یکی از راه هایی که موجب پیشرفت نظام خانواده در اجتماع می شود، وجود اخلاق نیکو در بین اعضای خانواده است. اخلاق حسنه متضمن سعادت و خوشبختی و باعث دلگرمی بیش تر افراد و اعضای کانون خانواده است. رسول اکرم ص فرمود: انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق؛ به درستی که من برای تکمیل مکارم اخلاق به پیامبری مبعوث شدم. نیز می فرمود: احبکم الی الله احسنکم اخلاقا؛ محبوب ترین شما نزد خدا کسی است که اخلاقش بهتر و نیکوتر باشد.
با وجود عشق و اخلاق در زندگی بشر، تمام نارسایی ها و کمبودها و کاستی ها در زندگی روزمره حل می شود. از این جهت، وجود اخلاق نیکو در خانواده موجب نشاط و دلگرمی اعضای خانواده به زندگی است. عشق و اخلاق معجونی شفا بخش و التیام دهنده دردها و ضعف ها و کاستی های موجود در نظام خانواده می باشد. لذا در کلام ائمه ع، صاحبان اخلاق پسندیده مورد تمجید و تعریف واقع شدند، چنانچه در روایت آمده است: کسی که خلق و خوی پسندیده دارد مانند کسی است که همیشه در حال نماز و روزه باشد. بر عکس، صاحب اخلاق بد و زشت اگر نماز و روزهای مستحبی به جا بیاورد از فیض درک ثواب آنها محروم خواهد بود. روایت ذیل موید همین مطلب است: در مدینه، اصحاب پیامبر نزد آن حضرت از زنی که بسیار عبادت می کرد، تعریف کردند آن حضرت فرمود: لاخیر فیها لانها توذی جیرانها بلسانها؛ خیری در او نیست؛ چون او با زبانش همسایگان را آزار می دهد.
خانمی که برای گرفتن طلاق و شکایت از شوهرش به دادگاه مراجعه کرده بود،می گفت: در آمد ماهیانه شوهرم به 5 میلیون تومان می رسد، ولی چون اخلاق ندارد خانه برایم جهنم شده. از او متنفرم و از زندگی سیر شده ام. حاضرم بمیرم ولی چنین مردی را نبینم. او فاقد اخلاق است.
امام حسن ع در جواب شخصی که برای انتخاب داماد با آن حضرت مشورت کرده بود، فرمود: و ان کان سوء الخلق لا تزوجه، اگر خواستگار دختر تو شخصی بداخلاق است دخترت را به ازدواج او در نیاور.
پیامبر ص فرمود: مهریه ها را سنگین نگیرید، زیرا مهر و محبت را خدا باید به وجود بیاورد.
دیل کارنگی در مورد اخلاق و احترام متقابل بین زوجین می نویسد: تحقیر و قدرنشناسی زن نسبت به شوهر یا شوهر نسبت به زن، خیانت به شمار می رود. وی همچنین اضافه می کند: وظیفه زن و شوهر نسبت به همدیگر این است که یکدیگر را در انظار بالا ببرند و در این صورت است که خودشان احترام خود را حفظ می کنند.
مادری می گفت: به خانه دخترم زنگ زدم، ولی دیدم کسی گوشی را بر نمی دارد. دلواپس شدم و سراسیمه به طرف خانه او دویدم. هر چه در زدم، کسی در را باز نکرد. بالاخره با کلیدی که داشتم، در را باز کردم. وارد خانه شدم دیدم از داخل حمام صدای آب می آید. دخترم را صدا زدم دخترم گفت: مادر، وضع لباسم مناسب است، بیا داخل. داخل حمام شدم، دیدم تمام بدن دخترم سوراخ سوراخ است. گفتم: مادر چه شده؟ بدنت چرا این جور است. دخترم گفت: مادر، چیزی نیست. اصرار کردم، دخترم گفت: مادر این ها جای نوک سیگار شوهرم است می گوید: من خوشم می آید نوک سیگار را به بدن تو بگذارم و تو بسوزی و چیزی نگویی؛ و گرنه باید به خانه پدرت بروی و من هم برای حفظ آبرو و زندگی ام، می سوزم ولی حرف نمی زنم.
ناپلئون در مورد وجود اخلاق در اجتماع می گوید: هیچ جامعه ای بدون اخلاق نمی تواند به زندگی خود ادامه دهد.
ملک الشعرای بهار در این مورد می سراید:
اقوام روزگار به اخلاق زنده اند
قومی که گشت فاقد اخلاق آن قوم مردنی است
در مورد جایگاه والای اخلاق به سخنی از امام صادق ع بسنده می کنیم که فرمود:
ما یقدم المومن علی الله عزوجل بعمل بعد الفرائض احب الی الله تعالی من ان یسع الناس بخلقه
مومن در روز قیامت، هیچ عملی پس از واجبات، به پیشگاه خداوند متعال نمی آورد که از خوش خلقی فراگیر همه مردم، نزد خداوند متعال محبوب تر باشد.

برگرفته از کتاب ازدواج و پند های زندگی -مجید احمدی