نام: علی

لقب: هادی، نقی، نجیب، مرتضی، عالم، فقیه، امین، طیب، عسکری

 لقب معروف ایشان هادی است. مهمترین وظیفه امام هدایت است چه این که قرآن نیز برای هدایت آمده؛ ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین (سوره مبارکه بقره آیه ۲). و قرآن کریم و امامت به فرموده رسول خدا (صل الله علیه وآله) از یکدیگر تفکیک ناپذیرند (حدیث ثقلین). پس با عنایت به این مطلب ظهور این لقب در امام هادی (علیه السلام) نشانگر آن است که امامی که بیش از سایر ائمه (علیهم السلام) در هدایت مردم ایفای نقش کرده اوست؛ و چرا این گونه نباشد در حالی که زیارت جامعه کبیره که مشتمل بر تبیین  ۲۰۰ ویژگی از امامت است از ناحیه ایشان وارد شده است و شناساندن مقام امامت مهمترین هدایت است. زیرا رسول خدا (صل الله علیه وآله) فرمود: «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة الجاهلیة». آری هدایت بی نظیر هادی امت (علیه السلام) در تبیین اساس تفکر شیعه، کمال دین و اتمام نعمت یعنی مقام امامت است. مقامی که عصمت تنها یکی از ویژگی های اوست. همان مقامی که رسول خدا (صل الله علیه وآله) در پایان عمر شریفش در حدیث درربار ثقلین بر آن تأکید نمود؛ که دو گوهر گرانبها بین شما می گذارم: ۱- قرآن کریم ۲- اهل بیت(علیهم السلام)؛ از این دو جلو نیفتید، عقب نمانید، به آنها چیزی نیاموزید بلکه از آنان بیاموزید، این دو از همدیگر جدائی ناپذیرند تا سر حوض کوثر به من برسند و… بنابراین سر حوض کوثر رسول اکرم (صل الله علیه وآله) از دو سفارش شده خود سوال خواهد نمود؛ یکی از قرآن و یکی هم از عترت (علیهم السلام). رو سفیدی در پاسخ به این دو امر فقط از آن کسانی خواهد بود که این دو را شناخته و بر اساس آن زندگی کرده باشند. شناخت قرآن از طریق ادراک فهم ائمه (علیهم السلام) از قرآن است، که بهترین تبیین فهم ائمه (علیهم السلام) از قرآن توسط علامه طباطبائی(ره) در تفسیر شریف المیزان ارائه شده است. و اما شناخت امام (علیه السلام) به شناخت تاریخی و شناسنامه ای حاصل نمی شود بلکه منظور شناخت اوصاف و جایگاه امامت در حد توان است و این شناخت در حوزه عمل عبارت است از واجب الاطاعت دانستن امام (علیه السلام) و در حوزه نظر عبارت است از شناخت ویژگی های امام (علیه السلام) که به۲۰۰ ویژگی و چهار نوع ولایت در زیارت جامعه کبیره تبیین شده است.

از دیرباز شرح های زیادی بر زیارت جامعه کبیره نگارش یافته و در زمان ما خداوند را شاکریم که حکیم متأله، فیلسوف، مفسر، فقیه، عارف و مرجع تقلید شیعیان حضرت آیت الله جوادی آملی (دامت افاضاته) در ۸ مجلد تحت عنوان ادب فنای مقربان، تفسیر این زیارت را به رشته تحریر در آورده است و روح و جان عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) را از معارف بلند آن سیراب نموده است. آیت الله ضیاآبادی نیز در ۳مجلد جامعه را تحت عنوان حبل المتین  به زبانی ساده تر و مختصرتر به تفسیر نشسته است که مطالعه آن را به کسانی که دغدغه عمل به دستورات پیامبر(صل الله علیه وآله) را دارند نیز توصیه می شود. و در پایان عرض می کنیم عدم وجود تفسیری از قرآن به ویژه تفسیر شریف المیزان و تفسیر جامعه کبیره به ویژه ادب فنای مقربان در منازل شیعه از عجایب شگرف و غیر قابل قبول و بسیار خطرناک است! خطرناک است؛ زیرا عدم مطالعه شروح زیارت جامعه کبیره یعنی امکان ۲۰۰خطا در هر برخورد با امام(عج)، لذا شایسته است از دنیا نرویم الا با مطالعه جامعه کبیره و شایسته است که وصیت هر شیعه به فرزندانش همان سفارش رسول خدا(صل الله علیه وآله) به مطالعه امامت و قرآن باشد. و عمل به این سفارش در زمان ما در اعلی درجه خود مطالعه ادب فنای مقربان و المیزان است.

