گرفتگي عضلاني زماني روي مي دهد که عضله دچار اسپاسم شده و در آن حالت باقي بماند. اين حالت توسط هر عاملي که در انقباض يا ارتجاع عضله دخالت دارد رخ مي دهد. مغز از طريق اعصاب ، پيام  هايي به عضلات مي فرستد ، وقتي سيگنال ها از اعصاب به عضلات مي رسند يک سري فرايند مرتبط به حرکت مواد معدني در داخل و خارج عضله ، منجر به انقباض عضله مي شود.
جريان الکتريکي به علت تفاوت غلظت مواد معدني در دو طرف غشاء سلول برقرار مي شود.در بدن انسان هر ماده معدني ، يک يا دو بار الکتريکي دارد.جمع جبري باز مواد معدني بايد در داخل و خارج سلول ها برابر باشد.اگر هر گونه تفاوتي موجود باشد ، جريان الکتريکي در طول عضله برقرار مي گردد.سديم و کلسيم در ابتدا در خارج سلول هاي عضلاتي قرار دارند و پتاسيم در داخل اين سلول ها است.
هنگامي که پيام از مغز به عضله مي رسد، کلسيم به داخل سلول هاي عضلاني و پتاسيم به خارج از آن ها حرکت مي کند.
اين عمل منجر به يک فعاليت الکتريکي در طول عضله مي شود که موجب انقباض عضله نيز مي گردد.سپس هنگامي که بار هاي الکتريکي نسبت به هم متعادل شوند از عضله رفع انقباض مي شود.براي عمل طبيعي انقباض و ارتجاع عضلات نياز به مقادير کافي چربي و قند و اکسيژن است تا اين مواد را تجزيه کنند. همچنين به غلظت کافي مواد معدني سلولي هم نياز است.
بدون در نظر گرفتن عامل ايجاد کننده ، درمان گرفتگي  ها يکسان است.چنين عضله اي را بايد توسط يک دست کشيده و به طور متناوب با دست ديگر آن را ماساژ داد.
دلايل گرفتگي عضلات
استفاده بيش از حد از عضلات، کم آبي بدن، فشار عضلاني يا قرارگيري در وضعيتي خاص براي مدتي طولاني هر کدام ميتوانند سبب گرفتگي عضلات شوند. به همين دليل ورزشکاراني که پس از ورزش و بخصوص در آب و هواي گرم خسته شده و دچار کم آبي بدن ميشوند، معمولا چنين شرايطي را تجربه خواهند کرد.
يکي ديگر از انواع شايع گرفتگي عضلات نيز حالتي است که در طول شب رخ داده و بيشتر عضلات ساق پا و انگشتان را درگير ميکند.
البته در بيشتر شرايط علت اصلي گرفتگي عضله مشخص نيست. گرفتگي عضلات اغلب مشکل خاصي نداشته و خطري ايجاد نميکند اما در برخي موارد نيز بيماري ها و شرايط خاصي ميتوانند سبب ايجاد اين حالت باشند. گرفتگي عضلاني گاهي بخشي از بيماري هاي تيروئيد، کليه، اعصاب، اختلالات هورموني، ديابت و کم خوني نيز ميتواند باشد.
بهبود و پيشگيري
چنانچه شما هم با چنين مشکلي رو به رو هستيد، با اقداماتي خاص ميتوانيد آن را بهبود بخشيده و شرايط بهتري ايجاد کنيد. در اين شرايط عضله آسيب ديده را کشش داده و به آرامي آن را مالش دهيد تا آرام شود. بنابراين کشش و ماساژ مناسب و آرام ميتواند به شما در اين شرايط کمک کند.
در اين شرايط ميتوانيد از گرما يا سرما نيز استفاده کنيد. به عنوان مثال حول هاي گرم يا يک حمام آب گرم يا بست هاي يخ ميتواند به آرام شدن عضله کمک کند.
براي اينکه از بروز اين حالت پيشگيري کنيد، بهتر است دقت داشته باشيد تا بدنتان با کم آبي روبهرو نشود. به همين دليل هر روز به مقدار کافي آب بنوشيد و در زمان هايي که مشغول فعاليت هستيد و اين کار را در فواصل منظم تکرار کنيد تا مشکلي ايجاد نشود.
حتما به خاطر داشته باشيد که قبل و بعد از هر ورزشي، عضله خود را به آرامي کشش دهيد. اگر شما هنگام خواب دچار اين وضعيت ميشويد، قبل از رفتن به رختخواب اين کشش ها را انجام دهيد. ورزش سبک قبل از خواب هم ميتواند براي پيشگيري از اين وضعيت مفيد باشد.
