سوره اعراف ؛ آيه31
يا بَنِي آدَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يحِبُّ الْمُسْرِفِينَ
ترجمه :
اي فرزندان آدم، نزد هر مسجد (به هنگام نماز) لباس و زينت‏هاي خود را برگيريد و بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد، همانا خداوند اسرافكاران را دوست ندارد.
شايد بتوان گفت: آنچه در قرآن با خطابِ «يا بني آدم» بيان مي‏شود، مربوط به تمام انسان‏ها و همه‏ي اديان و از مشتركات آنان است.
قرآن در سوره كهف، آيه 46 به مال و فرزند،«زينت» گفته است: «المال و البنون زينه الحياه الدّنيا». بنابراين ممكن است، آيه بيانگر اين باشد كه مال و فرزند خود را هنگام رفتن به مسجد همراه داشته باشيد، تا با مال خود، به حل مشكلات اقتصادي مسلمين بپردازيد و با حضور فرزند در مساجد و جماعات، مشكلات تربيتي نسل آينده را حل كنيد.
اسراف در غذا و پرخوري، منشأ بسياري از بيماري‏هاي جسمي و روحي و مايه‏ي سنگدلي و محروم شدن ازچشيدن مزه‏ي عبادت است.
گرچه استفاده از زينت و طعام، امري فطري و طبيعي است، ولي در شرايط خاص مانند وجود نيازمندان ومحرومان، بايد با آنان همدردي كرد.
امام صادق عليه السلام فرمودند: كسي كه رزق يك روز خود را داشته باشد، ولي قانع نباشد و از مردم سؤال و تكدّي كند، از مسرفان است.
اسراف در غذا و پرخوري، منشأ بسياري از بيماري‏هاي جسمي و روحي و مايه‏ي سنگدلي و محروم شدن ازچشيدن مزه‏ي عبادت است. چنان كه پيامبر(ص) فرمودند: «المعده بيت كلّ داء»: معده، كانون هر بيماري است.
پزشكي مسيحي پس از شنيدن اين آيه و حديث گفت: تمام علم طب، در اين آيه و اين سخن پيامبر شما نهفته است.
امام صادق عليه السلام فرمودند: آنچه باعث از بين رفتن مال و زيان رساندن به بدن باشد، اسراف است.
در روايت ديگري مي‏خوانيم: آن چه در راه خدا مصرف شود ،هرچند بسيار زياد باشد، اسراف نيست و آنچه در راه معصيت خدا استفاده شود، هرچند اندك باشد، اسراف است.
نتيجه گيري:
1 - اوّل نماز، آنگاه غذا «عند كلّ مسجد و كلوا و اشربوا» اوّل توجّه به روح و معنويت، آنگاه توجّه به جسم.
2- صرفه‏جويي، محبوب خداوند است و بهره‏گيري از زينت و غذا، بايد دور از اسراف باشد.
قرآن :
1 - از روزي خدا بخوريد و بياشاميد و در زمين به فساد و فتنه انگيزي نپردازيد. (بقره – 60)
2 - از آنچه خدا روزي شما قرار داده است، حلال و پاکيزه بخوريد. (مائده – 88)
احاديث:
1 - نياز طبيعي هر فرد :
امام باقر (ع): خداي بزرگ آدمي را ميان تهي (داراي شکم) آفريد و ناگزيز خوراک و آب مي خواهد.(کافي – 287/6)
درباره اين سخن حضرت موسي (ع) که در قرآن کريم نقل شده است: « پروردگارا من به هر خيري که برايم بفرستي نيازمندم» ، امام صادق (ع) فرمود : خوراک خواست که به آن نيازمند بود. (بحار – 313/66)
2 - انواع خوراکي ها :
امام صادق (ع) : آنچه از زمين بيرون مي آيد و خوردن آن بر انسان روا و حلال است سه گونه خوراکي است:
گونه ي اول دانه هاي گياهي از گندم، جو، برنج، نخود و کنجد و ديگر دانه هاي روغني و ساير دانه ها را شامل مي شود. هر دانه اي که بتواند خوراک انسان شود و به او نيرو بخشد، خوردنش حلال است و هر چه در آن زياني براي بدن انسان وجود داشته باشد خوردن آن حرام است، جز در حال ضرورت.
امام صادق (ع): آنچه نوشيدن آن حلال است که زياد آن عقل را دگرگون نسازد و آنچه زياد آن چنين باشد، نوشيدن اندک آن نيز حرام است.
گونه دوم ميوه هايي است که از زمين به دست مي آيد و براي انسان خاصيت غذايي دارد و با خوردن آن نيرومند مي شود که خوردن همه آنها حلال است. آنچه به بدن آدمي زيان برساند ، خوردنش حرام است.
گونه سوم انواع تره بارها، سبزي ها و رستني هاي ديگر است که خوردن آنها خاصيتي براي آدمي دارد و خوراکي است براي او، که مصرف آنها حلال است و خوردن گونه هايي که براي آدمي زيان بخش است، همچون گياهان سمي و خرزهره حرام است.
اما آنچه از گوشت جانواران خدا خوردن آنها را حلال دانسته است، گوشت گاو، گوسفند، شتر، پرندگان و گوشت جانوران وحشي که دندان تيز و چنگال درنده ندارند.
آنچه از تخم پرندگان خوردنشان حلال است، تخم هايي است که شکل دو سر آن با يکديگر تفاوت داشته (بيضي شکل) باشد.
امام صادق (ع): مؤمن ، با شکم گرسنه از خانه خويش بيرون نرود، که اين کار بر عزت و کرامت او مي افزايد.
از شکار دريايي، خوردن گوشت ماهي هايي حلال است که سطح بدن آنها را فلس هايي پوشانده باشد.