کنیه: ابوالحسن ثالث

نام پدر: امام جواد(علیه السلام)

نام مادر: سمانه مغربیه معروف به سیده ام الفضل؛ کنیزی با فضیلت و با تقوا که از نوادگان عمار یاسر(ره) و از شاهزادگان رومی است.

تاریخ تولد: ۱۵ذی الحجه ۲۱۲ه.ق در صریا (نزدیک مدینه)

سیمای مبارک آن حضرت: چشمانی سیاه و فراخ، بینی کشیده و بدنی ستبر داشتند

خلفای زمان امام هادی(علیه السلام):

»»» بالله هائی بودند همچون بن لادن های زمان ما

معتصم بالله (۲۱۸-۲۲۷)، واثق بالله (۲۲۷-۲۳۲)، متوکل بالله (۲۳۲-۲۴۷)، منتصربالله (۲۴۷-۲۴۸)، مستعین بالله (۲۴۸-۲۵۲)، معتزبالله (۲۵۲-۲۵۵)

تاریخ و زمان امامت: در سن ۶ یا ۸ سالگی به مقام امامت رسیدند. متوکل امام را در سن ۱۳سالگی به شخصی به نام جنیدی سپرد تا به خیال خام خود او را به گونه ای دیگر تربیت کند. پس از مدتی متوکل به جنیدی گفت: از اوضاع این کودک ما را باخبر کن. جنیدی گفت: می گوئی این کودک؟ نمی گوئی این پیر و فرزانه؟ در هر موضوعی که ورود می کنم او بر مطالب من مطالبی را می افزاید که برای من تازگی دارد. او حافظ ظاهر و باطن قرآن است.

امام هادی(علیه السلام) به مدت ۳۳ سال امامت نمود؛ ۱۳سال در مدینه و ۲۰سال در سامرا. تجربه امامت امام جواد(علیه السلام)، زمینه را برای قبول امامت امام هادی(علیه السلام) در طفولیت مهیا نمود.

حضرت در سال ۲۳۳ه.ق به اجبار از مدینه به سامرا آورده شد. بیست سال و نه ماه از دوران امامت حضرت در سامرا تحت نظارت سپری شد و بیشترین آزار و اذیت را در زمان متوکل عباسی متحمل گردید.

نمونه هائی از آزار متوکل:

متوکل ناصبی ترین و پست ترین خلیفه عباسی است. تفریح او تمسخر امام علی(علیه السلام) توسط دلقکش بود. متوکل قبر امام حسین(علیه السلام) را ۱۷بار شخم زد و دست زائران حضرت را قطع می نمود. زبان ابن سکیت را فقط به جرم حب علی و آل علی(علیهم السلام) از پس گردنش بیرون کشید و شیعیان را در چنان فقری نگه داشت که زنان شیعه در اثر نداشتن لباس به نوبت نماز می خواندند و لباس تنشان را زیرانداز خود قرار می دادند. و این در حالی بود که وی در جشن ختنه پسرش معتز ۸۶۰۰۰۰۰۰ درهم هزینه کرد.

تاریخ شهادت: چهارشنبه ۲۶جمادی الثانی ۲۵۴ه.ق در سن ۴۲سالگی به زهری که معتز به حضرت خوراند به شهادت رسید. حضرت در وسط حیات خانه اش به خاک سپرده شد. فرزندش امام حسن عسکری(علیه السلام) نیز در سال ۲۶۰ه.ق در کنار او به خاک سپرده شد. از جمله شخصیت های دیگری که در کنار آن حضرت مدفونند می توان نرجس خاتون (مادر امام زمان(عج)، حکیمه خاتون (عمه امام زمان(عج)، سمانه مغربیه (مادر امام هادی(علیه السلام)) را نام برد. شیعیان تا سال ۳۲۸ه.ق فقط از پنجره رو به خیابان این خانه امام(علیه السلام) می توانستند این دو امام مظلوم را زیارت کنند.                                                                                                           ناصر الدوله حمدانی امیر شجاع شیعی اولین کسی بود که قبه و بارگاهی بر مقبره آن دو امام همام برپا کرد.

