من بيشتر دوست دارم به جاي ماهي به شما ماهيگيري را ياد بدهم. يعني نحوه سئوال ساختن را مي گويم، سئوال را خودتان طرح کنيد .
نکاتي وجود دارد که در طرح سئوالات جلسات خواستگاري ، شناسايي دختران و پسران در رابطه هايشان يا ....، کمک مي کند که فرد شناخت عقلاني ( نه احساسي) نسبت به طرفش کسب کند بايد داراي شرايطي باشد که بعضي از آنها به قرار ذيل است:
1 - فکر نکنيم که سئوالات بايد استاندارد شده و از پيش تعيين شده و با جوابهاي مشخص باشد، بايد هنگام گفتگو مانند آدم آهني خشک نباشيم و سعي کنيم سئوالات را در همان جلسه نسبت به هرچيزي که مبهم هست، طرح کنيم.
2 - سئوالات کلي براي شروع خوبست ولي فايده هاي آن اندک هستند. مثلا اين سئوالات:
- نظر شما در مورد حجاب چيست؟
- شما چه توقعي از همسر آيند ه ات داري؟
- شما نظرت در مورد اخلاق و ايمان چيه؟
- ميعارهاي شما براي ازدواج چيست؟
- شما چه نقشي براي زن در خانواده ، يا چه نقشي براي مرد در خانواده قائل هستيد؟
چون سئوالات اين چنين کلي، حتما جواب کلي دارد و جوابهاي کلي چون مبهم و ناشفاف هستند ، طرفين همانطور که دوست دارند بر اساس ذهنيات خود تفسير مي کنند و اين مفهوم شناخت از يکديگر را با تحريف روبرو مي سازد.
3 - به جاي سئوالات کلي، سعي کنيد مفاهيم را به زودي به طرف مصداق ها و مثالهاي عيني بکشانيد، و با طرح مسئله فرد را در موقعيت قرار دهيد. موقعيت هايي که هر روز در زندگي خانوادگي افراد پيش مي آيد و زوجين نسبت به آن واکنش احساس، فکري يا رفتاري نشان مي دهند.
شما بهتر است به عنوان مثال به جاي اينکه اين سئوال کلي را بپرسيد که نظرتان در مورد حجاب چيست؟ مي توانيد سئوالات جزئي زير را بپرسيد؟
آيا آقايان هم بايد حجاب داشته باشند؟ اگر بلي چند تا مثال بزنيد؟
آيا شما خانواده اي را ديده ايد که به خاطر رعايت نکردن حجاب از طرف مرد گسسته شده است؟
آيا به نظر شما براي حجاب خانم حتما چادر ضروريست؟
آيا مانتو و مقنعه را حجاب مي دانيد؟
آيا روسري و لباس پوشيده مثل بلوز و شلوار حجاب هست؟
آيا خانم مي تواند بين افراد نزديک مثل پسر عمو، دوست ، پسر خاله، يا اقوام بدون روسري باشه؟
آيا تفاوتي بين پوششي که خانم با شوهرش داره و پوششي که با پسر خاله اش داره وجود داره، تفاوتش چيه؟
آيا به فرض پذيرش حجاب مورد نظر شما، کار خانم در محيط هايي که کاملا مردانه هست ، مثل يک کارخانه يا معدن يا ...، اشکالي داره؟
آيا يک آقا يا يک خانم پس از ازدواج مي تواند يک ارتباط عاطفي با جنس مخالف داشته باشه ؟ سطح اين ارتباط را مثال بزنيد؟ حدودش چقدر است؟
آيا براي يک خانم دست دادن به يک اقوام نزديک مثل پسر عمه را مي پذيريد؟
آيا خنده ، شوخي، و سر به سر گذاشتن يک آقايي را که ازدواج کرده با خانمهاي دوست و فاميل را قبول داريد، يا همين مورد را در مورد خانمها مي پذيريد؟
و صدها سئوال از اين دست که تمرکزشان بر جزئيات هست؟ يعني مثالهايي که در زندگي هاي مختلف کم و بيش ممکن است پيش بيايد.
