شايد شما هم اين ضرب‌المثل را شنيده باشيد كه مي‌گويد: «اگر شريك خوب بود، خدا يكي براي خودش انتخاب مي‌كرد.» 

 

حالا اگر از اين نكته بگذريم كه اين ضرب‌المثل، احتمالا تنها براي توجيه تكروي‌هاي رايج در جامعه ما ساخته شده است، اما وجود چنين جملات قديمي و متداول در ميان مردم، قرينه واضحي است كه نشان مي‌دهد مردم ايران از ديرباز هم با كار اشتراكي ميانه خوبي نداشته‌اند.

مثلا جالب است كه در ورزش كشور نيز مي‌توانيد نشانه‌هاي فقر كارگروهي را ملاحظه كنيد؛ طوري كه معمولا موفقيت رشته‌هاي انفرادي مثل كشتي از موفقيت تيم‌هاي ورزشي چند نفره بيشتر است.

نه‌تنها در ورزش كه در بسياري از گروه‌هاي فرهنگي، اجتماعي و مجموعه‌هاي اقتصادي خرد و كلان كشور نيز مي‌توانيد ردپاي بي‌ميلي به «كارجمعي» را بين ايراني‌ها ببينيد.

كارشناسان علوم اجتماعي بر اين باورند كه مهم‌ترين عامل توسعه در هر كشوري، ابزار، فناوري و پول نيست، بلكه شاخص‌ترين محور توسعه در هر سرزميني، نيروي انساني است كه اتحاد و همكاري اين نيروها مي‌تواند موانع پيشرفت و آباداني را سريعتر و با زحمت كمتري از سر راه بردارد، اما در جامعه ما همچنان به كارگروهي با ديده شك و ترديد نگاه مي‌شود.

همه مي‌خواهند رئيس باشند

در ايران نه در يك كارخانه بزرگ و پولساز، بلكه حتي در يك انجمن فرهنگي كوچك هم مي‌توانيد رقابت بر سر رياست را مشاهده كنيد.

ابراهيم رحمت‌پناه، كارشناس علوم اجتماعي در همين رابطه به «جام‌جم» مي‌گويد: تب مدير‌شدن در ايران خيلي بالاست، طوري كه خيلي از گروه‌هاي اجتماعي و اقتصادي به ​همين دليل از هم مي‌پاشد.

وي مي‌افزايد: نبايد فراموش كنيم​ جامعه ايراني هزاران سال با سيستم پادشاهي و رياستي خو گرفته و هنوز هم نگاه بالا به پايين در بسياري از گروه‌هاي اجتماعي ما وجود دارد؛ درواقع وجود چنين طرز تفكري باعث شده تا تلاش براي رياست گروه، همواره به يك پاشنه آشيل احتمالي در به هم خوردن كارگروهي در ايران تبديل شود.

رحمت‌پناه با بيان اين‌كه حذف رئيس بازي، نخستين گام در گسترش كارجمعي است، تاكيد مي‌كند: بايد به مردم آموزش داد كه مي‌توان خيلي از كارهاي گروهي را انجام داد، بدون آن‌كه رئيسي وجود داشته باشد و حتي مي‌توانيم گروهي جديد تاسيس كنيم، ولي براي گروهمان هيچ رئيسي انتخاب نكنيم.

بازي خوب، بازي برنده ـ‌ برنده

كارگروهي، هميشه به معناي مشاركت انسان‌هاي همفكر نيست، بلكه مي‌توان با گروهي غيرهمفكر نيز براي به دست‌آوردن يك هدف مشترك همكاري كرد، اما اين همكاري شرط و شروط‌هاي خودش را دارد.

رحمت‌پناه مي‌گويد: شرط اساسي براي كارگروهي اين است كه هر دو طرف معامله، با همديگر برنده ـ برنده بازي كنند تا به يك هدف مشترك برسند، اما متاسفانه در جامعه ايراني باب شده وقتي دو گروه مي‌خواهند با يكديگر همكاري كنند، بيشتر به اين فكر هستند كه چگونه مي‌توانند طرف مقابل را گول بزنند و سود بيشتري ببرند.

اين محقق علوم اجتماعي خاطر نشان مي‌كند: براي ما ايراني‌ها سخت است كه در كارگروهي برنده ـ‌ برنده كار كنيم و معمولا هم به ما ياد داده‌اند كه در هر معامله و اشتراكي، يك نفر برنده است و يك نفر بازنده، اما در صورتي كه بتوانيم اين برداشت غلط را اصلاح كنيم، ميزان كارگروهي با بالا رفتن منافع مشترك افزايش پيدا مي‌كند.

وي يادآور مي‌شود: اگر به رفتارهاي مردم با ديد دقيق‌تري نگاه كنيم، متوجه مي‌شويم گونه‌اي حس ناامني، ترديد و حتي ترس از آغاز فعاليت مشترك با يك فرد ناشناس در بين ايراني‌ها وجود دارد؛ البته اين ترس از همكاري با يك فرد غريبه تا حدي طبيعي است، اما وقتي اين ترس به شكل افراط‌گونه درآيد و در كار شراكت به عالم و آدم شك كنيم، در آن صورت اين حس منفي اجازه نخواهد داد كه از پتانسيل‌ها و توانايي‌هاي ساير افراد بهره ببريم.

اين كارشناس علوم اجتماعي مي‌گويد: بايد بپذيريم يك كارجمعي و اشتراكي زماني به بار مي‌نشيند كه هر فردي در گروه، حاضر باشد براي رسيدن به اهداف مورد نظر، فداكاري كند و اين فداكاري مي‌تواند شامل كار بيشتري باشد كه البته در ازاي آن توقع دستمزد بيشتري نداشته باشد، اما در كارهاي گروهي جامعه ما معمولا اگر موقعيتي پيش بيايد كه فردي از همكارش بيشتر كار كند، بلافاصله انتظار دستمزد و پاداش دارد.