آنچه نوشيدن آنها حلال است، آن است که زياد آن عقل را دگرگون نسازد و آنچه زياد آن چنين باشد، نوشيدن اندک آن نيز حرام است.
3 - عزت اجتماعي و خوراک :
امام صادق (ع): بر مؤمن لازم است که پيش از خوردن طعام (يعني با شکم گرسنه) از خانه خويش بيرون نرود، که اين بر عزت و کرامت او مي افزايد.(بحار- 341/66)
4 - افزايش نيازمندي به هنگام سالخوردگي :
امام سجاد (ع): خدايا بر محمد و آل محمد(ص) درود فرصت و گسترده ترين روزي خويش را بر من در ايام سالخوردگي مقرر فرما و بيشترين نيروي خودت را در ايام درماندگي بهره ي من ساز. (صحيفه سجاديه-135)
تغذيه در قرآن و حديث(2)
قرآن:
1- رويانديم در آن (زمين) دانه را * و انگور و علوفه را * و زيتون و خرما را * و باغ هاي پردرخت را * و ميوه و چراگاه را * تا از آن بهره مند شويد. (سوره عبس 32-29)
2 – خداوند «دام ها را براي شما آفريد» و از آنها مي خوريد. (سوره نحل-5)
3 - اوست آنکه دريا را مسخر شما ساخت تا از آن گوشتي تر و تازه بخوريد... (سوره نحل- 14)
4 - در دام ها براي شما عبرتي است که به شما از شير آنها مي نوشانيم. (سوره مؤمنون-21)
5 - بيرون مي آيد از شکم هاي آنها (زنبور عسل) ، نوشيدني که رنگ هاي گوناگون دارد و در آن شفايي است براي مردمان ... .(سوره نحل-69)
احاديث:
1- نان
پيامبر (ص): خدايا به نان ما برکت ده و ميان ما و آن جدايي مينداز که اگر نان نبود نه مي توانستيم روزه بگيريم، نه نماز بخوانيم و نه ديگر واجبات پرورگار خويش را بجا آوريم. (کافي 6/287)
امام صادق (ع): تن بر نان بنا شده است. (کافي 6/286)
امام صادق (ع): اصل معاش آدمي و زندگي او ، نان است و آب. (بحار 87/3)
2- گوشت
پيامبر (ص) به روايت امام صادق (ع): بر شما باد خوردن گوشت، چون گوشت، براي آدمي گوشت مي آورد. هر کسي چهل روز بر او بگذرد و در آن فاصله گوشت نخورده باشد، بدخُلق خواهد شد و هر کسي بدخلق شد، به او گوشت بخورانيد. (وسائل 17/26)
پيامبر(ص) به روايت امام صادق (ع): آقاي خوراک دنيا و آخرت گوشت است و آقاي نوشابه هاي دنيا و آخرت آب. (وسائل 17/27)
پيامبر (ص): خدايا به نان ما برکت ده و ميان ما و آن جدايي مينداز که اگر نان نبود نه مي توانستيم روزه بگيريم، نه نماز بخوانيم و نه ديگر واجبات پرورگار خويش را بجا آوريم.
پيامبر(ص) به روايت امام صادق (ع): هر کسي چهل روز بر او بگذرد و گوشت نخورده باشد، بايد قرض الحسنه بگيرد و گوشت بخورد. (وسائل 17/26)
امام علي (ع) به روايت امام صادق (ع ): چون مسلماني سست و ضعيف شود، لازم است گوشت و شير بخورد که خداي بزرگ نيرو را در آنها آفريده است. (خصال 2/617)
امام باقر(ع ): آقاي خوراکي ها گوشت است. (بحار 66/60)
پيامبر (ص) : هر کسي چهل روز گوشت نخورد، بداخلاق خواهد شد و هر کسي بداخلاق شد، به او گوشت بخورانيد.
امام صادق (ع): گوشت از گوشت به رويش مي آيد و هر کسي آن را چهل روز ترک کند ، خلق او بد مي شود. آن را بخوريد که بر توانايي چشم و گوش شما مي افزايد. (وسائل 17/26)
امام صادق (ع): گوشت بايد هر سه روز يک بار خورده شود که در ماه مي شود ده بار، نه بيش از اين. (کافي – 5/511)
امام حسن عسگري(ع) مي فرمايد: اگر مي خواهي قوت بگيري، گوشت بخور.
3 - شير:
امام علي (ع): شير گاو دارو و درمان است.
امام باقر(ع): رسول خدا (ص) خوراکي اي نمي خورد و نوشابه اي نمي نوشيد مگر اينکه مي گفت: «خدايا آن را بر ما مبارک فرماو آن را براي ما به چيزي نيکوتر از آن تبديلش کن»، يعني خدايا آن را بر ما مبارک فرما و بيشتر از آن بهره ما قرار ده.
4- ميوه:
امام صادق(ع): مرد بايد از هر ميوه عمومي براي خانواده خود بخرد.
5- سبزي ها:
امام صادق: هر چيزي را زينتي است و زينت سفره سبزي خوردن است.
امام صادق (ع): نخوردن شام، باعث پيري زودرس مي شود.امام صادق (ع): نخوردن شام، باعث پيري زودرس مي شود.
نگهداري تندرستي با خوراک
پيامبر (ص): خوراک شام را فرو نگذاريد، هر چند دانه اي خرماي خشک باشد که من از ترک شام براي امّتم از پيري زودرس هراس دارم، زيرا خوراک شام مايه نيرومندي پير و جوان است.
امام علي (ع): شام پيامبران در آغاز شب است. شام را ترک نکنيد که ترک آن سبب ويراني بدن مي شود.
امام باقر (ع): آغاز ويراني بدن، ترک شام خوردن است.
امام صادق (ع): ترک شام خوردن، مايه پيري زودرس است.