(اين به شما بستگي دارد که سئوالهاي را جزئي و با مثال و متناسب با حال و احوال خود طرح کنيد)
4- حال که در بند يک متوجه شديم سئوال کلي نباشه و قابل انعطاف باشه و از پاسخ سئوالات قبلي در بيايد و در سئوال دوم هم جزئي سازي و شفاف سازي را گفتيم نوبت به اين مي رسد که اين سئوالات جزئي و دقيق و عمليات را حول چه محورهايي تهيه کنيم. بعضي از مهمترين محورها اينها هستند:
الف) سئوالات در خصوص مسئوليت پذيري و انجام وظايف فرد
مثلا شغلش، تحصيلاتش، وظايف دوستي و خانوادگي که به گردن داشته و ... يعني ما نمي پرسيم آيا شما مسئوليت پذيريد يا نه ، ما سئوالات دقيقي را نسبت به زندگي قبلي فرد طرح مي کنيم که در صدديم که آيا فرد مسئوليت پذير بوده است يا نه ؟
مثلا: شما در چه تاريخي سرباز شديد، کي به سربازي رفتيد؟ آيا غيبت هم داشتيد؟
آيا در انجام کارها در خانواده با پدر و مادرتان مشاجراتي داشتيد، آيا آنها کارهايي را به زور از شما مي خواستند؟ رفتار همکارنتان با شما چگونه است؟ ( معمولا افرادي که با خانواده و همکار و ...، ديگران مشاجره دارند و ناسازگارند کساني هستند که نسبت به انجام وظايف و مسئوليت هاي خود کوتاهي مي کنند)
ب ) سئوالتي در مورد ثبات فکري و احساسي فرد
مثلا:با سئوالي متوجه شويد که آيا او شغل عوض کرده است؟ رشته تحصيلي خود را جابجا کرده؟ آيا با دوستان هر چند وقت يکبار قطع رابطه مي کند؟ آيا به تناسب سنش چه چيزي اندوخته ؟ مثلا يک آقاي 27 ساله چه ميزان تحصيلات داره ، چه ميزان سرمايه داره ، چه ميزان تخصص داره و ....؟ چون اين فرد حداقل 7 سال از بهترين زمان جواني را در اختيار داشته در ازاي آن چه اندوخته است؟ ( اين سئوال با سئوالات سنتي والديني که فقط به داشته هاي فرد توجه دارند متفاوت هست، مثلا ممکن است اين فرد 7 سال کار کرده و سرمايه خود را خرج درمان پدر بيمارش کرده و اکنون هيچ ندارد ، ولي اين فرد با ثبات هست. چون داشته هايش براي ما مهم نيست ، بلکه گذران عمرش و ثباتش در کار و زندگيش براي ما مهم هست)
- کسي که معلوم نيست جواني خود را چه کرده ، نه تحصيلاتش مشخصه، نه سرمايه اش و نه هنر و تخصصش ، اين نقطه منفي در ثبات اوست.
- همچنين سئوال از رابطه هاي عاطفي او به طور مشخص مهم هست. آيا او دوست پسر يا دختري داشته؟ چند تا؟ تا چه اندازه در اين رابطه ها پيش رفته است؟ و....،
ج ) انعطاف پذيري
اين بند هم بسيار مهم هست، ما بايد با طرح سئوالاتي متوجه بشويم اين فرد تا چه ميزان خاصيت لاستيکي و کششي دارد و حاضر به انعطاف و تغيير در نظراتش هست.
به اين سئوال توجه کنيد:
اگر ما آماده شده ايم به يک مسافرت راس ساعت 18 برويم، ناگهان تلفن زنگ مي زند و يکي از اقوام که از شهرستان آمده اند، خواهان آدرس دقيق منزل ما هستند که به ميهماني ما بيايند، در اين هنگام شما چه کار مي کنيد؟
نحوه پاسخگويي به اين سئوال مهم هست نه خود جواب.
اگر فرد بگويد به آنها مي گوييم برنامه مسافرت داريم و نمي توانيم در خدمت شما باشيم.( اين نشانه عدم انعطاف هست)
اگر فرد بگويد به آنها مي گوييم قدمتان روي چشم بفرمائيد( اين هم نشانه عدم انعطاف هست)
در حاليکه فرد منعطف به راههاي ديگري به غير از بلي يا خير نيز توجه دارد. مثلا مي گويد:
بايد ببينم سفر ما چقدر اهميت داره؟ آن فاميل کيست؟ ضرورت ميهماني او چيست؟ تاثير رفتن به اين سفر روي ما چقدر هست؟ و ....، يعني بررسي همه جوانب و جوابي شبيه اين:
به او مي گوييم قصد سفر داريم، اما خيلي دوست داريم در خدمت شما باشيم ، لذا تا ساعت
18 که وقت حرکت ماست مي توانيم در خدمتتون باشيم. يا اينکه ما مي توانيم هفته آينده اين سفر را برويم لذا خوشحال مي شويم در خدمتتون باشيم.
