به من چا و چايي هم مي گويند - من برگ درختچه اي هستم كه انواع وحشي آن در چين و هندوستان مي رويد و قامت آنها معمولا به ده متر مي رسد ولي انواع بستاني و پرورش يافته من كه برگها و جوانه هاي آنرا مرتبا مي چينند از دو متر قد آن تجاوز نمي كند. قسمت مورد استفاده ي من برگهاي من است كه پس از بو دادن بصورت چاي سبز و سياه به فروش مي رسد. در تاريخ كشف من افسانه هاي زيادي گفته اند. از جمله مي گويند يكي از امپراتوران چين بر يكي از نزديكان خود غضب كرد و دستور داد او را از شهر بيرون كنند آن شخص مدتي در كوه و بيابان و در جنگل ها و بيشه ها سرگردان بود و در نتيجه بسيار ضعيف و زرد چهره شده بود. روزي درختي ديد. از غايت گرسنگي برگ آنرا غذاي خود ساخت و در اندك مدتي علائم سخت در او ظاهر شد و رنگ رخساره او باز و زيبا گرديد. مخفيانه به شهر آمد و براي يكي از نزديكان امپراتور احوال خود را نقل كرد و آن شخص به عرض رسانيد، امپراتور او را احضار كرد و از ديدن صورت زيبا شده ي او متعجب شد و پس از جويا شدن از علت آن ، عده اي از پزشكان را مامور تحقيق در اطراف فوايد آن گياه نمود. حكيم ميرزا قاضي در كتاب ((اختيارات )) خود پس از ذكر اين افسانه مي نويسد: چاي گياهي است خوشبو، با اندك تلخي . نوشيدن دمكرده ي آن حرارت باطن را تسكين مي دهد و خون را صاف مي كند. افسانه ي ديگري نيز در وصف من به اين شرح گفته اند: روزي جمعي از اهالي ختا به شكار رفته بودند گوشت يكي از شكارهاي خود را پخته و در ظرفي ريخته و روي آنرا با سرشاخه هاي بوته ي چاي پوشاندند و دو مرتبه به دنبال شكار رفتيد. پس از آنكه براي خوردن غذا جمع شدند، ديدند تمام گوشت ها له شده و چون اين امر را نزد اطبا اظهار داشتند آنها پس از تحقيق و امتحان دانستند كه برگهاي شاخه ي گياه من ، در هضم غذا، و طعام و زود پختن گوشت و حبوبات اثر دارد.
باري زادگاه اوليه من چين و هندوستان است . و در ايران نيز به گيلان و مازندران و مخصوصا لاهيجان كاشته شده و به چاي داخلي معروف مي باشد. بهترين زمين براي كشت من زميني است كه داراي سنگهاي خروجي و آتشفشاني باشد تا محصول من مرغوب و مفيد باشد. زيرا گياه من احتياج به فلز (فلوئور) دارد. چايكاري در چين معمولا در شكاف دره هاي عميق صورت مي گيرد و فرآورده ي آن به علت خروجي بودن زمين داراي فلوئور زيادي است ، و از طرف ديگر روستاييان چيني معتقدند كه خاك مالك حقيقي همه ي موجودات است و روي اين فلسفه به عنوان كرد كود مدفوع انسان را به كار مي برند.
روي اين اصل چاي چيني سرشار از شبه فلز فلوئور بوده و چاي داخلي از حيث داشتن اين عنصر مفيد فوق العاده فقير است . فقط محصولات چند نقطه ي كوهستاني تا 3 ميلي گرم درصد دارد. دومين دليل زيادي فلوئور در چاي چين استفاده از طغيان رودخانه ها است ، زيرا در چين رودخانه هايي جاري است كه از كوههاي آتشفشاني سرچشمه گرفته و بستر آنها بالاتر از مزارع چاي كاري است و هنگام طغيان سفيدرود در سطحي پايين تر كشت زارها جاري است به ندرت طغيان آن گل و لاي به اين مزارع مي رساند.
در ژاپن مزارع چاي در مجمع الجزاير آتشفشاني است و آب و زمين و هوا سرشار از شبه فلز فلوئور مي باشد و از طرف ديگر ژاپني ها مقداري از صيد ماهي را به ساختن آرد ماهي اختصاص داده و آنرا به عنوان كود مصرف مي كنند. استفاده از آرد ماهي كه داراي مقدار زيادي فلوئور است كافي است كه چاي ژاپني نسبت به اين شبه فلز غني بوده و فرآورده ي آن مرغوب شود.
براي اصلاح و مرغوب شدن چاي داخلي بهترين وسيله از كودهاي فلوئور دار مثل آرد ماهي است .
چاي سبز از بو دادن برگهاي تازه بدون دمبرگ به عمل مي آيد و چون برگهاي چاي مدتي مانده و تخمير شوند، محصول آن ها چاي سياه مي باشد. دمكرده ي پنج تا ده در هزار برگهاي بو داده من محرك و مقوي معده بوده و ادرارآور است ، ولي از نظر داشتن خواص مذكور كمتر استعمال مي شود. بلكه معمولا آنرا مانند يك نوشابه ي عادي و براي رفع خستگي مي نوشند. من مقوي مغز - معده و باه مي باشم و ادرار را زياد مي كنم ، نشاطآور بوده تشنگي را تسكين مي دهم - سر درد را آرام مي كنم التهاب معده را فرو مي نشانم ، خون و رنگ رخسار را صاف مي كنم و به جذب ادويه در اعماق ياخته هاي بدن كمك مي كنم . بوي بد دهان را از بين مي برم ، مخصوصا خشك من در از بين بردن بوي سير و پياز بي اثر نيست . جهت خفقان و امراض قلب مقدار كم من مفيد است و از همه مهمتر به علت داشن شبه فلز فلوئور ميناي دندان و استخوانها را تقويت كرده و از پوسيدگي دندانها جلوگيري مي كنم ، زياده روي در خوردن من رنگ دندان را زرد مي كند ولي دندانهاي زرد ديرتر خراب شده و كرم خوردگي كمتر پيدا مي نمايند.

