شيزوفرني (schizophrenia) يک نوع بيماري روحي است که در آن فکر تخريب مي شود و برداشت انسان از واقعيت غيرعادي مي گردد.
شيزوفرني فقط مغز را گرفتار نميکند، بلکه در اين بيماري مقادير غيرطبيعي از پروتئينهاي خاص در ساير قسمتهاي بدن نيز مشاهده ميشود. پژوهش ها نشان ميدهد 40 درصد از تغييرات شيميايي در مغز بيماران شيزوفرني، در ساير بخشهاي بدن آنها نيز بروز ميکند.
 شيزوفرني در مردان، بيشتر در سنين 10 تا 20 سالگي رخ مي دهد. در زنان، شروع شيزوفرني در سنين 20 ، يا اوايل 30 سالگي است.

 علل
علت اصلي شيزوفرني هنوز ناشناخته مانده است. مي توان گفت که عامل ژنتيکي در شيزوفرني نقش دارد. ساختار شيميايي غيرعادي مغز نيز ممکن است به ايجاد بيماري کمک کند.

 علائم
سوء ظن به اينکه مورد آزار واقع شده يا بر عليه او توطئه چيني شده است.
توهمات عجيب: اعتقاد به اينکه افراد مريخي، مغز او را کنترل مي کنند.
توهم بينايي شنيداري: ديدن يا شنيدن چيزهايي که واقعيت ندارند.
ناسازگاري
بي احساس بودن
اشکال در عملکرد کار يا موقعيت هاي اجتماعي
انزواي اجتماعي
دست و پا چلفتي
داشتن رفتارهاي مختلف: ممکن است بسيار مشوش يا پريشان باشد، يا بي حرکت و يا در بسياري از مواقع رفتار عادي داشته باشد.
 
طبقه بندي علائم شيزوفرني
1- علائم منفي : در شروع بيماري رخ مي دهد و شخص فکر نمي کند که به درمان احتياج دارد. علائم منفي عموماً همراه با تخريب آرام عملکرد است که منجر به فعاليت اجتماعي کمتر مي شود و شامل موارد زير است:
- احساسات کند (فقدان ابراز)
- احساسات نامناسب (خنديدن به هنگام مشاهده صحنه هاي خطرناک)
- تغيير در کلام (صحبت کردن به صورت يکنواخت و کند)
 2- علائم مثبت : اين موارد مثبت ناميده مي شوند، چون به رفتاري اشاره مي کنند که به شخصيت فرد افزوده مي شود:
- توهم بينايي شنيداري: شايع ترين توهم در شيزوفرني شنيدن اصوات است. ممکن است بيمار با صداهايي صحبت کند که هيچکس ديگر نمي شنود و يا حس کند که آن صداها راهنمايي هايي به او مي کنند.
- توهم در افکار: عقايد شخصي سرسختانه اي هستند که در واقعيت وجود ندارند.
شايع ترين نوع شيزوفرني، شيروفرني بدبيني يا پارانوئيد (paraniod) است که در آن، شخص بيمار فکر مي کند که ديگران قصد آزار او را دارند يا اين که بر عليه او توطئه چيني مي کنند
3- علائم شناختي : اين علائم نافذتر از علائم مثبت و منفي هستند و شامل موارد زير مي باشند:
- اشکال در فهم اطلاعات ورودي به مغز
- اشکال در توجه
- مشکلات حافظه اي
 
تشخيص
بررسي سابقه پزشکي
بررسي سابقه خانوادگي
بررسي جسمي توسط پزشک
آزمايش خون و ادرار، براي تشخيص اينکه داروها، مواد مخدر يا يک بيماري جسمي سبب بروز علائم شيزوفرني نباشد.
با استفاده از  MRI (ام آر آي) ميتوان شيزوفرني را در مراحل اوليه تشخيص داد.

