سه نکته براي يک ازدواج خوب
1. ازدواج را به تأخير نيندازيد
ازدواج، حادثه شيرين و تحول به يادماندني دوران جواني شماست. با ازدواج، صفا، محبت و شيدايي مي‏شكفد و حياتي سبز و همراه با مسرّت معنوي و لذت‏هاي سالم آغاز مي‏شود. آدمي چنان آفريده شده است كه به طور فطري و طبيعي، به سوي ازدواج و سامان دادن خانواده، رهنمون مي‏شود.
اين سخن از پيامبر صلي الله عليه‌وآله شنيده شد كه مي‏فرمود: «اي گروه جوانان! ازدواج كنيد».1
كساني كه تن به ازدواج نمي‏دهند و از اين سنت الهي سرپيچي مي‏كنند، نوعي خامي در وجودشان باقي مي‏ماند و بسياري از گونه‏هاي وجودي‏شان شكوفا نمي‏شود. به گفته استاد مطهري، «يك پختگي هست كه جز در پرتو ازدواج پيدا نمي‏شود».2
ازدواج را تأخير نيندازيد و به هنگام، دست به كار شويد؛ زيرا ازدواج، اولين مرحله خروج از خودِ طبيعي فردي و توسعه پيدا كردن شخصيت انسان است و كساني كه اين دوران را نگذرانند، تا آخر عمر يك نوع خامي و بچگي در آنان وجود خواهد داشت.3
ازدواج كنيد؛ زيرا رسول خدا صلي الله عليه‌وآله همواره مي‏فرمود: «هر كه دوست دارد از سنت من پيروي كند، به ازدواج روي آورد؛ زيرا ازدواج [بخشي‏] از سنت من است».4
در سخنان پيامبر صلي الله عليه‌وآله، از گشوده شدن درهاي رحمت آسماني و وزش نسيم احسان و فيض الهي، به هنگام ازدواج، خبر داده شده است.5 بي‏ترديد، كامل شدن دين فرد را مي‏توان جلوه‏اي از لطف خدا دانست.
هيچ يك از ياران رسول خدا صلي الله عليه‌وآله ازدواج نمي‏كرد؛ مگر اين كه پيامبر اكرم صلي الله عليه‌وآله درباره‏اش مي‏فرمود: دينش كامل شد.6 عشق، مصاحبت و دست‌يابي به انتظارات، سه دليل مهم ازدواج شمرده شده‌اند و نيز نقل شده كه «هيچ بنيادي در اسلام، نزد خداوند، محبوب‏تر از ازدواج نيست».7
روزي يكي از جوانان مدينه به نام عكاف، خدمت پيامبر صلي الله عليه‌وآله رسيد. آن حضرت از او پرسيد:
آيا زن داري؟
او گفت: خير.
- در اين‌باره مشكلي داري ؟
- خير.
- تو كه سالم و توان‌گري؟
- آري بحمدالله.
- در اين صورت، تو از براداران شيطاني. يا بايد از راهبان مسيحي باشي. اگر مسلماني، مانند همه مسلمانان رفتار كن. زن گرفتن، از سنت‏هاي من است. بدترين افراد شما، بي‌زنان هستند و بدترين مردگان، اموات مجردند. واي بر تو اي عكاف! زن بگير كه خطا كاري.
- يا رسول الله! پيش از آن كه از جاي خود برخيزم، مرا زن بده!