گرفتگي عضلاني در هنگام شروع ورزش
اين مشکل معمولاً مربوط به عدم تعادل مواد معدني است مثلا:
کاهش يا افزايش کلسيم ، سديم و يا پتاسيم مقادير غير طبيعي اين مواد در خون منجر به انقباض عضله و جلوگيري از بازگشت آن به حالت اول است.
براي تشخيص مقادير غير طبيعي اين مواد آزمايش خون انجام مي گيرد. گرفتگي  هايي که به هنگام شروع ورزش رخ مي دهد ، مي تواند به علت کم کاري تيروئيد يا عدم توانايي عضله جهت تجزيه قند باشد. آزمايش آدرنالين خون براي بررسي عملکرد تيروئيد انجام مي شود. همچنين به منظور اطلاع از عملکرد عضله مي توان از بيوپسي عضله استفاده نمود.

مقادير غير طبيعي مواد معدني معمولاً نشانه نوعي بيماري در بدن است.مقدار کم پتاسيم مي تواند به علت استفراغ ، مصرف مدر هاي استروئيد و شيرين بيان ، اس هال يا بيماري هايي که بر جذب و نگهداري پتاسيم موثرند ، باشد.در صورت تشخيص کمبود منيزيوم ، حتماً بايد يک بررسي کامل درباره علت اين نقصان انجام داد. مقدار کم يا زياد کلسيم در خون هيچگاه نمي باشد.
در صورت وجود کلسيم غير طبيعي در بدن بايد به بيماري هاي روده ، کليه يا غدد پاراتيروئيد شک کرد.همچنين با مصرف بيش از حد ويتامين D نيز مقادير غير طبيعي کلسيم مشاهده مي شود.
مقدار کم نمک ( سديم ) در خون از علل نادر گرفتگي عضلاني است.برنامه غذايي روزانه حاوي مقدار نمک کافي است و احتمال کمي وجود دارد که فرد دچار فقر سديم شود.
به عنوان مثال: در صورت ورزش شديد براي چندين ساعت در هواي گرم بدن به ۳۰۰۰ ميلي گرم نمک احتياج دارد. اگر فردي در هنگام مصرف غذا از اضافه کردن نمک خودداري کند و غذاي او نيز بي نمک باشد. با اين وجود ميزان نمک دريافتي وي ۳۰۰۰ ميلي گرم در روز مي باشد.
گرفتگي  هاي عضلاني در ابتداي فعاليت عضلاني
دليل مهم در اين حالت ناکافي بودن جريان خون در عضله مي باشد.در هنگام استراحت ، قطر شريان ها براي رساندن خون کافي به عضلات مناسب است.در جريان ورزش عضلات به مقدار بيشتري خون پراکسيژن نياز دارند. اگر قطر شريان  ها براي رساندن اين مقدار خون به حد کافي نباشد ، عضله به علت کمبود اکسيژن دچار گرفتگي مي شود.
گرفتگي  هاي عضلاني پس از فعاليت شديد ورزشي
از دست دادن آب بدن مهمترين عامل چنين گرفتگي  هايي است.در فعاليت طولاني مدت ، در هواي گرم مقدار زيادي مايعات از بدن دفع مي شود.در اين حالت حجم خون کاهش يافته و مقدار کافي خون براي رساندن اکسيژن به کليه عضلات در حال ورزش وجود ندارد.در نتيجه عضلات در حال فعاليت ، خون کافي دريافت کرده و به سمت اسپاسم پيش مي روند.
با نوشيدن آب قبل از فعاليت و هر ۱۵ دقيقه يک بار در حين فعاليت مي توان از بروز چنين گرفتگي  هايي پيشگيري نمود.
گرفتگي  هاي عضلاني در هنگام خواب
گرفتگي عضلاني در هنگام خواب ، معمولاً به علت فشردگي يک عصب يا رفلکس خاص عضلاني – تلزوني بوجود مي آيد.اگر در هنگام خواب فرد غلت بزند، ممکن است که عصبي تحت فشار قرار گيرد، در اين هنگام يک پيام از محل فشردگي آغاز و به عضله مربوط به آن امتداد مي يابد. در اين هنگام عضله درست شبيه به هنگامي که پيام از مغز به سوي آن بيايد منقبض مي شود.علت دوم اين حالت ، تشديد يک رفلکس طبيعي در بدن است.در هنگام غلت زدن در خواب ، عضلات منقبض مي شوند. اين عمل باعث کشيدگي تاندون هاي متصل به عضله مي شود.در تاندون ها ، گيرنده  هايي وجود دارند که در هنگام کشيدگي ، پيام  هايي به نخاع ارسال مي نمايند.در اين هنگام يک پيام به عضله رفته و باعث انقباض آن مي شود.در اين حالت فرد احساس گرفتگي دردناک مي نمايد. با کشش دادن به عضلاتي که معمولاً دچار گرفتگي مي شوند، پيش از خواب ، مي توان از بروز اين حالت جلوگيري کرد.
