نخستين نکته براي رعايت دستورهاي بهداشتي درباره خوردن، توجه به اين حقيقت لازم است که در نظام آفرينش،«خوردن»، ابزاري براي زندگي است، نه آن که زندگي، ابزاري براي خوردن؛ چنان که در حکمتي منسوب به امام علي(ع) آمده است:
لا تطلبِ الحَياه لِتأکلَ، بَل اطلُبِ الاکل لِتحيا. (زندگي را براي خوردن مخواه، بلکه خوردن را براي زندگي بخواه).
بسياري از مردم ـ اگر نگوييم بيشتر آنهاـ سلامت، شادابي و زندگي خود را فداي شکم خود مي کنند.از اين رو، هيچ گاه به فکر اين نيستند که چه بخورند، چگونه بخورند و چه اندازه بخورند. پس، هر چه را مزه بهتري دارد، به هر اندازه که ميل دارند و به هر شکلي که پيش بيايد، مصرف مي کنند و بدين سان، گرفتار انواع بيماري ها مي شوند، چنان که امام علي(ع) مي فرمايد:
مَن غَرَسَ في نَفسِهِ مَحَبَه انواع الطعام، اجتَني ثِمارش فُنونِ الاسقام.
 (هرکس در دل خود، درخت علاقه به انواع غذاها را بکارد، ميوه ي انواع بيماري ها را از آن مي چيند).
رهنمودهاي اسلام در اين زمينه، فوق العاده مهم و ارزشمندند و با در نظر گرفتن عصر صدور آنها، معجزه علمي پيشوايان دين، محسوب مي شوند. در اين باره، توجه به دو نکته، داراي اهميت است:
الف- رهنمودهاي اسلام درباره خوردن، تنها سلامت جسم را تضمين نمي کند، بلکه تضمين کننده سلامت جسم و روح انسان هاست.
ب- از آن جا که عقل و علم، به همه رازهاي آفرينش احاطه ندارند، چه بسا حکمت برخي از رهنمودهاي اسلام براي دانش امروز، مجهول باشد، ولي بي ترديد اين به معناي بي دليل بودن آن رهنمودها نيست، چنان که فلسفه تعدادي از احکام اسلام، در گذشته ناشناخته بود و امروزه علم به راز آنها پي برده است.
و اينک، اشاره اي کوتاه به آن رهنمودها:
1- حلال بودن غذا
نخستين و مهم ترين رهنمود اسلام درباره مواد غذايي مورد مصرف، اين است که «حلال» باشند، بدين معنا که:
اولا: آنچه انسان مصرف مي کند، بايد از راه مشروع تهيه شده باشد. غذايي که از راه نامشروع و تجاوز به حقوق ديگران تهيه گردد، هر چند ممکن است براي سلامت جسم، ضرر نداشته باشد، اما بي ترديد براي سلامت روان، زيانبار است.
ثانيا: غذاي انسان بايد ازطيبات(آنچه پاک است) تهيه شده باشد. بر اساس اين رهنمود، انسان نبايد غذاهايي را که طبع توده مردم از آن نفرت دارد، يا اسلام خوردن آن را ممنوع دانسته(مانند: گوشت مردار يا گوشت حيوانات حرام گوشت) مصرف کند، هر چند که تجاوز به حقوق ديگران نباشد.
ثالثا: غذا براي کسي که مصرف کننده است، نبايد زيانبار باشد. توضيح اين که ممکن است غذايي براي يک نفر مفيد باشد، اما براي ديگري به دليل آن که بيماراست، زيانبار باشد.
رابعا: غذا براي روح انسان يا جامعه مَفسده نداشته باشد. توضيح اين که ممکن است غذايي حلال باشد و براي جسم هم زيانبار نباشد، ليکن چگونگي مصرف آن، براي روح يا جامعه مفسده داشته باشد؛ مانند غذا خوردن در ظروف طلا و نقره، يا غذا خوردن از سفره اي که مشروبات الکلي در آن قرار دارد. خوردن اين گونه غذاها نيز در اسلام، ممنوع شناخته شده است.
2- دو وعده غذا خوردن در شبانه روز
در روايات اسلامي، براي تداوم سلامت و شادابي انسان، خوردن دو وعده غذا در صبح و شام توصيه شده است. اهل بهشت نيز که در دار السلام، جاويد هستند، در همين دو وعده غذا مي خورند: «وَلَهُم رِزقهُم فِيهَا بُکرَه وَ عَشِيا؛ و در بهشت، هر صبح و شام، روزي آنان آماده است»(مريم : آيه62)
3- توصيه به کم خوري
پيشوايان دين، ضمن تأکيد بر کم خوري، منافع فراواني براي آن ذکر کرده اند؛ مانند: تداوم سلامت بدن، صفاي انديشه، نورانيت دل، رهايي از دام شيطان، بهره گيري از ملکوت هستي، نزديکي به خداوند متعال و استفاده بهتر از عبادت پروردگار.