- كريمه، دختر كلثوم حميري را به ازدواج تو در آوردم.8
تمايل مرد و زن جوان به يكديگر، واقعيتي دروني است و در پرتو ازدواج، آثار و فوايدي براي آن دو فراهم مي‏شود که برخي از آنها عبارتند از:
الف) آرامش روح و روان، در پناه يك ازدواج موفق تحقق مي‏يابد و اين احساس، زمينه رشد جوان را براي دست‏يابي و كسب فضيلت‏هاي انساني، فراهم مي‏آورد؛ آن گونه كه پروردگار مهربان مي‏فرمايد:
«از نشانه‏هاي او اين كه از [نوع‏] خودتان، همسراني براي شما آفريد؛ تا بدان‏ها آرام گيريد و ميانتان دوستي و رحمت نهاد. آري، در اين [نعمت‏] براي مردمي كه مي‏انديشند، قطعاً نشانه‏هايي است».9
نتيجه چنين دوستي و آرامشي، فزوني مروّت و نيكي سيرت است. پيامبر صلي الله عليه‌وآله مي‌فرمايد:
«پسران و دختران مجرد خود را همسر دهيد؛ تا خداوند، مروتشان را افزون و سيرتشان را نيكو كند».10
ب) ازدواج وسيله‏اي پاك براي ارضاي تمايل جنسي و پديده‏اي سازنده براي در امان ماندن از آلودگي‏هاي جنسي و خلاف عقل است. رسول خدا صلي الله عليه‌وآله مي‏فرمايد: «ازدواج، بهترين وسيله براي نفي نگاه شهواني، عفت جنسي، پاك‌دامني و شرافت انساني است».11
مسائل جنسي و شهواني، يكي از راه‏هاي آسان، براي نفوذ شيطان است كه گاهي در پوشش ارتباط دوستانه، بين پسر و دختر، جوان را در ورطه هرزگي و فساد مي‏اندازد؛ امّا جوان، در پرتو مهر همسر خود، اين راه نفوذ را مسدود مي‏کند. رسول خدا صلي الله عليه‌وآله ضمن توصيه به ازدواج و نهي جوان از ارتباط‌هاي نامشروع،12 مي‏فرمايد:‏ «هر جواني كه در ابتداي جواني‌اش ازدواج كند، با اين ‏كار نيك خود، ناله ابليس را در مي‏آورد؛ چنان كه او فرياد مي‌كشد: واي بر من! واي بر من! اين جوان، دو سوم دين و آيينش را از گزند من در امان نگه داشت و خود را بيمه كرد». رسول خدا صلي الله عليه‌وآله، آنگاه اين سفارش را فرمود: «پس لازم است در يك سوم باقي مانده، خويشتندار باشد».13
زوج جوان به ‏دليل مصونيت از آلودگي‏ها و انحراف شهواني، جايگاه والايي نزد خداوند دارند؛ تا جايي كه خوابشان برتر از انسان مجردي است كه روزها روزه دارد و شب‏ها به خاطر عبادت، بيدار مي‏ماند.14
پيامبر خدا، عبادت پسر و دختر ازدواج كرده را برتر از نماز فرد مجردي مي‏داند كه شب و روز خود را به پرستش سپري مي‏كند.15 از اين رو، هرگاه يكي از يارانش ازدواج مي‏كرد، پيامبر «كامل شدن دين» او را بشارت مي‏داد16 و همواره اين توصيه را به جوانان مي‏فرمود: «هركه دوست دارد خدا را پاك و پاكيزه ملاقات كند، در حالي ‏كه زن دارد، خدا را ملاقات کند».17
ج) بقاي نسل و نوع آدمي و ايجاد نسلي صالح، از آثار همدمي و پيوند دختر و پسر جوان است؛ زيرا رسول خدا صلي الله عليه‌وآله مي‏فرمايد: «چه چيزي مؤمن را از انتخاب همسر باز مي‏دارد؟ هر آينه در پرتو ازدواج، خداوند، فرزندي را به او ببخشد كه زمين را با شعار «لا اله الا اللَّه»، سنگين كند».18
بيشتر جوانان به دليل واهمه از عدم اداره كامل زندگي، ازدواج را به تأخير انداخته، تا پس از جمع‏آوري و اندوخته كردن مال و اطمينان كامل، گام پيش نهند؛ امّا اغلب، دغدغه‏ها روا نيست؛ زيرا با حداقل‏ها نيز مي‏توان آغاز كرد؛ چون رزق و روزي، در گرو ازدواج است.19 كه رسول خداصلي الله عليه‌وآله مي‏فرمايد: «خانواده تشكيل دهيد كه آن براي شما روزي‏آور است»20 و در كلام شيرين ديگري مي‏فرمايد: «با زنان ازدواج كنيد که آنان، ثروت و روزي مي‏آورند».21
سخنان فوق، اميدآفرين‏ترين جملاتي است كه جوان با الهام از آنها دلير گشته، توان و نيرويش را به تحرك مضاعف وا مي‏دارد؛ تا در سايه فضل و لطف الهي، يك زندگي سرشار از صفا و زيبايي را بنيان نهد؛ زيرا «اگر تنگ‌دستند، خداوند آنان را از فضل خويش بي‏نياز خواهد كرد و خدا، گشايش‌گر داناست».22
