مي‌گويند اسکيموهابه خاطر شرايط خاص زندگي‌شان در برف و يخبندان، بيش از60 کلمه براي توصيف انواع برف دارند. شرايط برف و يخبندان در آنجا آن‌قدر شديد و متعدد است که براي آنها کلمات زيادي نياز است تا مفهوم و خصوصيات هر برفي را توضيح دهند. زبان ما هم به همين صورت، سعي کرده است معاني زيادي براي کلمه عشق و توصيف آن به وجود آورد؛ زيرا عشق نيز يکي از مهم‌ترين اجزاي تشکيل دهنده زندگي ماست. اغلب در کتاب‌ها، داستان‌هاي رمانتيک و عشقي، مقاله‌ها، شعرها وترانه‌ها، معنا و مفهوم عشق از ديدگاه خاصي بيان مي‌شود. اين نوشته سعي دارد کمي از منظر روان‌شناسي به توصيف عشق بپردازد...
شيفتگي در عشق
وقتي شما به اين صورت -حالت شيفتگي- عاشق مي‌شويد، زندگي برايتان پر از شادي، اميد و رضايت‌مندي است. همه چيز براي شما رويايي و درخشان است. محبوب‌تان هيچ نقصي ندارد و يک انسان کامل است و فکر مي‌کنيد که مي‌توانيد با هم و براي هميشه با شادي و خوشحالي زندگي کنيد. شما چنان دلباخته مي‌شويد که نسبت به تمام مسايل اطراف‌تان بي‌توجه هستيد. اما بايد بدانيد شيفتگي دوام ندارد و خيلي طول نمي‌کشد. بسياري از ما، سال‌ها، بدون داشتن فهم و درک درست، از اينکه، شيفتگي، عشق واقعي نيست، آن را نگه داشته و ادامه مي‌دهيم.
عشق مشروط
در اين مرحله ما معناي واقعي عشق را تعريف کرده‌ايم و براي اينکه عشق به ديگران بدهيم و يا از آنها بگيريم، شرط و شروط مي‌گذاريم. مثلا مي‌گوييم: «اگر اين کار را بکني، يا اين رفتار را داشته باشي و يا توقعات مرا برآورده کني، من هم تو را دوست خواهم داشت.»البته همه ما موظفيم ديگران را بدون قيد و شرط وبهصورت انسان دوستانه دوست بداريم اما روانه داشتن عشق ما معمولا با شروطي همراه است. اکثر ما ابراز محبت‌مان به ديگران به اين صورت است، به خصوص براي کودکان.
گفتن کلمات عاطفي همراه با احساسات واقعي يک شاخص خوب براي نشان دادن سلامت هيجاني افراد است که همه ما، چه مرد، زن و يا کودک به آن نياز داريم.
متاسفانه ما براي تربيت کودکان‌مان، از دوست داشتن مشروط استفاده مي‌کنيم و فرزند ما هم مجبور مي‌شود از بروز بعضي از نيازهاي دروني، گريه‌ها و ضعف‌ها و آسيب‌پذيري که از خصوصيات انساني است، اما از نظر جامعه و اطرافيان پذيرفته نيست، جلوگيري کند. عشق همراه با شرط و شروط، امروزه در ميان بزرگسالان نيز بسيار رايج است که باعث مي‌شود سعي کنيم خصوصياتي را که مي‌دانيم از طرف ديگران پذيرفته نيست مخفي کرده و چهره بهتري از خود ارايه دهيم درست مانند کودکي که براي از دست ندادن محبت والدين، کاري را انجام مي‌دهد که آنها را دوست دارند. اکثر ما نمي‌توانيم کساني را دوست داشته باشيم که مطابق ميل ما رفتار نمي‌کنند. مثلا مي‌گوييم: «اگر تو آن طور که من دوست دارم نباشي تو را رها خواهم کرد و ديگر دوستت نخواهم داشت و يا اگر دروغ بگويي يا سعي کني مرا فريب دهي، رفتار غلطي در مقابل خانواده من داشته باشي يا مطابق خواست من رفتار نکني در زندگي من جايي نخواهي داشت، امااگر تو به همه خواسته‌ها و نيازهاي من توجه کني و آنها را انجام دهي من تو را دوست خواهم داشت.» عشق مشروط در دوران کودکي، آسيب‌هاي عاطفي و ضربات روحي بسياري براي کودکان به همراه خواهد داشت که باعث ايجاد عقده‌ها و مشکلات عاطفي در دوران بزرگسالي مي‌شود.