4- خطر پُرخوري
برعکس، پُرخوري از منظر احاديث، به شدت نکوهيده است. پُرخوري از سلامت مي کاهد، بدن را بدبو مي کند و زمينه را براي انواع بيماري هاي جسمي و روحي فراهم مي سازد. پُرخوري، جوهر نفس راتباه مي کند، به نيروي تقوا (پرهيزگاري) و ورع (خويشتن داري) ضربه مي زند، حجاب تيزهوشي است و دل را سخت و تاريک مي سازد.
5- مقدار غذاي مفيد
براي پيشگيري از زيان هاي پُرخوري و بهره گيري از منافع کم خوري، پيشوايان اسلام توصيه کرده اند که انسان تا زماني که احساس گرسنگي نکرده، چيزي نخورد و قبل از آن که کاملا سير شود، از خوردن غذا دست بکشد:«کُل وَ انتَ تشتهي، وَ امسِک وَ انتَ تَشتهي».
6- برترين خوراکي و بهترين سفره
از منظر روايات اسلامي، برترين غذاها، غذايي است که داراي چند ويژگي باشد:
اول آن که از دست رنج خودِ فرد تهيه شده باشد؛
دوم آن که خانواده ي او آن را دوست داشته باشند؛
سوم اين که بوي آن موجب آزار ديگران نباشد.
بهترين سفره ها نيز پاکيزه ترين، حلال ترين و ساده ترين آنهاست و انواع غذاهاي رنگارنگ و گران قيمت ـ که اهل بيت(ع) از مصرف آنها پرهيز مي کردند ـ بر آن چيده نشده باشد.
7- آداب سُفره
آدابي که پيشوايان اسلام براي حضور بر سفره غذا توصيه کرده اند، عبارت اند از :
بودن سبزيجات در سفره، شستن دست ها، نشستن بر سر سفره با فروتني، گرامي داشتن نان، سهيم کردن ناظر(اعم از انسان و حيوان) در غذا و آخرين ادب، صدقه دادن از آن غذا يا همانند آن.
رهنمودهاي اسلام در مورد خوردن تنها سلامت جسم را تضمين نمي كند بلكه تضمين كننده سلامت هم جسم و هم جان است .
از آنجا كه عقل و علم ،برهمه رازهاي آفرينش احاطه ندارند ،چه بسا حكمت برخي از رهنمودهاي اسلام براي دانش امروز ،مجهول باشد ولي بي ترديد اين به معناي بي دليل بودن آن رهنمودها نيست ،چنان كه فلسفه شماري از احكام اسلام ، در گذشته مجهول بود و امروزه علم به راز آنها پي برده است .
مهمترين رهنمود اسلام درمورد غذا خوردن :
نخستين و مهمترين رهنمود اسلام اينست كه :
آنچه انسان مصرف مي كند بايد از راه مشروع تهيه شده و حلال باشد .
دوم: آداب غذا خوردن
آنچه رعايت آنها در هنگام غذا خوردن سفارش شده است :
الف: تدبر در اينكه انواع خوراكيها چگونه در نظام هستي پديد آمده اند .
ب: آغاز خوردن غذابا نام وياد خدا
ج :آغاز كردن غذا با نمك در صورتيكه فرد سالم بوده و نمك برايش ضرر نداشته باشد .
د: آغاز كردن از سبك ترين غذاها
ه : نخوردن غذاي گرم و خوردن غذاي نيمه گرم قبل از سرد شدن
و:خوردن با دست راست
ز : كوچك گرفتن لقمه
ح:خوب جويدن غذا
ط: طولاني كردن نشستن برسر سفره
ي:گرامي داشتن نان و نگذاشتن آن زير ظرف غذا
ك: دست كشيدن از خوردن غذا پيش از سير شدن كامل و در حالي كه قدري از اشتها با قي است .
ن: خوردن از قسمت جلوي خود
ل: نگاه نكردن به لقمه ديگران
ر:رعايت حقوق ديگران در آنچه برسر سفره است .
ق: آغاز شدن غذا به وسيله كسي كه صاحب سفره است و يا كسي كه بزرگتر مجلس است .
و: ادامه دادن صاحب سفره به خوردن تا سير شدن همه كساني كه بر سر سفره نشسته اند .
ز: بلند شدن از سر سفره ،قبل از برچيدن آن
آنچه هنگام غذا خوردن بايد ترك كرد :
الف : زياده روي در كيفيت و كميت غذا
ب: نكوهش غذايي كه نسبت به آن بي ميل است .
ج: دميدن در غذا
د: خوردن با دست چپ
ه : خوردن با يك انگشت يا دو انگشت
و : بلند آروغ زدن
ز: پاك كردن زياداستخوانها
ح:آب خوردن در ميان غذا
ط: آب خوردن ،پس از خوردن گوشت
ي: خوردن ،در حال سيري
سوم : حالاتي كه غذا خوردن در آن حالات نهي شده است :
غذا خوردن به شيوه متكبران مثلاً در حال "تكيه زده " ،" خوابيده به شكم " ، " دراز كشيده " ،" ايستاده" همچنين غذا خوردن درحال راه رفتن و جنابت نيز بسيار نهي شده است .
چهارم : توصيه به هم غذا شدن با ديگران