )) به من لقب داده اند، عربي من ((فترق )) است و در مصر به يك نوع من ((دسيسه )) و كوهي مرا ((ربل )) گويند. تركي من ((قوت اوذي )) است ، گياه من بين بوته و درخت بوده و گل آن شبيه گل با بونه گاو چشم است . من داراي انواع و اقسام خراساني ، نبطي ، رومي ، سويسي ، بلژيكي و فرانسوي هستم . يك نوع من كه در سواحل درياي مازندران از گيلان تا آستارا مي رويد، در اطراف رشت به آن ((واش )) و ((گنداوش )) گويند و گيلانيان جوشانده آن را به مقدار كم براي رفع اختلالات معدي و زياد شدن اشتها و درمان يبوست مي نوشند. من داراي طعمي تلخ بوده، و ايرانيان تلخي مرا شبيه تلخي ((صبر)) مي دانند و در كتاب مقدس انجيل تلخي حقيقت را به تلخي من تشبيه كرده اند. وقتي گياه من گل كرد، بايستي آن را چيد و در سايه و جاي خنك آويزان كرد تا خشك شود. نوع وحشي من مفيدتر از انواع پرورش يافته است .
پزشكان و داروسازان سنتي ايران مرا داروي ضد كرم و مقوي معده و اشتهاآور مي دانستند. من مسهل صفرا و با اسطو خودوس و افتيمون مسهل سودا بوده ، براي سردرد، لقوه ، فلج ، و بي حسي اعضا مفيد مي باشم . براي درمان كابوس ، سرگيجه ، ماليخونا نيز سودمندم . دوست كبد و درمان ورم طحال و رحم مي باشم و مرا براي درد اعصاب و بواسير و ورم چشم تجويز مي كنند.
من با اينكه قاعده آور نيستم ، براي دختراني كه به علت ضعف دچار يائسگي پيشرس شده اند، مفيد بوده و عادت ماهانه زنان را منظم مي كنم . چون مرا ساييده ، در پارچه كتان بسته و آن را در آب جوش فرو برده روي پلك چشم بگذارند، لكه هاي قرمز چشم را كه در اثر ضربه پيدا شده باشد، برطرف مي كنم . زيرا من خون را به سوي خود جذب مي كنم ، ضماد پخته من براي درد چشم پيدا مي شود نافع است .
چون برگ بوته مرا در آب يا الكل و يا روغن بجوشانند، و با آن گوش را بخور دهند، درد آن را ساكت مي كنم و ورم بناگوش را التيام مي دهم و چرك و عفونت گوش را از بين مي برم . چكاندن جوشانده من براي سنگيني و عفونت گوش كه در اثر آب رفتن در آن پيدا شده باشد نافع است .

من ضد عفوني كننده و كرم كش قوي و ضد حشره مي باشم . گذاشتن من در صندوق و كمد مانع بيد زدن لباس مي شود، و چنانچه مرا با مركب مخلوط كرده ، و با آن كتاب بنويسند، مانع تغيير رنگ آن شده و اوراق آن را از شر حشرات و موش محفوظ مي دارم . اگر مرا با روغن مخلوط كرده ، بر بدن بماليد پشه و مگس به شما نزديك نخواهد شد.
در گذشته كه پني سيلين و داروهاي ميكروبكش كشف نشده بود، من بهترين داروي ضد ميكروب بوده و در مواقع شيوع امراض مسري مانند طاعون مرا تجويز مي كردند. من تب بر و ضد يرقان بوده و براي جلوگيري از آب آوردن نسوج به كار مي روم . من در درمان اسهال مزمن معجزه مي كنم و ضد نفخ مي باشم و براي امراض نوبه اي سود فراوان دارم ، ضماد پخته نمك زده من در روي زخمهاي عفوني و گنده تاول ، اثر ضد عفوني كننده و التيام دارد. براي اين كار نيز مي توان از تنتور من استفاده كرد. من سرعت جريان خون را زياد مي كنم و خون را به سوي خود جذب مي نمايم ، براي رفع ترشحات زنانه مي توانيد از من استفاده كنيد. ممكن است بعضيها به من حساسيت داشته يا از خوردن من ناراحت شوند، اين اشخاص و بيماران عصبي و مبتلايان به خونريزي بايستي از خوردن من پرهيز نمايند روي هم رفته مصرف من به طور مداوم جايز نيست و بايستي با فاصله انجام گيرد.
قسمت مورد استفاده من برگ و سر شاخه هاي گلدار من است ، مقدار خوراك آنها نيم تا دو گرم به عنوان مقوي معده ، دو تا سه گرم براي دفع كرم ، به مدت پنج روز متوالي است .
دمكرده 5 تا ده گرم من در يك ليتر آب بدون قند، به عنوان تب بر به كار مي رود. قند از تاءثير من مي كاهد. خيسانده 30 تا 100 گرم من در هزار، بهتر از دمكرده آن است . در موقع تب و لرز موقعي كه گنه گنه و داروهاي ديگر مؤ ثر واقع نشوند، شراب من اثر آنها را زياد مي كند.
من در اطراف تهران - ارتفاعات دماوند - در آذربايجان ، خراسان ، ييلاق عمار لو - بين چرم كش - و شورين - نيز مي رويم .