اشتباهات درباره شيزوفرني
- شيزوفرني با چند شخصيتي بودن يکسان نيست. چند شخصيتي بودن يک اختلال جداگانه و نادر مي باشد.
- با وجود آنکه برخي افراد داراي شيزوفرني، گرايش هاي خشونت آميزي دارند، بيشتر آنها چنين رفتاري ندارند و خيلي از آنها به داخل خود فرومي روند.
- هر کسي که رفتار بدبينانه دارد، شيزوفرني ندارد. برخي افراد اختلال شخصيتي بدبيني دارند و آن عبارتست از بدبيني يا بي اعتمادي به ديگران، بدون ديگر ويژگي هاي شيزوفرني.
- هرکسي که صداهايي مي شنود، داراي شيزوفرني نيست. افراد داراي افسردگي ممکن است صداهايي بشنوند. شنيدن صداها، ممکن است ناشي از يک بيماري جسمي يا از اثرات دارو باشد.
- برخي بيماري هاي مغزي، شبيه شيزوفرني مي باشند؛ مثل افسردگي، اختلال دو قطبي، جنون (psychoses)  و استفاده از الکل يا مواد مخدر ديگر.
-  برخي بيماري هاي جسمي، موجب علائم جنون آميز شود؛ از قبيل: عفونت ها، سرطان ها، اختلالات سيستم عصبي، اختلالات تيروئيدي و اختلالات سيستم ايمني.
- عوارض جانبي برخي داروها مي تواند جنون را به وجود آورد.
 
استفاده از مواد مخدر و شيزوفرني
استفاده از مواد مخدر در افراد داراي شيزوفرني شايع تر است. نيکوتين (سيگار) شايع ترين ماده مخدر مورد استفاده در افراد داراي شيزوفرني است.
برخي از مواد مخدر از قبيل: آمفتامين، کوکائين و ماري جوانا، مي توانند علائم شيزوفرني را بدتر کنند.
مواد مخدر با داروهاي شيزوفرني تداخل دارند.
 
درمان دارويي
داروهاي ضد جنون، اساس درمان را تشکيل مي دهند.
 
درمان هاي غيردارويي
- درمان فردي: درمانگر به شخص بيمار کمک مي کند نحوه برخورد با افکار و شرايط ايجاد کننده اضطراب را ياد بگيرد و خطر عود بيماري را کاهش دهد. بدين ترتيب الگوهاي منفي افکار و رفتار را تحت کنترل قرار مي دهد. متخصص درمان شناسي مي تواند به بيمار کمک کند تا از برنامه دارويي خود پيروي کند.
 
- درمان خانوادگي: براي بيماران مبتلا به شيزوفرني، پذيرفته شدن در جمع خانواده و دوستان از اهميت زيادي برخوردار است. اگر اعضاي خانواده، بيماري و شرايط ايجاد کننده اضطراب را درک کنند و به فرد کمک کنند تا به برنامه داروي خود عمل کند، در اين صورت شانس بيشتري براي پيشرفت خواهد داشت.
 
- جلسات روان درماني : در اين جلسات بيمار مي آموزد فشارهاي روحي خود را كاهش دهد،ارتباطات اجتماعي خود را تقويت كند و تنشهاي خود را كنترل كند. همچنين با علائم عود احتمالي اين بيماري مانند عصبانيت و اختلال در خواب آشنا مي شود.
 
- توانبخشي: آموزش مهارت هاي اجتماعي و شغلي لازم براي زندگي مستقل، بخش مهمي از درمان مي باشد. افراد شيزوفرني که به آنها کمک مي شود تا شغلي پيدا کنند و شغلشان را حفظ کنند، بهبود بيشتري در علائم خود دارند.
 
- گروه هاي حمايتي : گروه هاي حمايتي شامل متخصصين مراقبت هاي بهداشتي، خانواده، دوستان و محلي براي عبادات مذهبي است.
 
- درمان با استفاده از يک پروتئين مغزي : از طريق بالا بردن ميزان يک پروتئين مغزي خاص ممکن است بتوان شيزوفرني را درمان کرد. زماني که يک نوع گيرنده مغزي موسوم به گيرنده کاينيت، يک سيگنال شيميايي دريافت ميکند، پروتئين کوچکي به نام سومو به آن متصل ميشود. سومو، گيرنده کاينيت را از سيناپس جذب کرده و مانع از دريافت اطلاعات از ديگر سلول ها ميشود، از اين رو حساسيت سلول کاهش مييابد.