یكی از بیماری های شایع قرن بیستم است. افراد زیادی در جوامع پیشرفته تا عقب مانده درجات مختلفی از این بیماری را تجربه كرده اند. در جوامع پیشرفته عمده ترین دلایل این بیماری استرس های عصبی است، در حالی كه در جوامع عقب مانده دلیل اصلی ایجاد این بیماری را نداشتن رژیم غذایی كامل و منظم می توان ذكر كرد.

باید یادآور شد دلایل ایجاد این بیماری هنوز به طور كامل شناخته نشده و تلاش دانشمندان رشته های پزشكی بر آن است تا هر چه سریع تر عوامل ایجاد كننده این بیماری را به طور كامل شناخته و روش های پیشگیری و درمان این بیماری را ارتقا بخشند. در سال گذشته میلادی (۲۰۰۵) شاهد اعطای جایزه نوبل پزشكی به دو دانشمند استرالیایی بودیم كه با معرفی یك باكتری كه می تواند ایجاد زخم معده كند خدمت بزرگی به جامعه پزشكی جهان كردند. در این باره گفت وگویی با دكتر محسن نصیری طوسی، دكتر مهدی كربلائیان و دكتر امیرعباس شادمان یزدی انجام داده ایم كه در ادامه با هم می خوانیم.

* زخم معده چیست؟

- دكتر نصیری طوسی: هرگاه تعادل بین اسید معده و سد دفاعی مخاط معده بر هم می خورد، زخم معده ایجاد می شود. یا به عبارت دیگر ترشح بیش از حد اسید معده به هر دلیلی می تواند منجر به ایجاد زخم گوارشی شود. زخم های معده و اثنی عشر از نظر شدت، درجات متفاوتی دارند. تقریباً ده درصد افراد جامعه در طول عمر خود حداقل یك بار مبتلا به زخم معده یا اثنی عشر می شوند.زخم های گوارشی در هر سنی می توانند بروز كنند.

* آیا میكروب ها نیز می توانند منجر به ایجاد زخم معده شوند؟

- تا پیش از ۲۰ سال قبل تصور بر این بود كه زخم های معده و اثنی عشر صرفاً به دلایل عصبی و عادات شخصی ایجاد می شود، ولی در سال ۱۹۸۲ دو دانشمند استرالیایی ثابت كردند كه یك باكتری به نام هلیكو باكترپیلوری می تواند منجر به ایجاد زخم گوارش در ناحیه معده و اثنی عشر شود. گفته می شود تقریباً ۱۰۰ درصد بیمارانی كه زخم دوازدهه (تقریباً ۳۰ سانتیمتر اول روده باریك) را دارند، دچار عفونت با هلیكو باكترپیلوری هستند در حالی كه ۸۰-۷۰ درصد بیمارانی كه زخم در ناحیه معده دارند مبتلا به عفونت با این باكتری هستند.رابین مارن و بری مارشال كه موفق به كشف این باكتری شدند به پاس خدمت به علم پزشكی جایزه نوبل پزشكی را در سال ۲۰۰۵ دریافت كردند.

* به طور كلی عوامل ایجاد كننده زخم معده و اثنی عشر چیست؟

- دكتر كربلائیان: عوامل ایجاد كننده زخم های گوارشی بسیار متعدد هستند؛ مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مثل آسپرین، پروفن و...، استرس و اضطراب، عفونت با هلیكو باكترپیلوری بعضی از بیماریهای مزمن ریوی و كبدی (سیروز) پركاری غده پاراتیروئید، نارسایی مزمن كلیوی، استعمال دخانیات، مصرف الكل، رژیم غذایی نامناسب و وعده های غذایی نامنظم.

* علایم زخم معده و اثنی عشر چیست؟

- دكتر شادمان یزدی: قبل از هر چیز باید یادآور شوم كه ممكن است این بیماری كاملاً بدون علامت باشد؛ بخصوص در سالمندان اما علائم شایع این بیماری عبارتنداز: درد در ناحیه بالای شكم (زیر جناغ سینه) كه حالت سوزش، سوراخ شدن یا سائیده شدن را دارد كه اصطلاحاً سوزش سر دل گفته می شود.

معمولاً ۳-۱ ساعت پس از مصرف غذا تشدید می شود و با مصرف داروهای آنتی اسید مثل شربت آلومینیوم ام.جی.اس و... از شدت این درد می كاهد. احساس بدی در ناحیه بالای شكم و نفخ شكم بعداز غذا نیز از دیگر علایم این بیماری است.از دیگر علائمی كه می توان برای این بیماری ذكر كرد بی اشتهایی، آروغ زدن های مفرط و حالت تهوع در بیمار می باشد. بعضی از بیماران مبتلا به زخم اثنی عشر نیمه شب، به علت درد سر دل از خواب بیدار می شوند.

