روابط درون خانوادگي
پيوند زناشويي و زندگي مشترک از شيرين ترين پيوندها در روابط انسانهاست و «خانواده»کانوني است براي امنيت، آرامش، مودت و آسايش هر زن و مرد.
برخورداري از همسر خوب و شايسته در زندگي، يکي از نعمت هاي بزرگ است که خداوند متعال به بندگان خويش عنايت مي کند و براي اکتساب چنين نعمتي، تعاليم عاليه اسلام علاوه بر آن که ملاک ها و معيارها را در «انتخاب همسر»بيان مي نمايد، (1)داراي رهنمودها و دستوراتي است که بدون شک بايد بر روابط خانوادگي هر فرد مسلمان حاکم باشد. و شک نيست کساني که در زندگي زناشويي جوياي سعادت، نشاط، شادابي، طراوت، معنويت و خوشبختي هستند، هم در «انتخاب همسر»و هم در «نحوه ي تنظيم روابط خانوادگي»بايستي به اين تعاليم ارزشمند تأسي کنند.

رابطه ي زن و شوهر


رابطه ي زن و شوهر، به قدمت خلقت انسان، به قداست متعالي ترين ارزش ها، به عظمت گستره ي هستي، به برکت همه ي نسل ها در همه ي عصرها و تجلي گر اولين تعامل حقّه انسان هاست.
رابطه ي زن و شوهر، رابطه ي عاشق و معشوق، رابطه ي تن و تن پوش، رابطه ي همرهان طريق کمال و معناگر محبت و ايثار است.
رابطه ي زن و شوهر، سرچشمه ي همه ي عاطفه ها و بستر گيراترين رابطه هاست.زن، مرادش را در حُسن رابطه با شوهر، مي يابد و شوهر آرامش را در گرو وجود زن مي داند.
رابطه ي زن و شوهر، جلوه اي از برترين هنرِ زندگي و کامل ترين شکل ارتباط انساني است.
رابطه ي زن و شوهر، رابطه ي مهرورزي و محبت پذيري، عهد و وفا، گذشت و ايثار، سخاوت و احسان، مودّت و مروّت، صداقت و درستي، صفا و صميميت،خورشيد و نور، چشمه و آب، پرنده و بال، اوج و پرواز، دل و دلدار، چشم و نگاه، اندام و لباس، چراغ و روشني، باغ و باغبان، گل و گلدان، سبزه و بهار،گلبرگ و ريحان، انگشتر و نگين، لبخند و نشاط، طبيب و درمان، سکينه ي روان و آرامش جان، و رحمت و نعمت است.
در يک نگاه رابطه ي زن و شوهر، آميزه اي است از زيباترين تلاقي چشم ها، گيراترين تبادل کلام ها، هماهنگ ترين طپش قلب ها، همسوترين انديشه ها، استوارترين گام ها و پررمز و رازترين محرميت ها
در اين رابطه ي صميمي درون خانوادگي، هر يک از زن و شوهر و ساير اعضاي خانواده وظايفي نسبت به يگديگر دارند که علاوه بر اين فصل، در فصل هاي بعدي به آنها اشاره خواهد شد.

وظايف مرد نسبت به زن
1-سرپرستي:
خداوند حکيم در قرآن کريم مي فرمايند:
الرّجالُ قوامون علي النساء...(2)
«مردان، سرپرست و نگهبان زنانند... .»
واگذاري مسؤوليت و مديريت نهايي خانواده به مرد، به معني برخورداري از قدرت تصميم گيري در مسايل کلي و اساسي خانواده است،نه ترجيح و مزيت و اعمال قدرت و زور و سوئ استفاده از اختيار مرد سالاري. لذا مردان بايد در مديريت خانواده به تصميم گيري عاقلانه بپردازند و اداره ي خانواده را بر محور عقل و منطق استوار سازند و به طور جدي از هوي و هوس بپرهيزند.
«زن»و «شوهر»دو رکن اساسي خانواده هستند، ليکن مرد بدان جهت که آفرينش ويژه اي دارد و از جنبه ي جسمي و عقلاني قوي تر است، رکن بزرگ و سرپرست خانواده محسوب مي شود.اوست که مي تواند با تدبير خويش خانواده را به بهترين وجه اداره کند و اسباب خوشبختي و سعادت آنان را فراهم سازد و محيط خانه را همانند «بوستاني سرسبز»معطر، شاداب، مرتب و منظم گرداند و
همسرش را به صورت فرشته اي درآورد.
زنان نيز در امور داخلي خانه و تدبير در امور خانواده و فراهم کردن فضاي مناسب عاطفي و محيط نشاط آميز و لذت بخش و تربيت فرزندان و بهسازي اقتصاد خانواده سهم زيادي دارند و مردان بايد نسبت به جايگاه و نقش زنان در امور خانه آگاه باشند و به سهم آنان در اين زمينه توجه نمايند.
پيامبر اکرم اسلام (ص)مي فرمايند:
«مرد سرپرست خانواده است و هر سرپرستي نسبت به زيردستانش مسؤوليت دارد.» (3)
و در همين رابطه امام علي (ع)مي فرمايند:
«هر مردي که زنش وي را اداره کند و بر او رئيس و حاکم باشد از رحمت الهي به دور است.» (4)
مردي که مدير خانواده است بايد بدين نکته توجه داشته باشد که «زن» نيز انساني است مانند «مرد».خواسته ها و آرزوها و حق حيات و آزادي دارد.بايد بداند که زن گرفتن به معناي برده گرفتن نيست، بلکه به معناي انتخاب شريک در زندگي و يار و مونس و غمخوار گرفتن است.بايد به خواسته هاي دروني و آرزوهاي او نيز توجه داشته باشد.چنان نيست که مرد مالک مطلق زن باشد. زن نيز حقوقي بر گردن شوهر دارد که به آنها اشاره خواهد شد.

