جهان از ریزترین ذراتش که تا به حال بشر توان دیدن آن را یافته تا دورترین کهکشان‌ها، نمونه بارزی از حرکت و پویایی است. پویایی نیاز به خلاقیت دارد. روزگاری پدران ما این خلاقیت را در رادیوهای ترانزیستوری شاهد بودند و امروز ما در دنیای دیجیتال. شاید هم فردا فرزندان ما در دنیای پرتوهای عجیب و غریب.

آنچه موجب تمایز میان عصر حاضر با سایر برگ‌های تاریخ زندگی بشر گردیده، فن آوری و تبادل اطلاعات می‌باشد و دنیای دیجیتال توان تبادل اطلاعات را بسیار افزایش داده است.

اگر بیش از ماهی 10 ساعت به اینترنت وصل می‌شوید بی آنکه کار خاصی جز پرسه زدن و چت کردن داشته باشید می‌بایست از تعداد این ساعت‌ها کم کم بکاهید تا در یک برنامه زمان بندی سه ماهه دست کم نیمی از این زمان را کم کنید.

اینترنت جز فضایی مجازی چیز دیگری نیست. فضایی پر از خالی! اما همین دنیای مجازی آنقدر توانمند و انعطاف پذیر هست که ما را به آسانی با گل فروشی سر خیابان، FAST FOOD های بی محتوا و پرزرق و برق سطح شهر، مدرسه بچه‌ها، سایت‌های خبری و... متصل می‌کند. چه کسی فکر می‌کرد روزی فرا برسد که تنها با کلیک چند گزینه بتوان نامه‌ای را از یک نیمکره به نیمکره دیگر زمین آن هم در زمانی در حد دقیقه ارسال نمود؟ یا باقالی پلو با گوشت را از رستورانی در سطح شهر سفارش داد؟!

اینترنت از دیدگاه یک کاربر

اینترنت برای من به عنوان یک کاربر نیمه حرفه‌ای که دست کم درصد کارهایم با رایانه انجام می‌شود، کاربردهای فراوانی دارد. مرا از آخرین داده‌ها و نتایج پژوهش‌های علمی آگاه می‌کند، دوستان قدیمی‌ام را به من دوباره نزدیک کرده، باعث شده دوستان زیادی از سراسر جهان پیدا کنم، سایت‌های هنری مورد علاقه‌ام را ببینم و حتی کتاب‌هایی که مایل به ترجمه آنها هستم را می‌توانم پیش از خرید بازبینی کنم. اما مسئله به همین جا پایان نمی‌پذیرد...

آسیب شناسی روانی

از زمانی که راهنمای تشخیصی- آماری اختلال‌های روانی (ویرایش تجدید نظر شده چهارم (DSM 4TR)) در سال 2000 به چاپ رسید، بحث پیرامون گنجاندن طبقه‌ای از اختلال‌های روانی با نام اختلال‌های سایبر CYBER قوت یافته است. پیش بینی‌های انجمن روان شناسی آمریکا به عنوان ناشر و گرد آورنده این راهنمای معتبر تشخیصی- آماری این است که در طی ده سال آینده با توجه به حجم کاربرد اینترنت و رایانه‌ها می‌توان در DSM5 و توسط علم روان شناسی به یافته‌ها و نتایج پژوهشی برای اعتبار بخشیدن به این طبقه از اختلال‌ها دسترسی پیدا کرد.

سایبر واژه‌ای است که برگردان آن به فارسی کمی مبهم است. سایبر یعنی علم فرمان. یعنی هوش مصنوعی و شاید از نظر اهل فن یعنی دنیای صفر و یک.

شاید کسانی را دیده باشید که همیشه در اینترنت در حال پرسه زدن هستند. گاهی دیگران را آزار می‌دهند- مثلاً با هک کردن یا چت کردن پی در پی آنها- یا خودشان را آزار می‌دهند مثلاً با بررسی پیاپی صندوق پست الکترونیکی یا بررسی وسواس گونه و اجباری سایت‌های غیراخلاقی و اصطلاحاً هرزه نگری. روزی پزشکی به من گفت: در زندگی به چند چیز علاقه دارم: اینترنت، تلفن همراه، ماهواره‌های مخابراتی و پزشکی. شاید در مورد این دوست، جابه جایی نقش‌های زندگی در اثر کاربرد و وابستگی بیش از اندازه به دنیای مجازی اتفاق افتاده باشد.

اختلال‌های روانی کاربرد نادرست اینترنت

-1 وسواس‌های فکری- عملی

از ویژگی‌های برجسته وسواس، عدم توانایی مهار رفتارها یا اندیشه‌های خاص است. برای مثال فردی که وسواس شست وشو دارد، نمی‌تواند میل به شست وشو را کنترل کند و گاهی تا ساعت‌ها مشغول شستن دست‌ها می‌شود. یا فردی که وسواس فکری  دارد ساعت‌ها در رختخواب مشغول به هم بافتن آسمان و ریسمان است. اگر از فرد وسواسی بخواهیم عمل یا فکر وسواسی‌اش را کنار بگذارد دچار اضطراب  شدیدی خواهد شد.

