گاهي در زندگي مشترک اتفاقاتي رخ مي دهد که به آساني قابل حل نيست و گه گاه به جدايي همسران منجر مي شود. يکي از اتفاقات ناخوشايند اين چنيني، ابتلاي يکي از زوجين به بيماري افسردگي است که تنها با همکاري بيمار براي درمان و همچنين درک طرف مقابل، قابل کنترل و درمان است. در اين باره سلامت با دکتر محمد مجد، روان پزشک و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي ايران گفتگويي انجام دادهاست که خلاصهاي از آن را مي خوانيد.
آقاي دکتر! افسردگي بيشتر سراغ خانمها مي آيد يا آقايان؟
تحقيقات نشان مي دهد که آمار زنان مبتلا به افسردگي دو برابر مردان است و حتي خانمها بيشتر به فکر درمان بيماري خود هستند و به روانپزشک مراجعه مي کنند اما درجات بالايي از افسردگي نيز با آقايان مرتبط است و جالب است بدانيد که افراد متأهل بيشتر از مجردها افسرده مي شوند.
افسردگي هر يک از زوجين چه تاثيري بر زندگي مشترک شان دارد؟
متاسفانه زماني که يکي از زوج ها در زندگي مشترک دچار افسردگي مي شود، اين بيماري روي همه جنبه هاي زندگي مشترک تأثير مي گذارد، به طوري که گاهي رابطه آن ها به حدي آسيب مي بيند که ادامه زندگي ناممکن است اما از طرفي يک رابطه خوب مي تواند روند درمان را کوتاه تر کند.
در عين حال، اغلب افرادي که افسرده هستند، به مرور زمان تمايل خود را به رابطه زناشويي از دست ميدهند اما همه اين مشکلات با بهبود بيماري افسردگي به مرور زمان و به کمک مشاور، حل خواهد شد. حتي ميتوان گفت که ايجاد علاقه مجدد به برقراري رابطه زناشويي يکي از علايم اوليه بهبود بيماري است.
اين بيماري با چه علايمي بروز ميکند؟
بر خلاف باور عموم، افسردگي تنها گريه کردن نيست بلکه کاهش يافتن احساسات است. بنابراين اگر همسر شما از افسردگي رنج مي برد، لزوما او را در حالت گريه کردن مشاهده نخواهيد کرد بلکه علايم خستگي مفرط، بي حوصلگي، منزوي بودن يا احساس درهم شکستن را در او خواهيد ديد. حتي تغيير رفتاري بدون علت، کناره گيري از برقراري ارتباط، فکرهاي بي اساس يا هراس که به طور روزافزون آشکار است و يا عدم رسيدگي به وضعيت ظاهري و بهداشت فردي از ديگر نشانه هاي ابتلا به افسردگي در يکي از زوجين است.
در اين بين همسر فرد افسرده بايد چگونه رفتار کند؟
براي قدم اول، اگر همسر يک فرد افسرده هستيد نبايد طوري وانمود کنيد که شرايط همسر بيمارتان را کاملا درک ميکنيد و بايد واقع گرايانه رفتار کنيد تا فرد بيمار مطمئن شود تمام تلاش تان را براي درک شرايط وي خواهيد کرد. البته بسياري از مواقع احساس مي کنيد که تلاش تان به هيچ جايي نمي رسد اما مطمئن باشيد که اظهار محبت دايمي بالاخره تأثير خود را مي گذارد و مي توانيد به همسرتان ثابت کنيد که براي درماناش حاضر به انجام هر کاري هستيد. مثلا مي توانيد با استفاده از کلمات محبت آميز مانند عزيزم قبل از شروع جملات و يا با هديه خريدن به همسرتان نشان دهيد که بيماري اش ذرهاي از احساس شما را نسبت به او کم نکرده است. در اين شرايط فرد بيمار سعي مي کند به درمان خود کمک کند اما نبايد انتظار داشته باشيد که به سرعت تلاشهاي تان نتيجه بدهد. از طرفي، گاهي آقايان از افسردگي همسرشان خسته و کلافه مي شوند و از الفاظي همچون رواني، افسرده و ... براي توهين به طرف مقابل استفاده ميکنند و همين موضوع موجب مي شود که فرد افسرده از درمان اجتناب کند زيرا اگر براي درمان به روان پزشک مراجعه کند به اين معنا است که بيماري خود را پذيرفته و توهين ها را قبول کرده است و به دليل لجبازي با خود و حتي همسر خود ابتلا به افسردگي را انکار مي کند. گاهي نيز ديده ميشود که فرد افسرده به تنهايي و بدون اطلاع همسرش به روانپزشک مراجعه مي کند و به دليل ترس از سرزنشهاي همسر و اطرافيان به تنهايي روند درمان را طي ميکند اما در اين بين موثرترين روش درماني، زوج درماني است که کمک زيادي به بهبود سريع فرد مي کند.