2-خوش اخلاقي و خوش رفتاري:


شوهر لايق و شايسته کسي است که جز با زبان محبت و تکريم با همسرش سخن نمي گويد و همواره از خزانه ي دلش، کلام زرّين و خوشايند و گفتار شفابخش و درمانگر جان و آرامشگر روان را برگزيده، در فضاي سرشار از نشاط و آرامش تقديم همسرش نمايد.
رابطه ي شوهرِ برتر با همسرش به گونه اي است که هرگز نسبت به او زبان تهديد، تنبيه، تحقير و تخريب شخصيت ندارد. هر چه هست زبان محبت، صداقت و صميميت، ايثار و احسان، تشکر و سپاس و تأييد و تکريم است.
پيامبر اکرم (ص) مي فرمايند:
«شايسته ترين مردم از نظر ايمان، خوش اخلاق ترين آنان و مهربان ترين آنها با خانواده اش است.و من مهربانترين شما با خانواده ام هستم.» (5)
و در جاي ديگر مي فرمايند:
«با زنان مهرباني کنيد و دلهايشان را به دست آوريد تا با شما همراهي کنند و آنان را مجبور و خشمگين نکنيد.» (6)
و در همين رابطه اميرخوبان حضرت امام علي (ع) مي فرمايند:
«هميشه با همسرت مدارا کن و با او به نيکي معاشرت نما، تا زندگيت با صفا شود.» (7)
بنابراين مرد عاقل و بردبار، با تلاش و کوشش و تدبير امور زندگي بر همه ي مشکلات احتمالي روزمره در محيط کاري و بيرون از منزل پيروز مي گردد و حوادث کوچک، ناملايمات روزگار و گاهاً رفتار ناپسند بعضي از مردم او را ناراحت نخواهد کرد و وقتي وارد کانون گرم خانواده مي شود، با چهره اي خندان و شاداب و قلبي مالامال از عشق، مهر، صفا و دوستي و زباني گرم و گيرا و جذّاب، محيط زيباي خانه را با وجود خود معطر و نوراني مي کند و با برخورد شايسته و سخنان دلپذيرش، جسم و روح همسر و فرزندان را آرامش مي دهد.

3-اظهار محبت و دوستي:


شوهر فهيم و آگاه، به خوبي مي داند که بايد محبت و دوستي و مهرورزي اش را نسبت به همسر بر زبان آورده و مهرباني را در قالب واژه هاي زيبا و پرمفهوم عينيت بخشد، چرا که صِرف محبت قلبي کافي نيست.
پيامبر اسلام (ص)مي فرمايند:
«اين گفتار شوهر به همسرش که «من تو را دوست دارم» هرگز از قلب زن بيرون رفتني نيست.» (8)
حضرت اميرالمؤمنين (ع) مي فرمايند:
«با زنان (همسرتان)خوش گفتار باشيد که ايشان هم خوش رفتار شوند.» (9)
و در جاي ديگر مي فرمايند:
«زيبا سخن گوييد، تا پاسخ زيبا بشنويد.» (10)
و در همين رابطه امام صادق (ع) مي فرمايند:
«کسي را که دوست مي داري به او بگو، زيرا اين اظهار دوستي، عشق و علاقه ي شما را نسبت به هم افزونتر و مستحکمتر مي کند. (11)
با توجه به کلام گُهربار و نوراني معصومين (ع)، بايد دقت داشت که مهمتر از کلمات و واژه ها، در ايجاد محبت يا نفرت، آهنگ صدا و حرکات دست و چشم و لب و ابرو هنگام سخن گفتن است.آهنگ نرم و ملايم، ايجاد محبت مي کند،چنانچه صداي کلفت و خشن، ملال و نفرت مي آورد. لب خندان و چهره ي شکفته و باز، همسر و فرزندان را جلب مي کند، چنانچه ترشرويي و اخم هنگام سخن گفتن آن را دلسرد و افسرده مي کند.
بنابراين بسيار نيکو و بجاست که مرد در مکالمات روزمره ي خود با همسر و فرزندانش،علاوه بر اظهار عشق و علاقه و مهرورزي، مراقب حرکات دست و صورت و لحن صداي خود نيز باشد.