جواني خدمت پيامبر صلي الله عليه‌وآله آمد و اظهار نياز كرد. رسول خدا صلي الله عليه‌وآله به او پيشنهاد ازدواج نمود.23 آن جوان از اين که دوباره نزد رسول خدا صلي الله عليه‌وآله رفته، درخواست خويش را عنوان كند، شرم كرد. در آن حال، مردي از انصار او را ديد و گفت: «دختر خوش‏چهره‏اي دارم؛ مي‏خواهم او را به ازدواج تو درآورم». آن گاه آن جوان با دختر آن مرد انصاري ازدواج كرد و در پرتو اين پيوند، رحمت و فضل الهي بر زندگي‌شان سايه افكند و گشايش و وسعتي در زندگي زناشوي‌يشان فراهم آمد. روزي آن جوان خدمت پيامبر خدا صلي الله عليه‌وآله آمد و او را از ماجراي خويش آگاه كرد. پيامبر صلي الله عليه‌وآله پس از شنيدن ماجراي شيرين اين جوان فرمود:
«جوانان! بر شما باد كه ازدواج كنيد».24

2. در انتخاب همسر دقت كنيد
دقت در انتخاب همسر، يك ضرورت است و مسامحه و بي‏توجهي، پشيماني را در پي خواهد داشت. معيارها و خصوصيات زير، در گزينش همسر، لازم است در نظر گرفته شوند:
الف) همسر ديندار انتخاب كنيد؛ زيرا دينداري دختر و پسر جوان، حفظ حريم عفت، حيا، نجابت و غيرت را در پي خواهد داشت.
جواني نزد پيامبر صلي الله عليه‌وآله آمد و از وي درباره ازدواج رهنمود خواست. رسول خدا صلي الله عليه‌وآله فرمود: «آري، ازدواج ‏كن و بر تو باد كه همسري ديندار انتخاب نمايي».25
پيامبر درباره گونه‏هاي انتخاب همسر توسط برخي از مردم، چنين بيان داشت:
«برخي براي انتخاب همسر، به مال يا دين يا زيبايي يا به حسب و نسب او توجه دارند؛ امّا بر شما باد كه با دينداران ازدواج کنيد».26
پيامبر، همسرگزيني بر محور ثروت يا زيبايي و منهاي دينداري را نهي كرده، مي‏فرمايد:
«هركه با زني براي مالش ازدواج كند، خداوند او را به مال وي واگذار خواهد كرد27 و هركه با او براي زيبايي‏اش ازدواج كند، در او چيزي كه خوشايند نيست، خواهد ديد و هر كه با وي براي دينش ازدواج كند، خداوند تمام اين مزايا را براي او جمع خواهد كرد».28
صيد دين كن تا رسد اندر تَبَع‏
حُسن و مال و جاه و بختِ مُنْتفَع29
ب) به اخلاق مطلوب خود توجه كنيد؛ چون اخلاق، اساس و شيرازه پايداري و استحكام زندگي زناشويي است و بي‏شك، سوء اخلاق، بي‏احترامي و نامهرباني‏هايي را در پي داشته و فروغ محبت را خاموش خواهد ساخت. پيامبر مي‏فرمايد: «هرگاه براي دختر شما خواستگاري آمد كه دين و اخلاقش را مي‏پسنديد، قبول كنيد و گرنه در سطح جامعه، فتنه و فساد بسيار مي‏گردد».30
ج) به دليل تأثيرپذيري دختر و پسر از خانواده و محيط رشد، اصالت خانوادگي تعيين‏كننده است. از اين رو، در كلام
پيامبر صلي الله عليه‌وآله چنين آمده است: «با فلان گروه ازدواج كنيد كه مردانشان عفت دارند؛ پس زنانشان هم عفيف هستند؛ و با آن گروه ازدواج نكنيد كه مردانشان بي‏عفتي نموده‏اند؛ زيرا زنانشان هم بي‏عفت شده‏اند».31
رسول خدا صلي الله عليه‌وآله از ازدواج با سبزه‏اي كه در لجن‏زار ديده شده، پرهيز داده است و در پاسخ، سبزه در لجن‌زار را اين‏گونه معرفي مي‏كند: «زن زيبايي كه در مكان و خانواده فاسدي باشد».32
د) به همتايي (كُفْوِ همديگر بودن)، توجه كنيد. اين ويژگي، به نوعي لزوم هماهنگي، همگرايي، تناسب و سنخيت روحي، اخلاقي و جسمي ميان دختر و پسر را توصيه مي‏كند؛ تا زندگي مشترك، استوارتر، پرثمرتر و لذّت‌بخش‏تر گردد. رسول خداصلي الله عليه‌وآله مي‏فرمايد: «به همتايان خود، زن بدهيد و از همتايان همسر بگيريد».33
همتايي، گونه‏هاي مختلفي دارد؛ مانند همتايي ديني، فرهنگي، اخلاقي، علمي، جسمي، زيبايي، سني، مالي، خانوادگي، اجتماعي، روحي و رواني.