انواع چای و خواص آن

چای یک نوشیدنی حاوی کافئین میباشد که با خیساندن بـرگـهـای گیاه کاملیا سیننس در آب داغ تـهــیه میگردد.

کشورهای عمده تولید کننده چای عـبــارتند از: چین، هند، بنگلادش، پاکستان، ایران، کره، ســریلانکا، تایوان، ژاپن، استرالیا، آرژانتین، کنیا، اندونزی و نپال.

برگهای چای پس از چیدن مانند سیبی که در معرض هوا قرار میگیرد تغییر رنگ میدهد، خیلی سریع پژمرده شــده و اکسیده میگردند. علت آن تخمیر آنزیمی است که باعث تجزیه کلروفیل و آزاد شدن تانین برگهای چای می گــردد. چای به 4 گروه بر اساس درجه و مدت زمان اکسیداسیون برگ هـای چــای تـقسیم بندی می شود. در واقـــع رونــد اکسیـداسیــون در هــر گــروه در مـــرحــله خاصی با خارج ساختن آب برگها توسط حرارت دادن متوقف میگردد.

1- چای سیاه :

روند تولید آن به این نحو  می بـاشد که برگهای چای را پس از برداشت آن در دما و رطوبت کـنـتـرل شـــده رهــا می کنــنــد تــــا اکسید گردد.
اکسـیـداسیـون در چای سبز قابل ملاحظه بوده و مدت آن
2 هفته تا یک ماه بطول می انجامد. سـپس برگـهای چای خشک می گــردند تا رونداکسیداسیون متوقف گردد. چای سـیاه نـســبت به انواع دیگر کافئین بیشتری دارد بهـمین خاطر طعم آن قویتر می بـاشد. امــا بــر خلاف چای سبز، چای سیاه طعم خودرا پس از گذشت سالها از تاریخ تولید حفظ میکند. این نوع چای متداولترین و پر مصرف ترین نوع چای در دنیا میباشد.