تعداد فرزندان: امام هادی(علیه السلام) در سن۱۸سالگی با سوسن (مادر امام حسن عسکری(علیه السلام) ) ازدواج نمود و صاحب چهار پسر و یک دختر شد؛ نام فرزندان حضرت: حسن، حسین، محمد، جعفر کذاب و علیه (در حرم حضرت معصومه(سلام الله علیها) دفن است)

ویژگی های امام هادی(علیه السلام):

* بسیار پر هیبت بود به طوری که هر کس او را می دید ناچار از اکرام بود. از جمله ابوهاشم جعفری گوید: لشکریان متوکل با هم قرار گذاشتند و به یکدیگر قول دادند هنگام حضور امام(علیه السلام) از اسب های خود پیاده نشوند. اما به محض دیدن امام(علیه السلام) ناخودآگاه پیاده شدند تا جائی که به سرزنش یکدیگر پرداختند.

همچنین زید ابن موسی عموی امام (علیه السلام) از حاکم مدینه خواست او را در صدر مجلس بنشاند تا بر امام مقدم شود. اما به محض ورود امام(علیه السلام) به مجلس، هیبت امام باعث شد جایش را به امام(علیه السلام) بدهد.

* سریع الاجابه بود؛ از جمله متوکل برای تحقیر امام، در مسافت طولانی حضرت را وادار کرد تا عقب اسب او پیاده برود. حضرت بر متوکل خشم گرفت و فرمود ارزش من از ناقه صالح نزد خدا کمتر نیست پس بعد از سه روز متوکل به دست فرزندش به جرم تمسخر امام علی(علیه السلام) به قتل رسید. لذا جا دارد که به دامان پاک او بسیار متوسل شویم.

* یگانه دوران خویش بود؛ در علم مرجعیت عامه را داشت و در تهجد و عبالدت و تقوی زبان زد عام و خاص بود.

شرایط اجتماعی دوران حضرت:

* از بین رفتن عظمت خلفای عباسی؛ در دوران حضرت، خلافت به دلیل نفوذ ترکان در دربار به یک امر تشریفاتی تنزل مقام یافت.

* عمده وقت درباریان به هوسرانی می گذشت؛ به عنوان نمونه متوکل ۱۲۰۰۰کنیز داشت و فقط یکی از کاخ های او به نام کاخ برکوا به ۲۰۰۰۰۰۰۰درهم هزینه بنا شد. شاعری در مرگ او سروده است: رسول مرگ در میان جام های شراب و آلات موسیقی او را در ربود.

* ظلم و ستم به مردم و صرف بیت المال در هوسرانی ها

* افزایش نهضت های علوی

* گرایش مردم همچون حکامشان به بی بند و باری که فرموده اند: الناس علی دین ملوکهم

خدمات حضرت به اسلام و تشیع:

* حفظ عقائد صحیح اسلامی در برابر رشد قارچ گونه مباحث کلامی اشاعره، معتزله، غلات، صوفیه، واقفیه و…

* تربیت شاگرد؛ حضرت ۱۸۵شاگرد داشتند از جمله آنان: فضل ابن شاذان، حسین ابن سعید اهوازی و عبدالعظیم حسنی(علیهم السلام) را می توان نام برد.

* ارائه تعریف صحیح مقام و جایگاه امامت در نظام هستی در زیارت جامعه کبیره که افضل زیارات ماثوره است.

* ایجاد آمادگی در شیعیان جهت دوران غیبت امام زمان(عج)؛ تا این که شیعیان بیاموزند در زمان غیبت در مسائل خود به فقها مراجعه نمایند. و این مهم از طریق حضور کم رنگ امام(علیه السلام) در بین شیعیان و ارجاع آنان به فقها و تبیین جایگاه رفیع فقاهت صورت می پذیرفت. ازهمین روست که از دوران امام هادی(علیه السلام) و ائمه بعد از ایشان(علیهم السلام) روایات کمی(حدود ۴۰۰روایت) در دست است.

* مدیریت و نظارت بر سازمان وکالت که در این زمان بسیار توسعه یافته بود.

* سامان دهی اوضاع فکری، معنوی و اجتماعی- سیاسی شیعیان به عنوان یک جامعه مستقل

* کمک مالی به نیازمندان شیعه

* تائید نهائی کتاب هائی که مؤلفان شیعه نگارش می نمودند.

* تدوین۱۲۰جلد تفسیر قرآن که متاسفأنه مفقود شده است.

منابع:

- کتاب سیره اهل بیت تألیف مهدی پیشوائی

- کتاب اطلس شیعه تألیف رسول جعفریان

- منتهی الامال تألیف شیخ عباس قمی

- زندگانی امام هادی (علیه السلام) تألیف اشتهاردی