بيشتر در اين خصوص توضيح مي دهيد؟
بله؛ يکي از موثرترين روش ها براي درمان افسردگي زوجين، شرکت در جلسات درماني مشترک است. به اين معنا که زن و شوهر با هم در جلسات درماني شرکت کنند و راهکارهاي پزشک معالج را به کار ببرند. به اين روش زوج درماني گفته مي شود.
در واقع فرآيند زوج درماني شامل يک جلسه مشترک با حضور زن و شوهر و يک روان درمان گر است و هدف در زوج درماني کمک به زنان و مردان است تا همديگر را بهتر درک کنند و با همکاري يکديگر بيماري را از بين ببرند.
مُسري نيست؟ منظورم اين است که آيا ممکن است بر اثر زندگي با يک فرد افسرده، دچار افسردگي شويم؟
البته زندگي با يک فرد افسرده خسته کننده است و به همين دليل هميشه توصيه مي شود که به فکر خودتان هم باشيد. مثلا مي توانيد با دوستان تان قرارهاي دسته جمعي بگذاريد و براي مدتي دور از هياهوي بيماري همسرتان باشيد تا از رسيدگي به وضعيت او نااميد نشويد زيرا بيماران مبتلا به افسردگي ترجيح مي دهند که در خانه بمانند و هيچ کاري انجام ندهند و اگر شما هم بخواهيد اين کار را انجام دهيد ممکن است خودتان نيز دچار مشکل شويد.
تحقيقات اخير نشان مي دهد که افسردگي در زنان مي تواند حاصل زندگي با شوهران پرخاشگر باشد. همين طور است؟
کاملا درست است. بر اساس تحقيقات انجام شده زنان بيشتر از مردان دچار افسردگي مي شوند و اين افسردگي ميتواند حاصل زندگي با شوهران عصباني، پرخاشگر و تندخو باشد و حتي خشونت شوهران به ميزان قابل توجهي، علايم افسردگي را در همسران آن ها افزايش مي دهد اما عکس اين موضوع صدق نمي کند.
چگونه مي توان به همسر افسرده کمک کرد تا مراحل درماني را پشت سر بگذارد؟
اين به شدت بيماري و ميزان پذيرش بيمار بستگي دارد؛ چرا که به علت انگ زدن اجتماع و افراد، انکار بيماري توسط بيمار، امري عادي است. ابتدا بايد اطلاعاتي درباره اين بيماري به دست بياوريد و بگذاريد همسرتان بفهمد که متوجه مشکل او شده ايد و هرگز با گفتن "افسرده نباش" او را خوار نکنيد؛ بلکه براي حريم او احترام قايل شويد. از طرفي فرد افسرده شباهت زيادي به يک فرد معتاد دارد، يعني قبل از اين که بخواهيد کمک اش کنيد، او بايد اين کمک را قبول کند و هرگز نبايد با او مانند يک کودک بيمار رفتار کنيد و تمام مسئوليت ها را به عهده بگيريد يا وضعيتي ايجاد کنيد که او همچنان افسرده بماند، بلکه بايد تعادلي بين حفظ حريم او و تشويق او به درمان بيماري ايجاد کنيد.
فقط بايد فرد افسرده را متقاعد کنيد که نزد يک پزشک برود. در واقع، تنها پزشک مي تواند ماهيت بيماري را تشخيص داده و درمان را آغاز کند اما توصيه ميکنم که هرگز بدون موافقت اش از دکتر وقت نگيريد و فقط به او يادآوري کنيد که رنج کشيدن هيچ فايده اي ندارد و مطمئنا براي ناراحتي و بيمارياش چاره و علاجي وجود دارد و متخصصاني هستند که مي توانند به او کمک کنند. در عين حال، حتما به او پيشنهاد دهيد که او را همراهي خواهيد کرد زيرا از اين طريق ثابت مي کنيد که به او توجه داريد.
مصاحبه کننده: سامان گلناري