رسول خدا صلي الله عليه‌وآله مؤمنان را هم‏شأن و همتاي هم مي‏دانست و خودش زيد بن حارثه را با زينب دختر جحش و مقداد بن اسود را با ضباعه، دختر زبير بن عبدالمطلب، تزويج کرد؛ زيرا در نگاه او، بهترين شرافت، ايمان بود و تناسب در آن، در نظر آن حضرت، جايگاه خاص خود را داشت34 و بر گونه‏هاي ديگر مقدم بود. داستان ازدواج جويبر و ذلفا، بيان ديگري از اين انديشه نبوي بود. جويبر، مردي سياه‏پوست و فقير از اهل يمامه بود كه به حضور پيامبر شتافت و با اشتياق، اسلام آورد. رسول خدا صلي الله عليه‌وآله او را مورد تفقد قرار داده، لباس و غذاي او و «اصحاب صفه» را فراهم مي‏كرد.
روزي پيامبر صلي الله عليه‌وآله نگاهي به جويبر كرد و فرمود:
جويبر! چه خوب بود كه همسري اختيار مي‏كردي؛ تا شهوت خود را كنترل كني و نيز در امور دنيا و آخرت شريكي داشته باشي.
جويبر گفت: اي پيامبر خدا! پدرم و مادرم فدايت! كدام زن حاضر است به همسري من تن در دهد؛ نه حسب و نسبي دارم و نه مال و جمالي؟
- اي جويبر! خداوند جهان، به بركت دين اسلام، آن كسي را كه در جاهليت شرافت داشت، پست نمود و كساني را كه پست بودند، شرافت داد. امروز همه مردم، سفيد، سياه، قريش، عرب و عجم، برابرند و همه، فرزندان آدم هستند و آدم هم از خاك آفريده شده است. جويبر! من براي هيچ‏كدام از مسلمانان، نسبت به ديگري، فضيلتي نمي‏بينم؛ جز براي آن كه تقوا و فرمانبرداري‌اش در پيشگاه خدا بيشتر باشد.
جويبر! هم اكنون نزد زياد‌بن لبيد - كه شريف مردم قبيله بني‏بياضه است - مي‏روي و به او مي‏گويي: رسول خداصلي الله عليه‌وآله مرا فرستاده و دستور داده است كه دخترت، «ذلفا» را به عقد جويبر درآوري!
جويبر نيز با خوشحالي به سوي خانه زياد روانه شد. وقتي وارد منزل او شد، گروه زيادي از بستگان وي گردش نشسته بودند و گفت گو مي‏كردند. جويبر اجازه ورود خواست و پيام پيامبرصلي الله عليه‌وآله را اين گونه، به زيادبن لبيد، ابلاغ كرد:
- رسول خدا صلي الله عليه‌وآله پيغام داده است كه ذلفا را به عقد من درآوري!
زياد گفت: آيا پيامبر خدا صلي الله عليه‌وآله، تو را براي ابلاغ اين پيام فرستاده است؟
جويبر گفت: آري! من سخن دروغ به رسول خدا صلي الله عليه‌وآله نسبت نمي‏دهم.