عشق يک طرفه
در اين نوع از عشق، تمام احساس و عاطفه شما براي ديگري است. شما ديگري را مي‌پذيريد بدون قيد و شرط و البته با چشمان باز. عيب‌ها و اشتباهات ديگري هم ديده مي‌شود و هم پذيرفته مي‌شود. شما خالصانه و صادقانه عشق‌تان را به ديگران مي‌دهيد، بدون داشتن توقعي در مورد اينکه از آنها نيز عشق دريافت کنيد. درست مانند عشقي که اکثر والدين به فرزندان‌شان مي‌دهند. اين نوع عشق کم‌کم خلايي درزندگي شما به وجود مي‌آورد که به آن «فقدان عشق» مي‌گويند. اينکه شما به همه عشق ومحبت بدهيد و از آنها هيچ دريافتي نداشته باشيد، يک عشق واقعي نيست. و به ويژه در انتخاب همسر و روابط زناشويي بسيار مخرب بوده وحاکي از سلامت روان فرد است.
کساني که در دوران کودکي و يا در طول زندگي شرايط سخت و خشکي را تجريه کرده‌اند گفتن جمله «دوستت دارم» برايشان سخت‌تر است.
بروز احساسات در عشق
بعضي از ما نمي‌توانيم احساسات عاشقانه خود را نسبت به ديگران ابراز کنيم و نمي‌توانيم دوست داشتن‌مان را نشان دهيم. مي‌گويند اين حالت ريشه در تربيت و آسيب‌هاي عاطفي در دوران کودکي دارد. اين دسته از افراد (در مردها بيشتر از زن‌ها) اجتناب مي‌کنند از:
1)داشتن روابط صميمانه و نزديک با ديگران
2) گفتن جمله «دوستت دارم» به ديگران
اگر شما در زندگي اين مشکل را داشته باشيد قبل از اينکه تصميم به ازدواج بگيريد بايد زماني را براي درمان خودتان اختصاص دهيد چون بعد از ازدواج همسر و فرزند شما به بروز احساسات عاطفي شما نياز خواهند داشت. البته بسياري از شما که گرفتار اين مشکل هستيد آن قدر از بروز عواطف‌تان جلوگيري مي‌کنيد که وقتي عشق هم مستقيما به سراغ‌تان مي‌آيد متوجه آن نشده و آن را قبل از اينکه کاملا دريافت کنيد، نابود کرده و از دست مي‌دهيد.
عشق کلامي
براي بسياري از ما گفتن اين جمله سه کلمه‌اي بسيار دشوار است. کساني که در دوران کودکي و يا در طول زندگي شرايط سخت و خشکي را تجريه کرده‌اند گفتن جمله «دوستت دارم» برايشان سخت‌تر است. بعضي از ما يک مانع بزرگ بين خودمان و اين جمله عاطفي ايجاد کرده‌ايم؛ موانعي از قبيل: «چه لزومي دارد بگويم دوستت دارم وقتي درعمل نشان داده‌ام؟» همه ما از لحاظ روحي نياز داريم که اين جمله را بشنويم. به خصوص اينکه در روايات موثقي به زن و شوهر توصيه مي شود که علاقه و عشق خود را براي يکديگر بيان کنند.
عشق والدين به فرزندان
توانايي در آغوش گرفتن و بوسيدن همسران و فرزندان از روي دوست داشتن. اين عشق، براي مردان، زنان و کودکان نشان‌دهنده سلامت هيجاني است. در آغوش گرفتن و بوسيدن کودکان از سوي والدين، يک نياز اساسي آنهاست. (پيامبر ما (ص) نيز به اين امر سفارش‌هاي فراواني به والدين کرده.)
همانطور که ملاحظه مي فرماييد هر نوع رابطه نوعي از محبت و عشق خود را مي طلبد. مثلا عشق مشروط نسبت به فرزندان آثار منفي را بدنبال دارد اما چنين عشقي در رابطه با افراد ديگر بجا و مناسب است بنابراين يکي از فاکتور هاي رابطه موثر و موفق، تنظيم نوع روابط محبت آميز با آنها است.
طبيان