2-چای سبز:

رونـد اکـسـیداسیون در ایـن نوع چای پس از حداقل اکـسید شدگی متوقف می گـردد. پـس از چـیـدن بـرگ هــای چـای سـریـعا بـا بـخـــار آب داغ
آنزیمهای اکسید کـنـنـده موجود در برگهای چای را از میان
ـرده و سـپـس بـرگها را خشک می کنند. در واقـع در چـای ســــبز مرحله اکسیداسیون حذف می گردد. این نوع چای طعم ملایم و گیاه مانندی دارا بوده و بیشتر در چین و ژاپن مصرف میگردد.
 

3- چای اولانگ:

اولانـگ بـه مـعـــنی اژدهای سبز می بـاشد و مرحله اکسیداسیون آن 2 تا 3 روز بطول می انجامد. این چای نیز در چین و ژاپن مصرف می گـردد.

4- چای سفید(WHITE TEA):

در تهیه آن از برگهای تازه روئیده (جوانه ها) چای استفاده میگردد که اکیسد نیز نمیگردند. بیشترین اثر ضد سرطانی را این نوع چای به خود اختصاص داده است. این چای در چین مصرف میگردد.

 انواع دیگر چای بر حسب ترکیبات آن

 چای یخ : معمولا به چای اندکی لیمو ترش و شـیـره ذرت اضـافـه شــده و درون فنجان حاوی یخ ریخته شده و سرو می گردد.

سبک انگلیسی: در این روش چای همراه با خامه و لیمو ترش سرو میگردد.

بوبا : این نوشیدنی تشکیل گردیده از چای یخ، شـیـر و گـوی های صمـغ مـانـنـدی کــه بــــه مروارید موسوم بوده و از گیاه تاپوئیکا تهیه میگردد.

چای کیسه ای : در چـای کـیــســه ای از خاک چای استفاده میگـردد کــه از نظر دوستاران چای زیاد محبوب نمیباشد.

در فرهنگهای مختلف چای را همراه با مواد گوناگونی مصرف میکنند مانند:هل، شکر، عسل، لیمو ترش، شیر، مربای میوه ها و چاشنی های دیگر.

 چگونه چای را دم کنیم

چگونگی دم کردن چای سیاه: آب رابه درجه جوش رسانده (100 درجه سانتی گراد) سپس روی چای میریزیم- زمان دم کشیدن نباید کمتر از 30 ثانیه و طولانی تر از 5 دقیقه گردد- زیرا پس ازآن تانین چای بتدریج آزاد شده و اثر محرک کافئین را خنثی و طعم چای را نیز تلخ میکند.
 چگونگی دم کردن چای سبز: دمای آی در این حالت باید 85-80 درجه سانتی گراد باشد. معمولا هر چه کیفیت چای سبز بالا تر باشد دمای آب نیز میباشد کمتر باشد. ترجیحا بهتر است قوری چای پیش از دم کردن چای از قبل با قرار دادن قوری درون یک کاسه حاوی آب داغ، گرم گردد.
چگونگی دم کردن چای اولانگ: همانند دم کردن چای سبز میباشد اما دمای آب در این نوع چای میباید 100-90 درجه سانتی گراد باشد.
 بـرای جـلوگیـری از پـخـــش شدن تفاله های چای درون قوری میتوانید از وسیله ای بنام اینفیوزر    اســــتفاده کنید که یک کره تو خالی مشبک است و چــای  را هنـگـام دم کردن درون آن ریخـتـه و سپـــس درون قوری می اندازیم.
 

ترکیبات تشکیل دهنده چای

 
1-کافئین.