- ما دختران خود را به اشخاصي كه هم‏شأن ما نيستند، تزويج نمي‏كنيم؛ برگرد تا خودم نزد پيامبر بيايم و عذر خود را بگويم.
جويبر ناراحت شد و بازگشت. در آن ‏حال، ذلفا نزد پدر آمد و پرسيد:
پدرجان! چه گفت‌و‌گويي با جويبر داشتي؟
پدرش گفت: او مي‏گويد: پيغمبر مرا فرستاده كه ذلفا را با من تزويج نمايي.
- به خدا جويبر دروغ نمي‏گويد. كسي را بفرست تا پيش از آن كه جويبر نزد رسول خدا صلي الله عليه‌وآله برود، او را برگرداند.
زياد بي‏درنگ جويبر را از ميان راه برگردانيد و مورد احترام قرار داد و گفت: اين جا باش تا من برگردم و آنگاه خود به محضر رسول خدا صلي الله عليه‌وآله رسيد و گفت:
پدر و مادرم فدايتان! جويبر حامل پيامي از سوي شما بود. ما طايفه انصار، دختران خود را جز به افراد هم شأن خود، تزويج نمي‏كنيم.
پيامبرصلي الله عليه‌وآله فرمود: اي زياد! جويبر، مردي با ايمان است. مرد مؤمن، هم‏شأن زن مسلمان است؛ دخترت را به همسري جويبر درآور و از دامادي او ننگ مدار!
زياد به خانه برگشت و گفته‏هاي پيامبر صلي الله عليه‌وآله را به اطلاع دختر رسانيد. ذلفا نيز با خرسندي از پيشنهاد رسول خداصلي الله عليه‌وآله به پدر چنين گفت: «پدر جان! اين را بدان كه اگر از فرمان پيامبر خدا صلي الله عليه‌وآله سرپيچي كني، كافر خواهي شد». پس از آن، زيادبن لبيد، دست جويبر را گرفت و او را به ميان بزرگان قوم خود آورد و «ذلفا» را به ازدواج او درآورد. مهريه و جهيزيه عروس را نيز شخصاً به عهده گرفت و به دليل تنگ‌دستي داماد، خود خانه‏اي با وسايل زندگي تهيه كرد و به وي اختصاص داد و بدين‏گونه، ذلفا به همسري جويبر درآمد.35
ه) معيار زيبايي، به عنوان يك امتياز در شيريني و صفاي زندگي، مؤثر است؛36 اما در اولويت‏بندي معيارها، در رتبه اول قرار ندارد؛ زيرا رسول خدا صلي الله عليه‌وآله فرمود: «نبايد حسن چهره زن را بر حسن دينداري او برتري داد».37 معيارهايي چون فاسق بودن، بي‏عفتي، فحاشي، بداخلاقي و حماقت، به عنوان گزينه‏هاي ممنوع عنوان شده‌اند.38

3. به زندگي، گرما ببخشيد
همسر خود را بزرگ بشماريد. او به منزله بال شماست كه با آن مي‏توانيد پرواز كنيد. با بزرگداشت او، بر گرما و محبت زندگي خود بيفزاييد. به اين آيه، توجه كنيد:
«يكي از آيات الهي اين است كه براي شما از جنس خودتان، جفتي بيافريد؛ تا با او انس بگيريد و آرامش بيابيد و در ميان شما، دوستي و مهرباني قرار داد و در اين امر، براي افرادي كه اهل انديشه و تفكر باشند، آيات و نشانه‌هايي وجود دارد».39
پيامد انس، الفت، همدلي و همزباني، آرامش است و دوستي و مهرباني، نتيجه آن است كه بايد از آن پاسداري كنيد.