4-احترام به زن:


شوهر بايد در زندگي مشترک خود، به همسرش احترام بگذارد و هرگز او را اذيت و آزار نرساند و ايشان را تحقير و تمسخر نکند.
خداوند در قرآن کريم مي فرمايند:
...و عاشروهنّ بالمعروف... . (12)
«....وبا آنان، بطور شايسته رفتار کنيد... .»
پيامبر اکرم (ص) مي فرمايند:
«برادرم جبرئيل به من خبر مي داد و همواره سفارش زنان را مي کرد تا آنجا که گمان کردم براي شوهر جايز نيست به زنش حتي «اُف»هم بگويد.» (13)
و امام علي (ع) مي فرمايند:
«...کاري که برتر از توانايي زن است به او وامگذار، که زن گل بهاري است، نه پهلواني سخت کوش... .» (14)
آري، امام علي (ع)زن را به شاخه ي گل تشبيه کرده، چه تشبيه بجا و زيبايي، ريحان لطيف و ظريف.بنابراين نبايد کارهاي مشکل و طاقت فرسا را از زن انتظار داشت و نبايد او را با الفاظ مخرب و نااميد کننده رنجاند و موجب افسردگي و پژمردگي او شد.بلکه بايد مانند باغباني آگاه، دلسوز و مهربان با شيوه هاي صحيح مراقب جسم و روح ايشان بود تا او نيز با عِطر وجودِ خود، زينت بخش کانون گرم خانواده باشد.

5-پرهيز از تنبيه و توهين به همسر:


زن نيز مانند مرد خودش را دوست دارد و به حفظ شخصيت خويش علاقه مند است.دوست دارد محترم و گرامي باشد.از تحقير
و توهين رنجيده خاطر مي گردد.از توهين و توهين کننده متنفر است.
خداوند در قرآن کريم از تمثيل و تشبيه «همسران»به «لباس» استفاده کرده و مي فرمايند:
...هنّ لباسٌ لکم و اَنتم لباسٌ لهنّ... . (15)
«...آن ها لباس شما هستند، و شما لباس آن ها، (هر دو زينت هم و سبب حفظ يکديگريد... .»
به راستي اين زيباترين، کاملترين و نيکوترين تعبيري است که خالق منّان، در ارتباط با «همسران»فرموده است.
«زوجين»زيباترين، آراسته ترين، فاخرترين و مقاوم ترين لباس و پوشش فطري و رواني حمايتي يکديگر هستند.هر يک از زوجين، بايد از وجود ارزشمند خويش، لباسي از جنس «عشق و محبت» به يکديگر هديه دهند، چنان لباسي که به تمام نيازهاي فطري، کشش هاي غريزي، احساس مهرطلبي، تعلق عاطفي و تشويق پذيري آن پاسخ گفته و آنان را در برابر همه ي محرک هاي ناخوشايند زندگي و آسيب هاي رواني و اجتماعي ايمن سازد.
متأسفانه در برخي از خانواده ها، مرداني وجود دارند که ناآگاهانه همسر خود را، اذيت و آزار و تنبيه مي کنند و نمي دانند که اين کار چه عواقب وخيمي خواهد داشت.پيامبر بزرگ اسلام (ص) مي فرمايند:
«هر مردي که همسرش را بيش از سه بار در عمرش بزند، خداوند او را ميان تمام مردم محشر چنان رسوا کند که اولين و آخرين به وي بنگرند.» (16)
و امام علي (ع) مي فرمايند:
«...زنان امانت الهي در دست شما هستند.به آنان زيان نرسانيد و بر ايشان سخت نگيريد.» (17)

عواقب بد تنبيه و توهين به زن


اگر چنانچه مردي همسرش را دانسته يا نادانسته تنبيه نمايد، اين حرکت غيرانساني او عواقب بسيار وخيم جسمي، روحي، رواني، اخلاقي، اجتماعي و...خواهد داشت که بطور خلاصه عبارتند از:
ـ علاوه بر صدمات جسمي که ديه دارد (18)، رنج و تحقير به دنبال مي آورد.
ـ سبب ترس و جُبن مي شود.
ـ افسردگي و بيماري عصبي ايجاد مي کند.
ـ او را لجباز مي کند.
ـ او را گوشه گير و منزوي مي کند و باعث کند ذهني وي مي شود.
ـ زن را بي اراده کرده و او را نسبت به همسر و اطرافيان و آشنايان بي تفاوت مي سازد.
ـ حسّ کنجکاوي و ابتکار عمل و خلاقيت و اعتماد به نفس را در زن از بين مي برد.
ـ زن را کينه توز مي کند.
ـ زن را دچار يأس و حرمان مي کند.
ـ به او مي آموزد که هر وقت خشمگين شدي، شرارت و داد و فرياد کن.
ـ زن را در ميان دوستان و آشنايان گرفتار عقده حقارت و کمبود مهر و محبت مي کند.
ـ استرس و اضطراب دايم را در زن دامن مي زند.
ـ سرپيچي و نافرماني از شوهر را در زن شدت مي دهد.
ـ در زن ايجاد تنفر مي کند و او را عبوس بار مي آورد و شادي ها را در او سرکوب مي کند.
ـ زن را به دشمني با شوهر و خانواده ي او وا مي دارد.
ـ شهامت و بالندگي و پويايي را از او مي گيرد.و او را پرخاشگر مي کند و نهايتاً به سلامت روحي و جسمي زن ضربه مي زند و زندگي مشترک آنها را ويران و متلاشي مي نمايد.
بنابراين وظيفه ي مرد است که با همسر خود، رفتاري «محترمانه»و «محبت آميز»داشته باشد. و هرگز به او توهين نکند و خصوصاً در ميان جمع شخصيت او را تخريب نکند و خوبي هاي ديگران را به رُخ وي نکشد و اگر کوتاهي و قصوري در ايشان مي بيند، درخلوت و به دور از چشم ديگران، ابتدا خوبي ها و ويژگي هاي مثبت او را بيان کرده، سپس بصورت غيرمستقيم، پيام تربيتي خود را به ايشان القاء نمايد و با همه ي وجود با او رفتار محبت آميز داشته باشد.رفتاري که توأم با گذشت و اغماض از کاستي ها، نارساييها، غفلت ها، ضعف ها و جهالت ها باشد.رفتاري که همراه با ايثار، قرباني کردن هوس ها، فدا کردن ميل ها و منفعت ها، تحمل سختي ها و لب فروبستن و سعه ي صدر داشتن و به اميد اصلاح و خوشبختي و سعادت زوجين باشد.

