به دنبال چاپ گزارشي در هفته‌نامه سلامت با تيتر «9/98 درصد کاربران اينترنتي با جنس مخالف چت مي‌کنند» خبرگزاري قرآني ايران (ايکنا) در صدد برآمده است تا در همين راستا به واکاوي عواقب ازدواج‌هاي اينترنتي در گفتگو با صاحب‌نظران و کارشناسان حوزه خانواده بپردازد...
واقعيت اين است که ورود اينترنت به جوامع در حال توسعه اي همچون ايران در کنار تمام محاسن و نوآوري‌هايي که به دنبال داشته است داراي جوانب منفي و آثار سويي نيز بر فرهنگ کشورمان بوده است. شايد بتوان تغييراتي در شيوه ازدواج جوانان را يکي از تبعات ورود اين فناوري در ايران دانست که به «ازدواج‌هاي اينترنتي» مرسوم شده‌اند اما مساله مهم در اين ميان اين است که آيا مي‌توان اشتراک سليقه افراد در «چت‌روم» را نخستين گام براي ازدواج دانست؟ هرچند ضرورت ازدواج به هنگام از جمله موضوعاتي است که تاکيدات قرآني متعددي درباره آن وجود دارد. اما در کنار اين موضوع، احکام اسلامي‌همواره بر اين ضرورت تاکيد دارند که تشکيل خانواده بايد با درايت و آگاهي صورت گيرد چرا که بي‌توجهي به اين امر از قوام اين نهاد که اساس جامعه را تشکيل مي‌دهد کاسته و زمينه‌ساز بروز مشکلات متعددي مي‌شود.
بي‌اعتمادي در بين زوج‌ها، عمده‌ترين آسيب ازدواج اينترنتي
بابک سعيدي، روانشناس، از جمله منتقدان ازدواج‌هاي اينترنتي است که در اين خصوص معقتد است بي‌اعتمادي يکي از عمده‌ترين آسيب‌هايي است که زندگي زوجيني را که به‌واسطه آشنايي در فضاي مجازي با يکديگر ازدواج مي‌کنند، تهديد مي‌کند چراکه همواره اين دغدغه با آنهاست که «آيا همسرشان با افراد ديگري هم چت مي‌کند.» وي مي‌گويد: «آشنايي در فضاي چت‌روم‌ها بعدها در روابط زوج‌ها تأثيرات عميقي مي‌گذارد چراکه آنها در مرحله نخست براي برقراري ارتباط با يکديگر ناگزيرند در برخي از موارد خود را بسيار ايده‌آل معرفي کنند اما اين مساله زمان زيادي طول نخواهد کشيد.»
به باور اين روانشناس اين نوع ارتباط زماني مي‌تواند به يک آشنايي سالم تبديل شود که با بلوغ هيجاني هر دو فرد، نظارت موسسات ذي‌صلاح در اين امر و مشاوره متخصصان فضاي مجازي همراه شود. وي حمايت خانواده‌ها از فرزندانشان را راهکار مناسبي براي کنترل آسيب‌هاي ناشي از همسريابي اينترنتي مي‌داند و مي‌گويد: «اگر والدين از دريچه منع به اين وسيله ارتباطي نگاه کنند قطعا فرزندانشان به شکل ديگري آسيب خواهند ديد چراکه اينترنت واقعيت روز جامعه ماست و نمي‌توانيم اين واقعيت را انکار کنيم اما اين سخن نيز به آن معنا نيست که فرزندمان را در برابر ابزارهاي جديد تنها رها کنيم بنابراين والدين مسئول، کساني هستند که علاوه بر دلسوزي با بصيرت به اين فناوري و خدمات آن نگاه کنند.»
روانشناسي ديگر که از جمله منتقدان ازدواج‌هاي اينترنتي است که معتقد است. بيشتر دختران از شيوه همسريابي اينترنتي براي انتخاب همسر مناسب استفاده مي‌کنند و اين در حالي‌است که پسران بيشتر با نگرش سرگرمي‌وارد «چت‌روم» مي‌شوند. شايد بتوان ادعا کرد که آشنايي در چت‌روم‌ها بتواند به کاهش سن ازدواج کمک کند. اما نمي‌توان توقع داشت اين الگو در جامعه ما نيز جوابگو باشد زيرا بيشتر تعاملات جوانان در فضاي مجازي انتزاعي و دور از واقعيت است و همين موضوع زمينه‌اي براي افزايش مشکلات و آسيب‌هاي همسريابي اينترنتي در جامعه ما است.»او تصريح مي‌کند: «مشکل کنوني ما اين است که پسران حاضر به قبول مسئوليت ازدواج نيستند و در نهايت اين جامعه زنان هستند که از اين شيوه ازدواج آسيب مي‌بينند.» وي عنوان مي کند بهترين راهکار براي رفع مشکلات ناشي از فضاي مجازي فرهنگ‌سازي است به اين معني که مسئولان فرهنگي جامعه با ارايه مشاوره به والدين و همچنين توليد برنامه‌هاي مختلف به آموزش خانواده‌ها و جوانان نسبت به نقاط قوت و ضعف استفاده از اينترنت و خدمات آن بپردازند.