پيامبر صلي الله عليه‌وآله در خانواده، مهربان بود و نسبت به همسران خود، هيچ گونه خشونتي نمي‏كرد و اين، بر خلاف خلق و خوي مكيان بود. وي به حسن معاشرت با زنان، توصيه مي‏كرد و مي‏گفت: همه مردم، داراي خصلت‏هاي نيك و بد هستند؛ مرد نبايد تنها جنبه‏هاي ناپسند همسر خويش را در نظر بگيرد و او را ترك كند؛ زيرا هر گاه از يك خصلت او ناراحت شود، خصلت ديگرش، مايه خشنودي اوست و اين دو را بايد با هم به حساب آورد. پيامبرصلي الله عليه‌وآله با فرزندان و فرزندزادگان خود، مهربان بود و به آنها محبت مي‏كرد: آنها را روي دامن خويش مي‏نشاند؛ بر دوش خويش، سوار مي‏كرد؛ آنها را مي‏بوسيد و اينها همه برخلاف خلق و خوي رايج آن زمان بود.40
دوستي همسر، از اخلاق انبياست و اين دوستي را بايد به همسر اعلان كرد؛ پيامبر مي‏فرمود: اين سخن مرد به زن خود كه دوستت دارم، هرگز از دل زن بيرون نمي‏رود. با نيكي كردن، دل‏ها تصرف مي‏شود؛ پس به همسر خود مهر بورزيد و به او وفادار باشيد و گره‏هاي كوچك و بي‌اهميت زندگي را ناديده بگيريد.
پي نوشتها:
1. کليني، كافي، ج‏6، ص 330.
2. مرتضي مطهري، تعليم و تربيت در اسلام، ص 398.
3. همان، ص 251.
4. مجلسي، بحارالانوار، ج 10، ص 93.
5. يفتح ابواب السماء بالرحمه.. عند النكاح». (نوري، مستدرك الوسائل، ج 14، ص‏152).
6. نعمان مغربي، دعائم الاسلام، ج 2، ص 190.
7. عاملي، وسائل الشيعه، ج‏14، ص 3.
8. ابوالفتوح رازي، تفسير روض الجنان، ج 4، ص‏34.
9. روم، آيه 21.
10. بحارالانوار، ج‏100، ص‏222.
11. مستدرك الوسايل، ج‏14، ص‏153.
12. اي جوان! ازدواج كن و از زنا بپرهيز؛ همانا كه اين زشتي، ايمان را از قلب تو بيرون مي‏كشد. (مكارم الاخلاق، ج‏1، ص‏430).
13. بحارالانوار، ج‏100، ص‏221.
14. قمي، سفينه البحار، ج‏1، ص‏561.
15. شيخ طوسي، التهذيب، ج‏7، ص‏239.
16. اميرمؤمنان عليه السلام مي‌فرمايد: «هيچ يك از ياران پيامبر، ازدواج نمي‌كردند؛ مگر آن كه پيامبر مي‌فرمود: دينش كامل شد». (دعائم الاسلام، ج‏2، ص‏190).
17. شيخ مفيد، المقنعه، ص‏496.
18. شيخ صدوق، مَن لايحضره الفقيه، ج‏3، ص‏382.
19. مكارم‏الاخلاق، ج‏1، ص‏43.
20. بحارالانوار، ج‏103، ص‏217.
21. مكارم‏الاخلاق، ج‏1، ص‏43.
22. نور، آيه 32.
23. در روايتي آمده است كه پيامبر سه بار به او توصيه ازدواج كرد. (وسائل الشيعه، ج 14، ص 25).
24. كافي، ج‏85، ص‏330.
25. كافي، ج‏5، ص‏332.
26. كنزالعمال، ح 44602.
27. پيامبر صلي الله عليه و آله مي‏فرمايد: «براي ثروت با آنان ازدواج نكنيد؛ چه بسا كه دارايي شان آنان را بر ضد شما بشوراند». (كنزالعمال، ح ‏44537).
28. وسائل الشيعه، ج‏14، ص‏31.
29. مثنوي معنوي، دفتر4، بيت 3141.
30. وسائل الشيعه، ج 14، ص 51.
31. همان، ص‏271.
32. همان، ص‏19.
33. همان، ج‏14، ص‏29.
34. همان، ج‏14، ص‏40.
35. كافي، ج 5، ص 339.
36. پيامبر صلي الله عليه و آله مي‌فرمايد: «نيكوترين زنان امتم، خوبرويان هستند». (وسايل الشيعه، ج‏14، ص‏160).
37. كنزالعمال، ح‏44590.
38. وسائل الشيعه، ج‏14، ص‏20؛ مستدرك الوسائل، ج‏14، ص‏165.
39. روم، آيه 22.
40. مرتضي مطهري، مجموعه آثار، ج‏2 (وحي و نبوت)، ص 251- 262.

محمدباقر پوراميني