6-تلاش در راه رفاه خانواده:


خداوند رزاق و رحيم در قرآن کريم مي فرمايند:
و أنکحوا الايامي منکم... إن يکونوا فقراء يُغنهم الله من فضله والله واسعٌ عليمٌ. (19)
«مردان و زنان بي همسر خود را همسر دهيد،...اگر فقير و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بي نياز مي سازد، خداوند گشايش دهنده و آگاه است.»
پيامبر اکرم (ص) مي فرمايند:
«بي هسرانتان را همسر دهيد، زيرا خداوند در پرتو ازدواج، اخلاق آنان را نيکو مي گرداند و رزق و توان مالي آنها را وسعت مي دهد، و بر مروت و ارزش هاي انساني شان مي افزايد.» (20)
اميرمؤمنان علي (ع) مي فرمايند:
«خداوند متعال روزي همه را تضمين کرده و قوت آنان را معين ساخته (21)... هر کس زنده باشد، روزي اش بر اوست و هر کس بميرد، بازگشتش به سوي اوست (22)...»
امام رضا (ع) در رابطه ي با تلاش مرد در راه رفاه خانواده مي فرمايند:
«کسي که از راه حلال براي رفاه خانواده اش تلاش مي کند،
همانند مجاهدي است که در راه خدا جهاد مي کند.» (23)
با توجه به دستور الهي و کلام نوراني معصومين عليهم السلام بايد به اين نکته دقت داشت که نفقه ي زن بر شوهر واجب است، يعني قانوناً و شرعاً مرد موظف است کليه ي مخارج خانواده از قبيل خوراک، پوشاک، مسکن، دارو و درمان و...را تأمين نمايد و در صورت امتناع يا کوتاهي ايشان، شرعاً و قانوناً مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.
بنابراين مرد خردمند و آينده نگر و با تدبير، حساب دخل وخرج خانواده را به طور دقيق مي کند. اشياء و لوازم زندگي را نسبت به لزوم و احتياج درجه بندي مي کند. حوائج ضروري زندگي مانند خوراک و پوشاک را بر ساير چيزها مقدم مي دارد .و در کار و شغلش، کمال جديت و تلاش را دارد و مقداري از درآمدش را براي حوادث ناگهاني روزگار از قبيل بيماري و... کنار مي گذارد.در کار و زندگي اش اعتدال و قناعت را در نظر دارد و از هر گونه اسراف و تبذير خود داري مي کند.و همه ي سعي و تلاشش اين است که با توکل بر خدا، از راه حلال و در حد توان و اعتدال، وضع اقتصادي خانواده را بهتر کند.

7-تعليم و تربيت همسر:


دختري که وارد خانه ي شوهر مي شود و زندگي مستقلي را شروع مي کند و مسؤوليت اداره يک منزل بر عهده اش مي افتد، براي اداره منزل، نياز به تجربه هاي لازم و اطلاعات مختلف دارد.
بايد غذا پختن، لباس شستن، نظافت منزل، اتوکردن، خياطي، آشپزي و آداب مهمانداري، آداب معاشرت و رفت و آمد، شوهرداري، بچه داري و تربيت آنها و... را بداند.شوهر نبايد انتظار داشته باشد که يک زن جوان و کم تجربه همه ي اين معلومات و تجارب را داشته باشد، بلکه مرد فهيم مي تواند با قدري صبر و حوصله و برنامه ريزي، از زن جوان و کم تجربه خود، يک کدبانوي نمونه ي عفيف، پاکدامن و هنرمند تربيت نمايد.
پيامبر اکرم (ص) مي فرمايند:
«به زنان بافندگي و سوره ي نور را بياموزيد.» (24)
و در جاي ديگر مي فرمايند:
«پيش از آنکه زنان (همسران) به زشتي فرمانتان دهند، شما آنان را به کار نيک نصيحت کنيد.» (25)
و در رابطه با روش تعليم و تربيت، امام علي (ع) مي فرمايند:
«گناهکار را با خوش رفتاري ات اصلاح کن و با خوش گفتاري ات به راه خير راهنمايي کن.» (26)
و در جاي ديگر حضرت مي فرمايند:
«کيفر خردمندان اشاره گويي و کيفر نادانان صراحت گويي است.» (27)
با توجه به اهميت کلام نوراني معصومين عليهم السلام، بهترين روش هاي تعليم و تربيت همسر عبارتند از:شرکت در جلسات
آموزش خانواده و کلاس هاي هنري، استفاده از راهنمايي ها و تجارب خوبوالدين هر دوطرف، خريد کتاب هاي مفيد اخلاقي، فقهي، بهداشتي، آشپزي و...

8-نظافت و آراستگي:


نظافت و تميزي از ارکان زندگي انسان است، که حيات و لذت بردن از حيات، بستگي به آن دارد. نظافت در خانه، کوچه، بازار، اداره و مغازه ضروري و اجتناب ناپذير است.نظافت با خوردن، آشاميدن، پوشيدن و حتي نفس کشيدن انسان ارتباط دارد.
در نظام آفرينش، خداوند متعال همه ي موجودات را زيبا آفريد، خصوصاً انسان که گل سرسبد خلقت است زيباتر.در بين انسان ها خداوند سبحان خلقت زنان را نسبت به مردان زيبا پسند تر و نظافت دوست تر آفريده است.
امام علي (ع) در اين باره مي فرمايند:
«همت و کوشش زنان به زينت دادن زندگي دنيا متوجه است.» (28)
پيامبر اسلام (ص)مي فرمايند:
«هر چه مي توانيد پاکيزه باشيد، زيرا خداوند اسلام را بر پاکيزگي بنيان نهاده و جز مردم پاکيزه کسي به بهشت نمي رود.» (29)
و امام باقر (ع) مي فرمايند:
«همان گونه که مردان دوست دارند زينت را در زنانشان ببينند، زنان نيز دوست دارند زينت را در شوهرانشان ببينند.» (30)
و در همين رابطه امام کاظم (ع) مي فرمايند:
«آراستگي شوهر موجب عفت زياد همسر مي شود و بي عفتي زنان به خاطر ناآراستگي شوهرانشان بوده است.» (31)

9-بوي دهان و مسواک زدن:


يکي از دستورات مهم اسلام که بر انجام آن تأکيد فراوان شده است مسواک زدن مي باشد.زن و شوهر به خاطر نزديکي بسياري که با يکديگر دارند و به واسطه ي همسري، همخوري و همخوابي از بوي دهان يکديگر يا شادان و خرم مي شوند ويا افسرده و متنفر.
پيامبر اکرم (ص) خطاب به مردان مي فرمايند:
«لباس هاي خود را تميز کنيد و موهاي خود را کم کنيد، مسواک بزنيد و آراسته و پاکيزه باشيد، که بني اسرائيل چنين نکردند تا زنانشان به فساد کشيده شدند.»(32)
اميرالمؤمنين علي (ع) مي فرمايند:
«مسواک کردن موجب رضايت خداست و سنت
پيغمبر (ص)است و پاک کننده دهان است.» (33)
و امام صادق (ع) در همين رابطه مي فرمايند:
«مسواک کردن دوازده فايده دارد:چشم را نوراني مي کند، اندوه را مي زدايد، حافظه را زياد مي کند، دندان ها را سفيد و ثواب را زياد مي نمايد، بوي دهن را مي برد، لثه را محکم مي کند و اشتهاي غذا مي آورد و فرشتگان را خوشحال مي کند و... .» (34)

10-حفظ عفت و پاکدامني خود:


همانطور که مرد همسر خود را عفيف و پاکدامن مي خواهد، خود نيز بايد عفيف و پرهيزگار باشد.بايد مواظب رفتار، کردار و گفتار خود باشد و از هواهاي نفساني پيروي نکند.هرگز از زيبايي هاي زنان ديگر در نزد همسر خود سخن نگويد و... .
پيامبر امين اسلام (ص) مي فرمايند:
«نسبت به زنان ديگران عفت داشته باشيد، تا ديگران نسبت به زنان شما عفت داشته باشند.» (35)
امام علي (ع)درباره ي پرهيز از نگاه به نامحرم و خطر آن مي فرمايند:
«قلب، کتاب چشم است (آنچه چشم ببيند در قلب نشيند). (36)
و در همين رابطه امام صادق (ع)مي فرمايند:
«نگاه شهوت آلوده، تيري زهرآگين از تيرهاي ابليس است و چه بسيار از نگاه هاي به نامحرم که سبب اندوه و حسرت طولاني مي شود.» (37)
و بابا طاهر عريان چه زيبا و پرمحتوا مي گويد:
ز دست ديده و دل هر دو فرياد
که هر چه ديده بيند دل کند ياد
بسازم خنجري نيشش ز فولاد
زنم بر ديده تا دل گردد آزاد
بنابراين نگاه به نامحرم حرام است و مرد مسلمان نبايد به زن نامحرم خيره شود و با قصد لذت به او نگاه کند. و مهمترين هدف اسلام در ممنوع کردن نگاه به نامحرم مراقبت از کانون گرم خانواده، ثبات پايه هاي زندگي خانوادگي و حفظ اخلاق جامعه است. (38)