بطور خلاصه: علل گرفتگي عضلاني
سيگنال هاي غير طبيعي در اعصاب
غلظت غير طبيعي مواد معدني در داخل يا خارج سلول ها
عرضه ناکافي اکسيژن
منبع ناکافي اکسيژن
صدمه به سلول هاي عضلاني
مقادير غير طبيعي هورمون ها يا آنزيم  هايي که در انقباض عضله دخالت دارند
  توصيه  هاي غذايي :
 بهترين توصيه  هاي غذايي مواد غذايي بر اساس ارزش تغذي هاي که دارند به چ هار گروه عمده تقسيم ميشوند که هر وعده غذايي حداقل بايد سه گروه را در بر بگيرد:
 گروه نان و غلات که منبع انرژي هستند .
 گروه لبنيات که پروتئين و کلسيم آن ها بسيار بوده و با هيچ گروه ديگري قابل مقايسه نيست (اين گروه حاوي ويتامين B2 هم هست). مصرف اين گروه از مواد غذايي بسيار توصيه ميشود، زيرا در صورت عدم دريافت کافي، دچار کمبود کلسيم و ويتامين B2 ميشويم که عامل اصلي گرفتگي عضلاني شناخته شده اند؛
گروه گوشت و ماهي که حاوي پروتئين و آهن بوده و عدم مصرفشان سبب کمبود ويتامين B12 و کمخوني ميشود؛
 و گروه چهارم که شامل ميوه و سبزيجات است، هم موجب دريافت فيبر ميشود و هم انواع ويتامين ها و املاح را به بدن ميرساند.
دکتر کشاورز خاطرنشان ميکند: «حال اگر اين چ هار گروه مواد غذايي را به اندازه استفاده نکنيم، يا کم يا زياد مصرف کنيم، تعادل املاح و مواد معدني موجود در خون و سلول هاي بدن به هم خورده و گرفتگي عضلاني پيش ميآيد، بنابراين اصلاح رژيم غذايي راه حل اصلي است.»
مکمل ويتامين E دکتر کشاورز درباره لزوم مصرف مکمل  هاي غذايي براي پيشگيري از گرفتگي عضلات ميگويد: «اگر رژيم غذايي تان صحيح باشد، يعني از همه گروه هاي غذايي که توصيه شد، مصرف کنيد، ديگر نيازي به مصرف مکمل ها از جمله ويتامين E نيست.
اما در ورزشکاران، به دليل اينکه شب قبل از مسابقه مواد نشاسته اي و قندي بيشتري مصرف ميکنند که ذخاير گليکوژن شان بالا برود، در حين مسابقه سوخت ناقص انجام مي گردد و به دنبال آن مواد سمي در بدن توليد ميشود و براي از بين بردن اين مواد و خنثي کردن آن ها ممکن است توصيه شود مکمل هاي غذايي حاوي ويتامين E، مصرف کنند.
فراموش نکنيد که منابع غني اين ويتامين، انواع مغز ها و روغن هاي گياهي مثل روغن سويا، بادام، گردو، فندق، ذرت، دانه کتان و زيتون است.»
خلاصه اينکه … مصرف چربي را کاهش دهيد، زيرا رژيم غذايي چرب سبب کاهش جذب منيزيم و افزايش احتمالي دفع آن ميشود.
مصرف قند را هم کم کنيد، چون خوردن مواد غذايي شيرين بدن را وادار ميکند تا منيزيم را جهت متابوليزه کردن مواد قندي مصرف کند و کمبود اين ماده معدني رخ دهد.
به عنوان توصيه آخر هم بايد گفت که يا به کلي مصرف نوشابه هاي گازدار را قطع کنيد يا مصرفشان را به حداقل برسانيد، زيرا اين نوشيدني ها حاوي فسفات هستند و ذخاير کلسيم و منيزيم بدن را کاهش ميدهند.