"هنگام صحبت كردن دربرابر جمع ناراحت مي شويد . كارها بسيار زياد است اما وقت كمي براي انجام آنها داريد . در حضور رئيس تان يك نفر شما را به اهمال كاري و بي لياقتي متهم مي كند . از ديدن افراد غريبه معذ ب مي شويد . از محيط پرسرو صداي اطراف خود خسته شده ايد . به سلامت والدين خود توجه زيادي داريد . بيان احساسات ، برايتان مشكل است و… "
تمامي مثال هاي فوق بيانگر شرايطي است كه مي تواند در فرد ايجاد فشار رواني نمايد . عوامل جسماني ، اجتماعي، سازماني و اشتغال ذهني فرد در مورد خودش ، هر كدام به نحوي در شكل گيري و ايجاد استرس سهيم هستند .
خانواده يك سازمان است و مقررات گوناگون حاكم بر هر خانواده ممكن است خانواده را دچار تعارض نمايد . مؤسسات آموزشي ، اداري و حتي خوابگاههاي دانشجويي به عنوان يك سازمان ، قوانين و مقررات خاصي را دارند كه ممكن است فرد را در رعايت و عمل به آنها دچار مشكل نموده و بر وي استرسي وارد نمايند . ارتباط با افراد و شخصيت هاي گوناگون از جمله افراد پرخاشگر و عصباني و يا افرادي كه دچار مشكلات شخصيتي هستند مي تواند از جمله عوامل اجتماعي ايجاد كننده در بروز فشار رواني باشند. خلاصه مشكلات جسماني خود فرد (بيماري ، فقدان و يا نقص عضو ) و اشتغال ذهني فردي ، از جمله عواملي هستند كه فرد را در مواجهه با محرك هاي تنش زا دچار مشكل مي نمايند واسترس رابراي فرد به همراه مي آورند .
- اشتغال ذهني منفي را مي توان با بازسازي شناختي و زندگي را بر خود ساده تر گرفتن تحت كنترل در آورد . اگر از خود انتظار داشته باشيد كه هميشه همه كارها را بي نقص و كامل انجام دهيد ، چنانچه بعضي اوقات موفق نشويد ، آن وقت نياز داريد كه شيوه اي مثبت براي مقابله با اشتغال ذهني منفي خود پيدا كنيد .
در بين اين عوامل اشتغال ذهني فرد به شكل منفي و انتظارهاي نامعقول نسبت به خود ، از جمله عوامل بسيارمتداول ،درايجاد فشارعصبي مي باشد كه گاه خود به تنهايي وگاهي توام با ديگرعوامل جسماني - محيطي عمل كرده وتاثير مخربي برروحيه فرد مي گذارد .
به عنوان نمونه : اگر ما توقع داشته باشيم كه در هر زمينه اي بهترين باشيم در دراز مدت تنها به نارضايتي ما از عملكردمان منجر مي گردد و اشتغال ذهني بسياري رادرفردايجاد مي نمايدمانند،«هرگز نمي توانم ازعهده آن برآيم»« بايد ازنظرهمه خوب و خوشايند باشم»ويا« بايدكارهايم رابهترانجام دهم»و غيره …
دوري گزيدن كامل از جامعه براي از ميان بردن فشارهاي عصبي ، راه معقولي نيست و از طرف ديگر بعضي رويدادها هر چند كه منجر به ايجاد استرس در فرد مي گردند براي شخص يك امر خوشايند هم مي باشند
( مانند ، ديد و باز ديدهاي عيد نوروز و يا ازدواج ) و كسي حاضر نمي باشد كه لذت و هيجان زندگي را از زندگي خود دور كند . بالاخره بايد با مسائلي روبرو شد كه سيستم زنگ خطر دروني مان را به صدا در آورد.اما نكته اينجاست كه چگونه مي توان زود آرام شد و از فشارهاي عصبي طولاني مدت دوري گزيد ، چرا كه اين فشارهاي عصبي طولاني و مداوم هستند كه به انسان صدمه مي رسانند
چند راه مناسب جهت مقابله با استرس و كاهش آن
1- تكنيك « ابراز وجود » در بر خورد با عوامل اجتماعي به خصوص در كاهش استرس ناشي از برخورد با افراد عصباني و پرخاشگر و يا در مواجهه با شرايط سخت درون فردي بسيار مؤثر است
2- گوش دادن فعالانه به جاي واكنش نشان دادن سريع ، به شما كمك مي كند با افرادي كه خودشان تحت فشار عصبي هستند به نوعي كنار بياييد .
3- اشتغال ذهني منفي را مي توان با بازسازي شناختي، تغييرطرح واره ها وسيستم اعتقادي خودبراي منطقي تر و واقع گرانه تر شدن و در نتيجه زندگي را بر خود ساده تر گرفتن ، تحت كنترل در آورد . اگر از خود انتظار داشته باشيد كه هميشه همه كارها را بي نقص و كامل انجام دهيد ، چنانچه بعضي اوقات موفق نشويد ، آن وقت نياز داريد كه شيوه اي مثبت براي مقابله با اشتغال ذهني منفي خود پيدا كنيد .
براي كنترل فشار عصبي در مورد عوامل سازماني (حتي در خانواده ) مي توان در صورت امكان شرايطي براي تغيير ايجاد كرد و هم به نوعي با شرايط غير قابل تغيير سازگاري نمود.
4- اگر از سنخ شخصيتي الف هستيد ( افرادي ناشكيبا ، بسيار رقابت جو ، وقت شناس و پرخاشگر در برابرناكامي ) و به عنوان مثال ، اگر پشت چراغ قرمز منتظر بمانيد و بي طاقت و ناشكيبا شويد ، و زمان توقف خود را صرف دشنام و بدو بيراه گفتن به راننده جلويي و غيره بكنيد احتمال حمله قلبي شما بالا خواهد رفت . پس در مواجهه با محرك هاي تنش زا احساس خصومت را بايد كنار گذاشت و سعي كرد كه ويژگيهاي شخصي افراد مقاوم در برابر فشار رواني را فرا گرفت .
5- تمرينات ريلكسيشن ( تن آرامي ) و نفسهاي عميق كشيدن از جمله شيوه هاي بسيار خوب و مؤثر جهت مقابله با فشارهاي رواني مي باشد كه به طور عمده دو هدف اصلي را دنبال مي كنند :.
هدف اول جهت كاهش يا جلوگيري از نشانه هاي جسماني فشار عصبي است كه در موقعيت هاي استرس زايي كه قابل تغيير نيستند بوجود مي آيد .
هدف دوم زماني است كه برخي از ما در شرايط نامناسب ، به قدري ناراحت و بي حوصله هستيم كه قادر به اتخاذ شيوه اي مفيد جهت مقابله با محرك هاي تنش زا را نداريم مگر اينكه ناراحتي ما تا اندازه اي فروكش نموده ، تا شرايط نامناسب قابل كنترل شود .
شما مي توانيد اين تمرينات را ( تن آرامي ، تنفس عميق ) در زمان هاي متفاوتي انجام دهيد تا ببينيد كداميك برايتان بيشتر مؤثر است .
منابع :
- بهداشت رواني : تاليف دكتر شاملو
- بهداشت رواني : نويسنده اندروا – ساپيكتون مترجم ، حميدرضا حسين شاهي برواتي
- چگونه بر فشارهاي عصبي خود غلبه كنيد ،بيش از آنكه او بر شما چيره شود .

نويسندگان ، جني اشتاين متز ، جون بلنكن شيپ ، ليندا براون ، دبوراهال ، گريس ميلر ، مترجم : نازلي سيد گرگاني