11-وقت گذاري براي همسر:


اشتغال و کار بيرون از منزل براي مرد يک امر ضروري، لازم، نيکو و مورد پسند است؛ در عين حال، وضع بايد به گونه اي باشد که مرد ساعاتي را در خانواده و در جمع صميمي همسر و فرزندان حضور داشته باشد. مثلاً به غير از ساعات شبانه روز که مقداري را در اختيار آنان مي گذارد، روزهاي تعطيل آخر هفته و نيز تعطيلات سالانه را با آنها بگذراند.اگر به گردش و تفريحي براي رفع خستگي مي رود،
آنها را فراموش نکند.
گذراندن اوقات فراغت در کنار همسر و فرزندان سبب به وجود آوردن تفاهم و صميميت، انس و الفت، عشق و محبت بين اعضاي خانواده مي شود و مهمتر اين که شوهر از مسايل خانواده (کمبودها و کاستي ها و ديگر مشکلات احتمالي)اطلاع پيدا مي کند و زمام اختيار و کنترل خانواده هم چنان در دست اوست.از درس و بحث فرزندان و نيازهاي آنها اطلاع پيدا مي کند و زمينه ي رشد و شکوفايي استعدادها و ارتقاء علمي ايشان را فراهم مي نمايد و فرزندان نيز اعتماد بيشتري نسبت به پدر خود پيدا مي کنند و با همه ي وجود به او مهرو عشق و علاقه مي ورزند و مطمئن هستند که او در همه ي لحظات يار و ياورو غمخوار آنها مي باشد.
اما متأسفانه مشاهده مي شود چه بسيار خانواده هايي که شوهر در آن فقط اسمي دارد و نقش او تنها تهيه غذا و لباس براي اهل خانه است. و چه بسيار خانواده هايي که در اثر غفلت و سهل انگاري مرد خانواده، زن و يا فرزندان دچار مشکلات فراوان، گمراهي ها، انحرافات اخلاقي، اعتياد و... شده اند که اگر شوهر (پدر)قبلاً مقداري از وقت خود را صرف آن ها کرده بود، هرگز چنين وضعي پيش نمي آمد. (39)
بنابراين بسيار نيکو و بجاست که شوهر، هرگاه از منزل وارد مي شود، پس از سلام و احوالپرسي گرم و صميمي، چند لحظه اي از
وقت خود را در اختيار اعضاي خانواده بگذارد و با آنها مشغول به تناول چاي، شربت، ميوه و غذا شود و پس از گفتگوي صميمانه ي خانوادگي، به ساير فعاليت هاي خصوصي خود از قبيل:مطالعه ي روزنامه، مجلات، کتب علمي و حسابرسي هاي تجاري و... بپردازد.

12-هديه و سوغات سفر:


يکي از سنت هاي اسلامي، هديه دادن مي باشد. هديه موجب خوشحالي و صفا و صميميت مي شود.
شکي نيست که هديه دادن به همسر، آن هم از سر صدق و صفاي دل و براي ابراز سپاس از نعمت خداوندي و به نشانه ي محبت و مودت، از بارزترين مصاديق احسان و نيکي، به خصوص در ميان همسران است.
هديه، تلخي ها را شيرين مي کند، خارها را گل مي کند، بنيان خانواده را استحکام مي بخشد و نور شادماني و اميد را در دل ها مي کارد.
هديه دادن دل ها را به هم نزديک مي کند، کينه ها را مي زدايد و رفتارهاي مطلوب را در هديه دهنده و هديه گيرنده مضاعف مي کند.
پيامبر بزرگ اسلام (ص) مي فرمايند:
«هرگاه مردي به سفر رود، هنگامي که نزد خانواده اش مي آيد، بايد (به اندازه اي که توانايي دارد) هديه و چيز تازه و مطبوعي براي آن ها بياورد... .» (40)
بنابراين هرگاه مردي از سفر مي آيد و سوغاتي را به عنوان «هديه» براي همسر خود مي آورد، به او نشان مي دهد که من حتي در سفر به فکر تو بوده و دوستدار، غمخوار، يار و ياور تو هستم و هميشه و در همه جا به ياد تو هستم. زن نيز از اين برخورد شايسته ي شوهر احساس خوشحالي و سرور مي کند و کانون گرم خانواده مملو از عطر محبت، عشق، نشاط، شادابي و لذت معنوي مي شود.