( فراموش نکنيد اينها مثال هستند، شما مي توانيد مسائل ديگري را طرح کنيد ، حتي گذشته فرد هم نشان مي دهد که او در برابر مشکلاتي که در حوزه شغلي ، تحصيلي و خانوادگي داشته هست تا چه اندازه انعطاف پذير و سازگار بوده است)
نکته مهم اينست که از نشانه هاي عدم انعطاف پذيري، عدم رابطه صحيح فرد با خانواده ، دوستان، همکاران و ...هست. يعني کسي که نتوانسته است نسبت به خواسته هاي خود در قبال والدينش انعطاف نشان دهد، حتما در برابر همسر هم داراي انعطاف نخواهد بود.
د) تقسيم وظايف و نقش زن و مرد
شما مي توانيد با مثالهايي کارهايي را که در خانواده هست را مطرح کنيد و از طرفتون بخواهيد بگويد چه کسي اين کارها را بايد انجام دهد. خريد، تصميم گيري، کارهاي منزل ، نگهداري بچه ، ادامه تحصيل، تفريحات و ....
ه) مسائل اقتصادي خانواده
اين بند هم بايد با سئوالات ريز و جزئي همراه باشد. مثلا ميزان خرجي که براي جشن عروسي در نظر داريد و نوع تالار آن را مشخص کنيد؟ محل مسکوني چگونه است ، کجاست؟ مشترک هست ؟ شخصي هست؟ اجاره اي هست؟ موقعيت جغرافيايي آن ؟
درآمدهاي زن و مرد چگونه در خانواده هزينه مي شود؟ تصميم گيرنده کيست؟
و) مزان استقلال يا وابستگي فرد
مثالهايي فرضي بزنيد که مثلا شما دوست داريد در شهر ديگري زندگي کنيد، نظر او را جويا شويد؟
سئوالهاي فرضي مطرح کنيد که مادر و پدر شما يا مادر و پدر وي توصيه اي به شما دارند، شما بايد چگونه با آنها برخورد کنيد.
يا سئوالهايي از اين قبيل: فکر مي کنيد هر چند روز يکبار بايد به خانواده هايمان يا اقوام خود سر بزنيم؟
يا سئوالهايي از اين دست که آيا پس از ازدواج مسافرت يا تفريح يکي از همسران بدون طرف ديگر به همراه دوست را مي پذيريد؟ چند بار در سال يا ماه؟
ز) صفات شخصي و رواني:
افسردگي، پرخاشگري، اضطراب، وسواس، سوء ظن، زودرنجي، کج خلقي، تنهايي، ترس ها، سابقه هاي بستري و درمان و .... جزء مهمترين مسائلي هست که بايد بررسي شود،( شايد بررسي اين بند يکي از ضرورتهايي هست که دختر و پسر بايد به روانشناس مراجعه کنند). اما اگر خودشان قصد بررسي داشتند بايد نشانه هاي اين اختلالات را بشناسند، و با سئوال و دقت در نشانه ها و علائم اين اختلالات پي به مشکل ببرند.
همچنين صفاتي مثل خسيس بودن( حسابگر)، ولخرج بودن( دست و دلباز)، بي خيال (اجتماعي بودن )، منزوي و بي علاقه به تفريح، (اهل تفکر و مطالعه بودن)، پيگير بودن( سمج)، سهل انگار نبودن( سخت گير نبودن)و ....، جزء مسائلي هست که مي تواند با مثالهاي عملياتي پرسيده شود. فراموش نکنيد در سئوالات بايد معادل مثبت صفات را که در پرانتز قرار دادم بپرسيد، چون ممکن است فرد موضع بگيرد. مثلا شما به فرد بگوئيد شما بيشتر حسابگر هستيد يا دست و دلباز ؟ تا فرد هر کدام را انتخاب کرد احساس بدي نداشته باشد.
