ضمن نقل حديثي راهگشا از امام موسي بن ‏جعفر(ع) از چند گونه ازدواج هشدار مي‏دهيم. حديث امام کاظم(ع) به شرح زير است:
«خير الجواري ما کان لک فيه هوي و کان لها عقل و أدب فلستَ تحتاج إلي أنْ تأمر و تنهي؛ و دون ذلک ما کان لک فيه هوي و ليس لها أدب فأنْتَ تحتاج إلي الاْ ءمر و النهي؛ و دونها ما کان لک فيها هوي و ليس لها عقل و لا ادب فتصبر عليها لمکان هواک فيها؛ و جارية ليس لک فيها هوي و ليس لها عقل و لاأدب فتجعل بينک و بينها الْبحر الأخضر؛(14)
بهترين زنان، زني است که بدو علاقه‏مند باشي و او شعور و ادب داشته باشد. در اين صورت به امر و نهي او محتاج نيستي. در مرحله بعد، زني است که او را دوست داري، ولي ادب نشده و بايد او را امر و نهي کني. در مرحله سوم، زني است که بدو علاقه‏مند هستي اما نه ادب شده و نه شعور دارد و نه ادب‏پذير است و به خاطر علاقه‏اي که به او داري، تحملش مي‏کني. اما زني که نه بدو علاقه‏مندي و نه شعور و ادب دارد، مناسب است که دريايي بيکران را بين خود و او فاصله قرار دهي!»
اين حديث شريف، راهنماي خوبي براي همسريابي است و رهنمود مي‏دهد که زيربناي ازدواج بايد عشق و علاقه باشد. اگر عشق و علاقه وجود داشته باشد، ملاک اصلي وجود دارد. حال چنانچه طرف شما علاوه بر محبوب بودن، داراي شعور و تربيت باشد، بهترين همسر است و با شعور و تربيتي که دارد، وظيفه‏اش را تشخيص مي‏دهد اما اگر تربيت نشده ولي شعور و درک و زمينه تربيت را داشته باشد، بايد او را تربيت کني و راه و چاه را نشانش بدهي. اگر قلب شما را تسخير کرده ولي عقل و ادب ندارد، عشق و علاقه شما را به تحمل بي‏ادبي‏ها و نافهمي‏هاي او وا مي‏دارد، ولي ازدواج با زني که نه به او علاقه‏مندي و نه شعور و ادب دارد، کار غلطي است، زيرا هيچ جاذبه و انگيزه‏اي براي اين ميثاق و پيوند وجود ندارد و پيوندي محکوم به فروپاشي مي‏باشد.
با توجه به اين حديث، برادران و خواهران بايد از چند نوع ازدواج پرهيز کنند:
1ـ ازدواج زودرس:
ازدواج خام و ناپخته؛ کسي که به رشد عقلي نرسيده و ازدواج، همسري، زندگي مشترک و تعهد متقابل را درک نمي‏کند، طبيعي است که ازدواج با او، ناپخته و پيش از
موعد است. اين ازدواج‏ها در معرض فروپاشي مي‏باشند. يکي از اصحاب امام صادق(ع) به ايشان عرض کرد:
ما فرزندان خود را در کودکي همسر مي‏دهيم.
امام فرمود: اگر در کودکي ازدواج کنند، مشکل است با هم الفت يابند.(15)
همسر و شوهر دادن پسر و دختري که هنوز به رشد عقلي نرسيده ‏اند، گرچه به رشد جنسي رسيده باشند، ازدواجي است که طرفين به هم علاقه‏ مند نشده و همديگر را به عنوان همسر آينده انتخاب نکرده ‏اند. احتمال اينکه بعد از رشد و فهميدن به هم علاقه ‏مند شوند و زندگي پر از عشق و صميميتي را تشکيل دهند، چندان قوي نيست. نبايد بناي مهم ازدواج را بر چنين زمينه سستي نهاد.
2ـ ازدواج ترحم آميز:
ازدواج از روي ترحم هم صحيح نمي‏باشد، زيرا در اين نوع ازدواج نيز عشق و علاقه طرفين وجود ندارد و يک طرف براي خدمت به فردي ضعيف و مظلوم گذشت مي‏کند. معلوم نيست تا چه زمان بتواند روي خواسته ‏هاي خود پوشش گذاشته و بر خلاف ميل، با همسري که بدو دلبستگي ندارد، به خوبي سر کند. اين نوع اقدام، اجباري و غير طبيعي است و حرکت خلاف طبيعت دوام ندارد. ازدواج، با بخشش مال و دستگيري از ديگران فرق دارد. در آن موارد، فرد براي يک اقدام کوتاه ‏مدت، حرکتي بر خلاف خواست دل خود انجام مي‏دهد؛ تازه آن حرکت غير طبيعي نيست، زيرا لذت دارد، ولي ازدواج يک حرکت، دامنه ‏دار و طولاني است و يک روز و يک ماه و دو ماه نيست بلکه بايد عمري را سر کند. بعيد است فردي بتواند يک عمر بر خواسته‏ هاي طبيعي خود سرپوش بگذارد. سرپوش گذاشتن بر خواسته ‏هاي صحيح و پسنديده و طبيعي، شرعي نيست.
3ـ ازدواج اجباري:
ازدواج با فردي که مورد علاقه شما نيست، به سبب اطاعت از امر پدر و مادر و بستگان نيز پسنديده نيست. اگر چه اطاعت از امر پدر و مادر پسنديده و ارزشمند است، ولي دستور و امر بايد به کار خوب مربوط باشد. ازدواج با فردي که به او دلبستگي نداريد فقط به خاطر اطاعت از پدر و مادر، شبيه ازدواج از روي ترحم و يک حرکت اجباري (قسري) و غير پايدار است. از چنين اقداماتي بايد برحذر بود.
4ـ ازدواج با بي‏بند و بار:
ازدواج با فردي بي‏بند و بار، ولنگار و بي‏قيد هر چند قلب شما به او متمايل باشد، کار پسنديده‏اي نيست، زيرا اين افراد در طول زندگي اقداماتي مي‏کنند و کارهايي از آنان سر مي‏زند که پسند هيچ کس نيست و مايه سرافکندگي شماست و مجبور مي‏شويد به خاطر هواي دل‏تان رنج سرشکستگي در اجتماع را تحمل کنيد و بر اقدامات ناپسند همسر محبوب، ولي بي ‏تربيت و لاابالي خود چشم ببنديد و شأن و حرمت اجتماعي خود را زير پا نهيد.
5ـ ازدواج با بي‏عار:
ازدواج با افراد تن‏پرور و تنبل نيز کار صحيحي نيست. جوان بايد اهل کار و زحمت و تأمين معاش خانواده باشد. نمي‏توان به استناد آيات و رواياتي مانند: «خداوند آنان را بي‏نياز مي‏گرداند»،(16) ازدواج با افراد تنبل و تن‏پرور را توجيه کرد. خداوند از طريق اسباب و واسطه، روزي مي‏دهد. يکي از اسباب روزي دادن، کار و کوشش و تلاش است. کسي که تن‏پروري پيشه کرده و از کار و کوشش ابا دارد و چشم به آسمان دوخته تا روزيِ او بدون حساب از آسمان فرو ريزد، چوب جهالت و خوش‏خيالي خود را خواهد خورد. ازدواج با او، خود را به زحمت انداختن مي‏باشد.