13-تعاون و همکاري در امور خانواده:


يکي از عوامل شادابي و تکامل خانواده ها تعيين حدود مسؤوليت افراد در خانواده است. با تقسيم کار، عدالت اجتماعي در محيط کوچک خانواده سعادت مي آفريند و زن را از دخالت در اموري که سزاوار او نيست باز مي دارد.
امام باقر (ع) مي فرمايند:
«حضرت فاطمه (س)کارهاي منزل را با حضرت علي (ع) اينگونه تقسيم کرد که:خمير کردن آرد، نان پختن، تميز کردن و جارو زدن خانه، به عهده ي فاطمه (س) باشد و کارهاي بيرون منزل از قبيل، جمع آوري هيزم و تهيه مواد اوليه غذايي و... را علي (ع)انجام دهد.» (41)
امام صادق (ع) مي فرمايند:
«اين تقسيم کار با رهنمود رسول خدا (ص) انجام گرفت. آنگاه که رسول خدا (ص) فرمود:کارهاي داخل منزل را
فاطمه (ع)و کارهاي بيرون منزل را علي (ع) انجام دهد.» (42)
درست است که کارهاي خانه داري بر عهده ي زن هاست و در اين باره حرفي ندارند، ليکن بايد توجه داشت که اداره ي يک منزل کار آساني نيست.
يک بانوي خانه دار اگر شبانه روز را هم در منزل کار کند، باز هم مقداري از کارها لنگ مي ماند.خصوصاً در مواقع غير عادي مانند مهمان داري.
شوهر عاقل و مهربان وقتي وارد منزل مي شود، همسر خود را درک مي کند و مي داند که کارهاي او بسيار بوده و خسته مي باشد، لذا مقتضاي محبت و صفاي خانوادگي اين است که در چنين مواقع به ياري همسرش بشتابد و هر کاري که از عهده اش ساخته است انجام دهد.
سيره ي عملي پيامبر اکرم (ص)، امام علي (ع)و ساير ائمه اطهار عليهم السلام اينگونه بوده که در امور خانه داري به همسرانشان کمک مي کردند.
«رسول خدا(ص)به خانه ي علي (ع) وارد شد. او و فاطمه را ديد که با کمک يکديگر با آسياب دستي آرد مي کنند. پيامبر (ص) فرمود: کدام يک خسته تريد؟ علي (ع) عرض کرد: فاطمه خسته تر است. پيامبر (ص) به او فرمود:برخيز دخترجان. فاطمه برخاست و پيامبر (ص) به جاي او نشست و علي (ع) را در آرد کردن کمک کرد.» (43)
از اين داستان کوتاه و مختصر درس ها و زيبايي هاي بسيار زيادي برداشت مي شود که خود بهترين الگوي عملي براي ما مسلمانان و محبان اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام مي باشد و به طور اجمال به برخي از آنها اشاره مي شود:
1-پيامبر اکرم (ص)با همه ي گرفتاري ها و کارهاي مشکلي که دارد مانند تحمل وحي، تبليغ معارف الهي، تعليم و تربيت امت، رهبري اجتماع، جهاد و...، صله رحم و خبرگيري از دختر نازنين و داماد گرامي اش را فراموش نمي کند.
2-تشريف فرمايي رسول اکرم (ص) بدون خبر قبلي و تشريفات است.
3-حضورمبارک حضرت براي کمک به دختر عزيز و داماد ارجمند است. نه براي جانبداري يکي از آنها.
4-بزرگان دين اسلام نان خود را با دست خود تهيه مي کنند.
5-امام علي (ع) و خانم زهرا (س) براي ورود رسول خدا (ص) تشريفاتي قائل نمي شوند و به کار خود مشغولند تا صفا و صميميت بين آن بزرگواران خدشه دار نشود.
6-امام علي (ع) که کارهاي بيرون خانه را به عهده گرفته است. گاهي هم به کارهاي درون خانه مي پردازد و به همسر مهربانش کمک مي کند.
7-پيامبر اکرم (ص) در مرحله ي اول به فاطمه (س) نمي فرمايد: تو خسته اي برخيز تا من به جايت بنشينم، بلکه سؤال مي فرمايند: کدام يک خسته تر هستيد؟ تا عدالت و تساوي را رعايت کرده باشد و صفاي زن و شوهر را باقي گذاشته باشد و خود را حمايت کننده ي دخترش نشان نمي دهد.
8-امير خوبان علي (ع) چه زيبا و لطيف پاسخ پيامبر اکرم (ص) را دادند. پيش از آن که خانم فاطمه (س) بفرمايد: من خسته ام، علي مهربان مي فرمايد: فاطمه خسته تر است.
آري! درود و رحمت بيکران خدا بر رهبران و بزرگاني که با گفتار و رفتار چند لحظه اي خود، به ميليون ها خانواده از امت خويش، براي هميشه ي تاريخ، درس محبت، عشق، ايثار، عدالت، انسانيت و شرافت مي دهند. و درود خدا بر شما خانواده هاي متدين و نيک انديش که حقيقتاً و با همه ي وجود پيروان صديق اين مکتبيد.