ح) مسائل اعتقادي و اخلاقي:
اين سئوالات را بر اساس آنچه خود هستيد، بايد طراحي کنيد، اگر به مواردي اعتقاد نداريد، بايد با طرح سئوالهاي متناسب و ريز بررسي کنيد که فرد مقابل در اين زمينه در تعارض با شما نباشد مثل مسئله حجاب که توضيح دادم. اين سئوال را دقت کنيد:
آيا وقتي ما در دورن و در دلمون خدا را قبول داريم و رفتار خوبي داريم ، حتما بايد دقيقا نمازمان را هم سروقت بخوانيم، حالا اگر نخوانديم مشکلي پيش مي آيد؟
آيا آرايش خانم بيرون از منزل مشکلي ايجاد مي کند؟
آيا شما هم با اين موافقيد که خانمها براي بيرون رفتن از منزل بايد از شوهرانشان اجازه بگيرند؟
چه وقت مي شود دروغ گفت؟ دروغ مصلحتي چيه؟ چند تا مثال از دروغهاي مصلحتي؟
ط) دوستان
اگر بتوانيد از طريق سئوال يا تحقيق بر دوستان فرد احاطه پيدا کنيد و مورد شناسايي قرار دهيد ، مسائل زيادي در مورد همسر آينده خود متوجه خواهيد شد.
سئوالاتي از اين قبيل چند تا دوست صميمي داريد؟ ( تعداد زياد آن نشانه برونگرا بودن و تعداد کم آن نشاندهنده حساسيت ، زودرنج بودن و درونگرا بودن هست)
با کدام دوستت صميمي هستيد و او چه خصوصيت جالي داره؟( پيش بيني اينکه اگر بخواهي در آينده خيلي خوب در کنار آن طاقت بياوري بايد چنين باشي)
با کدام دوستت ارتباط کمتري داري ، يا خوشت نمي آيد، چه صفاتي داره؟ ( مهم از اين نظر که اگر چنين هستي، در زندگي با اين فرد مشکل دار خواهي شد)
ي) خانواده فرد
سئوالات دقيق از خصيصه هاي مختلف خانواده و تعلقات آنها ، تحصيلات، فرهنگ، شغل ، و فرزندان ديگر خانواده که ازدواج کرده اند و نحوه ارتباط عروسها و دامادههاي آنها با خانواده و ...، هم به شناسايي شما نسبت به اين خانواده بيشتر کمک مي کند.
ک) بيماريهاي جسمي، معلوليت ها و .... در فرد و خانواده اشان
اين مورد بايد مستقيم سئوال شود. خيلي ها در جلسات شناسايي دروغ نمي گويند، اما ملزم به اين نيست که همه چيز را بگويند. مثلا اگر بپرسي شمابيماري مزمن يا حادي داشته اي؟ جواب صحيح مي دهند، اما اگر نپرسي ضرورتي براي توضيح اين موارد در خود نمي بينند.( البته اگر سلامتي جسمي همسر آينده اتان در تصميم گيري اتان موثر هست)
ل) برنامه تفريحات، سرگرمي و برنامه ها براي ارتباطات درون خانواده
شما بايد متوجه بشويد همسر آينده شما، خانواده را فداي کار مي کند، يا کار را فداي تفريحات و خوشگذارني مي کند يا .... سئوال در مورد تفريحات قبلي او نيز به شما نموداري از روش او را ارائه مي دهد.
سئوالات زيادي در مورد هر يک از معيارهاي ازدواج که به صورت عيني و دقيق و انعطاف پذير و شفاف طرح شود را مي توان مطرح کرد. هماطور که قبلا گفته بودم، بايد مفاهيم تئوري و زير بنايي معيارهاي ازدواج را خوب بشناسيد تا خوب بتوانيد بر اساس آن نسبت به فرد مقابل خود شناسايي حاصل کنيد، باز توصيه مي کنم که مقالات بخش ازدواج سايت همدردي را به دقت مطالعه فرمائيد، مخصوصا مقاله « اگر چنين هستيد، صبر کنيد ازدواج نکنيد» اين بار اين مقاله را از ديدگاه ديگري بخوانيد. از اين ديدگاه بخوانيد که بر اساس بندهاي آن سئوالات عيني در بياوريد و متوجه شويد ، آيا همسر شما زمان ازدواجش فرا رسيده است، يا فردي هست از نظر احساس و فکري کودک و از نظر سني بالغ)