2- تیوفیلین : این ماده ساختاری همچون کافئین دارد که هم در چای سبز و هم سیاه موجود میباشد. اثرات آن در بدن عبارت است از:

شل کردن عضلات نایژه های ریه، افزایش جریان خون کلیه ها، افزایش انقباض پذیری و کارایی عضلات قلب، افزایش ضربان قلب، کاهش فشار خون و اثرات ضد التهابی.

3- تانین : یک پلی فنول تلخ مزه میباشد. که اثر آن در بدن آرام بخشی سیستم عصبی مرکزی انسان میباشد. یک عیب تانن این است که از جذب مواد معدنی به ویژه آهن ممانعت میکند.

4- تیانین : در چای چندین آمینو اسید وجود دارد اما بیشترین میزان اسید آمینه چای را تیانین تشکیل میدهد. عمده طعم چای به خاطر وجود همین ماده است.

5- کاتچین: این ماده بسیار مفید بوده و برای سلامتی بسیار سودمند است. کاتچین در چای سبز و سیاه وجود داشته اما میزان آن در چای سبز بیشتر میباشد. اثرات آن در بدن عبارتند از:

ضد سرطان میباشد، کاهش دهنده کلسترول خون، یک آنتی بیوتیک و آنتی ویروس قوی، جلوگیری از افزایش یافتن فشار خون و جلوگیری از افزایش یافتن قند خون

6- ویتامینهایE,C,B
ویتامین ای یک آنتی اکسیدان قوی میباشد که برای بدن بسیار مفید است. ویتامین سی کاهش دهنده استرس بوده و علایم سرماخوردگی را نیز تقلیل میدهد. ویتامین ب کمپلکس کمک میکند به متابولیسم کربوهیدراتها.

7- فلوراید و فلووانوئید : فلوراید در استحکام دندان و فلووانوئید از ایجاد بوی بد دهان پیشگیری کرده و همچنین دیواره عروق خونی را تحکیم میکند.

8- همچنین چای حاوی فیبر، کربوهیدرات، لیپید و کاراتنوئید نیز میباشد.

چای یک محرک است و یا یک آرام بخش؟

هر دو. چای تا پیش از 2 دقیقه از دم کشیدن اثر محرک دارد اما پس از این مدت بتدریج از خاصیت محرک بودن آن کاسته شده و به خاصیت آرام بخشی آن افزوده میگردد. پس از گذشت 5 دقیقه از دم کشیدن چای کاملا به یک آرام بخش مبدل میگردد.

هر دو نوع چای سیاه و سبز برای سلامتی انسان مفید میباشند اما چای سبز بسبب آنکه عمل اکسیداسیون روی برگهای آن صورت نگرفته خاصیتش از چای سیاه بیشتر است.

فواید چای برای سلامتی بدن

پیشگیری، تسکین علایم و تسریع بهبودی سرماخوردگی و آنفولانزا.
پیشگیری از بوی بد دهان.
پیشگیری و کاهش اثرات دیابت نوع دوم.
کاهش علایم مواد حساسیت زا.
کاهش علایم عارضه پارکینسون.
گسترش عفونت ویروس HIV را در بدن کاهش میدهد.
حفظ کننده تعادل مایعات بدن میباشد.
رفع خستگی و استرس.
پیشگیری و التیام درد بیماری آرتروز.
پیشگیری از عارضه پوکی استخوان.
آسیبهایی که سیگار به DNA وارد می آورد را کاهش میدهد.
کند کننده روند پیری.
جلوگیری از لخته شدن خون.
یک ضد ویروس و ضد باکتری.
افزایش متابولیسم و کمک به کاهش وزن.
افزایش کارایی سیستم ایمنی بدن.
 اثرات ضد التهابی دارد.
تصفیه خون و کنترل فشار خون و کلسترول .
پیشگیری از اختلالات پوستی