14-قدرداني و سپاس از همسر:


احساس قدرداني و حق شناسي و تشکر از زحمات و رفتارهاي مطلوب همسر، نشاني از رفتارهاي محبت آميز شوهر نسبت به اوست.
همسر شما در منزل مشغول کارهاي گوناگون بوده، مشغول نظافت و شستشو و امور تربيت و نگهداري فرزندان بوده، غذا تهيه کرده و زندگي را با زحمات فراوان شيرين و آماده ي پذيرايي از شوهر نموده، وقتي شوهر به خانه بازگشت، وظيفه دارد از زحمات شايسته ي همسر خود تقدير و تشکر نمايد.
چه نيکوست که مرد با چهره اي خندان و متبسم وارد منزل شود. بگذارد تبسم بر لبانش جاري شود، با قيافه اي آرام و متين و شاداب با همسر و فرزندان برخورد نمايد.از زحمات و تلاش هاي زن قدرداني کند.
بنابراين شما مي توانيد «با يک جمله ي ستايش آميز» مهارت هاي ساده و عادي همسر خود را توسعه دهيد و از او يک نابغه بسازيد.
روان شناسان مي گويند: «کودکان آيينه ي تمام نماي رفتار و کردار والدينند.» مثلاً وقتي شوهر کنار سفره، از آشپزي و زحمات همسر خود قدرداني مي کند و به او مي گويد: «عجب غذاي لذيذي پخته اي، دست شما درد نکند و...»، فرزندان نيز همين روش تقدير و تشکر و احترام به مادر را ياد مي گيرند، چون ادب را نمي توان با پند و نصيحت به ديگران آموخت، بلکه بايد با عمل نشان داد.

15-رفت و آمد فاميلي:


صله ي رحم و ديدار والدين و خويشاوندان و آشنايان، يکي از سنت هاي بسيار نيکو و دستورهاي مؤکد اسلام است که هر انساني وظيفه دارد به آن عمل کند و قطع رحم از گناهان کبيره مي باشد.
پيامبر اسلام (ص) مي فرمايند:
«به امتم سفارش مي کنم، چه آن هايي که حاضرند، و چه آن هايي که غايبند، تا روز قيامت که صله رحم کنند، اگر چه فاصله ي ميان آنها يکسال راه باشد. صله ي رحم جزء دين است.» (44)
و در جاي ديگر مي فرمايند:
«با خويشاوندان پيوند داشته باشيد، اگر چه تنها با سلام کردن باشد.» (45)
و امام باقر (ع) مي فرمايند:
«صله ي رحم، اعمال را پاک و اموال را با برکت و بلاها را دفع و حساب قيامت را آسان مي کند و اجل را به تأخير مي اندازد.» (46)
با توجه به ضرورت و اهميت صله ي رحم در کلام نوراني معصومين عليهم السلام، از دختر خانمي که از لحظه ي تولد تا جواني نزد والدين و اعضاي خانواده ي خود بزرگ شده و با آنها انس و الفت پيدا نموده، نمي توان انتظار داشت که با انتخاب همسر و زندگي مشترک، پدر و مادر خود را و آن همه خاطرات شيرين با اعضاي خانواده را فراموش کند. بلکه شوهر فهيم و مهربان، طوري با همسر خود رفتار مي کند که او «باهم بودن» را «با هر چيز ديگري» معاوضه نمي کند و اگر چند لحظه اي براي صله ي رحم و ديدار والدينش برود، مي خواهد که هر چه زودتر به زندگي مستقل خود و در جوار شوهر برگردد.اما دو زوج جوان بايد دقت داشته باشند که ـ هر چقدر با هم رابطه ي حسنه اي داشته باشندـ وظيفه دارند که با فاميل يکديگر رفت و آمد متعادلي داشته باشند و از تجربه ها و راهنمايي هاي آگاهانه و دلسوزانه ي آنها استفاده نمايند.
16-وظيفه ي مرد است که مواظب حجاب و پوشش همسرش باشد که او حد و حدود شرعي و اخلاقي را حفظ کند و با آرايش و لباس هاي
زينت از خانه بيرون نرود، زيرا اين کار هم گناهي است کبيره و هم اينکه به ضرر خود زن، شوهر، خانواده و کل اجتماع مي باشد و... . (47)

حفظ گل


زن بسان گل بود در باغ و گلزار جهان
مرد او اندر مَثَل باشد چو مرد باغبان
باغبان بايد که ديوار کشد بر دور باغ
تا گُلش ايمن شود از دستبرد اين و آن
مرد هم بايد بپوشاند به زن زيب حجاب
گر همي خواهد گُلش همواره در امن و امان
ورنه مي بايد ببيند او به چشم خويشتن
غنچه ي ناموس خود را در کف بيگانگان

17-معاشقه و زناشويي:

پيمان ازدواج از يک سو راستي، وفاداري، صفا، سازش، گذشت، فداکاري و احترام متقابل و از سوي ديگر «پيمان عشق و زناشويي»است. روابط زناشويي همسر با زن، نشانه ي عميق تمايل مرد نسبت به همسرش و وسيله اي براي تکميل اين مودت است