این اختلال را می‌توان در بررسی کردن‌های پی در پی پست الکترونیک (وسواس عملی) یا دل نگرانی از ONLINE نشدن یک دوست (وسواس فکری) مشاهده کرد.

-2 هرزه نگری

پیشرفت‌ها و دگرگونی‌های زندگی بشری امروزه شتاب زیادی گرفته است. گام‌هایی را که عکاسی نگاتیو در طی صد سال آرام آرام برداشت، عکاسی دیجیتال ظرف پنج سال به تندی برداشته است. اگرچه دانه‌های نقره روی فیلم عکاسی هیچ گاه در مقابل پیکسل‌های یک عکس دیجیتال کم نخواهد آورد...

امروز به روز شدن فن آوری ها با سرعت زیادی صورت می‌پذیرد. در این میان اینترنت نه تنها توانسته در مدتی کوتاه عادت‌های خرید کردن، داده پردازی، تجارت و به طور کلی سطح زندگی ما را دچار دگرگونی کند، اصول و باورهای اخلاقی و حتی رفتار جنسی ما را هم دستخوش تغییر کرده است. کنترل والدین بر فرزندان به واسطه کمبود آگاهی والدین از رایانه‌ها و از سویی دیگر دسترسی آسان به انواع و اقسام سایت‌های غیراخلاقی تنها به اندازه زمان لازم برای تایپ یک HTTP://WWW...........، موجب شده که سوءاستفاده از اینترنت کم کم رنگ و روی اختلال به خود بگیرد. اگرچه هرزه نگری یک کژکاری جنسی با تاریخچه طولانی است اما اینترنت اقدام به آن را آسان‌تر ساخته است. این کژکاری اغلب خود سرآغازی جهت ابتلا به سایر اختلال‌های جنسی مانند آزارگری، آزارخواهی، همجنس گرایی و... شناخته می‌شود.

-3 آزارگری

آزارگری را شاید بتوان رفتار ضداجتماعی در دنیای سایبر نام نهاد. آیا تا به حال به واژه SPAM _ هرزنامه- که مثل مور و ملخ از دیوار صندوق‌های پست الکترونیکی بالا می‌روند برخورد کرده‌اید؟

SPAM ها را امروزه اغلب اهالی دهکده جهانی به عنوان یک مزاحم می‌شناسد. حال اگر فردی مثل یک هرزنامه مزاحم خلوت شما در دنیای سایبر شود در واقع به آزارگری سایبرنتیک پرداخته است.

نتیجه گیری

به طور کلی دانش ما از آسیب‌های روانی ناشی از اینترنت هنوز به بازپروری و رشد و گسترش نیاز دارد. چرا که پژوهش‌ها و گزارش‌های تدوین شده و رسمی در این رابطه هنوز به سرعت سایر زمینه‌ها انجام و منتشر نمی‌شوند یا هنوز در مراحل اجرا قرار دارند. آنچه در این جا بیان گردید، پیش فرض‌هایی است که برای راهنمای تشخیصی آماری اختلال‌های روانی در نظر گرفته شده و توسط محافل علمی مطرح گردیده است. به یقین این طبقه بندی اولیه دستخوش دگرگونی‌هایی شده و طبقات تشخیصی فراوانی به آن اضافه خواهد شد و هر طبقه‌ای از اختلال‌های روانی هم نیازمند برنامه ریزی‌های درمانی خاص خود است. این درمان‌ها شامل روان درمانی و دارودرمانی است؛ که باید با ظرافت زیادی توسط متخصصین بهداشت روانی برای فرد به کار گرفته شود تا ارزش درمانی آن حفظ شود.

پیشگیری

هزینه پیشگیری در بُعد کلان اختصاص بودجه‌های پژوهشی دولتی و در بعد خرد، رعایت کردن نکات ایمنی توسط خود فرد است. برای جلوگیری از بروز هر نوع اختلال روانی و رفتاری ناشی از سوء کاربری اینترنت به موارد زیر توجه کنید:

-1 ورود و خروجتان در اینترنت را تحت نظر بگیرید و از میزان آن اطلاع پیدا نمایید.

-2 اگر بیش از ماهی 20 ساعت به اینترنت وصل می‌شوید بی آنکه کار خاصی جز پرسه زدن و چت کردن داشته باشید می‌بایست از تعداد این ساعت‌ها کم کم بکاهید تا در یک برنامه زمان بندی سه ماهه دست کم نیمی از این زمان را کم کنید.

-3 از اینترنت برای فعالیت‌های مفید مانند بررسی سایت‌های فرهنگی یا علمی هم استفاده کنید.

اینترنت بیشتر جنبه کاری و تسهیل گری دارد تا تفریح و وقت گذرانی.

-4 بیشتر از روزی دو بار EMAIL و فهرست دوستتان را چک نکنید.

-5 مزاحم دیگران نشوید و حریم خصوصی آنها را زیر پا نگذارید.

-6 برای همیشه دور سایت‌های غیراخلاقی را خط بکشید.

رامین کریمی 

منبع: تبیان