ازدواج‌هاي موفق که ريشه در آشنايي اينترنتي دارد نيز توسط افرادي صورت گرفته است که از شخصيت‌هاي پخته‌اي برخوردار بوده‌اند به اين معني‌که به‌طور تصادفي با هم در اينترنت آشنا شده‌اند نه اينکه از اين طريق با هم ازدواج کنند.
نسرين حاجي‌زاده، رييس مرکز مشاوره «مهرگان» با بيان اين مطلب که نمي‌توان ادعا کرد همه ازدواج‌هايي که از طريق اينترنت صورت گرفته، محکوم به جدايي است، مي‌گويد: «آشنايي قبل از ازدواج مهم‌ترين معيار تشکيل يک زندگي موفق است بنابراين صرف‌نظر از شيوه انتخاب همسر، جوانان بايد مبناي خود براي آغاز زندگي مشترک را شناخت صحيح قرار دهند.» وي دختران را بيشترين متقاضيان اين شيوه همسريابي مي‌خواند و مي‌گويد: «فارغ از جنس متقاضيان، بيشترين افرادي که از طريق همسريابي اينترنتي مبادرت به آغاز آشنايي مي‌کنند شامل گروه‌هايي هستند که محدوديت‌هايي دارند؛ حالا اين محدوديت‌ها ممکن است مربوط به مشکلات فردي، خانوادگي، ظاهري و فرهنگ حاکم بر محيط زندگي فرد باشد.» اين کارشناس ارشد مشاوره با اشاره به نقاط ضعف اين نوع از همسريابي مي‌افزايد: «در فضاي مجازي تضميني وجود ندارد که اطلاعات ارايه ‌شده توسط کاربران تا چه حد صحت دارد زيرا در بسياري از موارد افراد ايده‌آ‌ل‌هاي خود را به طرف مقابل منعکس مي‌کنند.»
حجت‌الاسلام سالاري‌فر، عضو هيات علمي ‌و گروه روان‌شناسي پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نيز در اين باره معتقد است آشنايي خانواده‌ها با همسريابي اينترنتي نيازمند گذر زمان به نسبت طولاني است البته درصورت فراگيري آن نيز فرهنگ حاکم بر جامعه ايران زمينه‌اي را فراهم مي‌کند که خانواده‌ها از اين شيوه استقبال نکنند و ترجيح دهند امر ازدواج را با شيوه سنتي آن پيگيري کنند. وي مي‌افزايد: «فضاي مجازي مجال خوبي براي افرادي است که به دلايلي منزوي شده‌اند و قادر به برقراري ارتباط اجتماعي صحيحي نيستند. بسياري از افراد در ارتباط چهره به چهره قادر به ارايه پرسش‌هاي خود نيستند از همين‌رو فضاي مجازي در اين زمينه نيز راهگشاست. البته اين نقاط مثبت به دليل بي‌برنامگي و نبود مديريت به نقطه ضعف تبديل شده است.»
سالاري‌فر اظهار مي‌کند: «از آنجا که شناخت افراد در فضاي مجازي نسبت به يکديگر چهره به چهره نيست، بسياري از کاربران درصدد فريب همديگر برآمده و به ارايه اطلاعات غيرواقعي مي‌پردازند که اين روند نه تنها به ازدواج منجر نشده بلکه تبديل به موضوعي سرگرم‌کننده مي‌شود که بي‌توجهي به آن آسيب‌هاي زيادي را به دنبال دارد.»
بيشترين افرادي که از طريق همسريابي اينترنتي مبادرت به آغاز آشنايي مي‌کنند شامل گروه‌هايي هستند که محدوديت‌هايي دارند.
اين کارشناس ديني درباره ارايه راهکار درباره کاهش آسيب‌هاي همسريابي اينترنتي مي‌گويد: «ايجاد محدوديت در برخي سايت‌ها يکي از اين راهکارهاست به اين معني که گزينه همسريابي در همه پايگاه‌هاي اينترنتي موجود نباشد و تنها برخي از سايت‌هاي ديني و فرهنگي از اين امکان برخوردار شوند همچنين پرهيز از ارتباط مجازي طولاني‌مدت را نيز بايد ديگر راهکار دانست به طوري که پس از آنکه کاربران اطلاعات مقدماتي را از يکديگر کسب کردند، شرايط آشنايي چهره به چهره آنها تحت نظر خانواده فراهم شود تا رابطه مجازي محدود به مدت کوتاهي شود».