* زخم معده و اثنی عشر چه عوارضی را می تواند برای بیماران مبتلا به همراه داشته باشد؟

- دكتر نصیری طوسی: بیماری زخم معده در صورت درمان نشدن در دراز مدت عوارض متعددی را برای مبتلایان به همراه دارد كه شایع ترین آنها خونریزی از دستگاه گوارش است.معمولاً در ۱۵ درصد افرادی كه زخم معده دارند عارضه خونریزی دیده می شود بخصوص در افرادی كه داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مثل آسپرین استفاده می كنند.باید توجه داشت مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی و احتمالاً استرس، عوامل مساعد كننده ای برای سوراخ شدن جدار معده هستند. بنابراین از مصرف بی مورد این گونه داروها باید خودداری كرد وچنانچه مصرف این داروها با دستور پزشك باشد باید پس از مصرف غذا و با شكم پر این داروها را مصرف نمود.

* افرادی كه چنین علائمی را دارند چه باید بكنند؟

- دكتر كربلائیان: قبل از هر چیز باید این نكته را یادآور شوم كه وجود بعضی از این علائم در افراد دلیل قطعی بر وجود این بیماری در افراد نیست وچنانچه از چنین علائمی رنج می برند باید به پزشكان مجرب در زمینه گوارش رجوع نمایند.یكی از اقدامات تشخیصی كه عموماً پزشكان جهت تشخیص و بررسی وضعیت زخم معده به كار می برند آندوسكوپی است و این امكان را برای پزشكان فراهم می آورد تامری، معده و ابتدای روده را كاملاً بررسی كنند و در صورت نیاز نمونه برای بررسی هلیكو باكترپیلوری و بررسی مخاط دستگاه گوارشی تهیه نمایند.همچنین بررسی آزمایشگاهی خون در مدفوع نیز كمك شایانی به تشخیص و درمان بیماری می كند.

* اقدامات درمانی كه بیماران باید انجام دهند چیست؟

- دكتر شادمان یزدی: بیماران در اولین قدم باید رژیم غذایی خود را اصلاح نمایند و غذای خود را به صورت ۳ وعده و منظم مصرف كنند. علاوه بر آن از استعمال دخانیات و مصرف مشروبات الكلی و داروهای ضد التهابی غیراستروئید بدون دستور پزشك خودداری نمایند. همچنین از مصرف تركیبات كافئین دار و هر غذایی كه به نظر می رسد علائم را بدتر می كند، خودداری كنند. پرهیز از مصرف ترشی و فلفل نیز الزامی است ولیكن مصرف میوه و سالاد بلامانع است.در گذشته رژیم های سخت و بدون شیر برای بیماران توصیه می شد كه امروزه این كار مردود است و مصرف شیر به مقدار یك لیوان در روز اشكالی ندارد.عسل به دلیل خاصیت ضد التهابی و كاهش غلظت اسید معده كه دارد از ایجاد زخم های معده جلوگیری می كند. محققان دانشگاه كمبریج پس از بررسی های متعدد به این نتیجه رسیده اند كه عسل موجب تقویت روند ترمیم زخم های گوارشی حاصل از مصرف ایندومتاسین می شود.همچنین دیده شده است ریشه گیاه شیرین بیان، در درمان زخم معده مؤثر است. ریشه گیاه شیرین بیان دارای گلوكز و ساكاروز به میزان ۵/۳ درصد می باشد. همچنین آسپارژین، رزین، كامارینها و اسیدهای هیدروكسی سینامیك از دیگر تركیبات شیرین بیان هستند. در طب قدیم از شیرین بیان در التیام زخم، تسكین سرفه و تسكین درد استفاده می كردند

*راه های پیشگیری از زخم معده چیست؟

- زخم معده و اثنی عشر واكسن ندارد و یك بار ابتلا به آن ایجاد مصونیت نمی كند لذا باید در تمام طول عمر از علل به وجود آورنده بیماری و عوامل مساعد كننده جهت ایجاد بیماری كه ذكر شد، خودداری نمود. همچنین نشان داده شده ۷۲ درصد از افرادی كه پیاده روی می كنند و انجام دادن ورزش را در برنامه روزانه خود قرار داده اند ترشح اسید معده به طور چشمگیری در آنها كاهش می یابد و كمتر به زخم معده و اثنی عشر مبتلا می شوند.

* آیا به دنبال ابتلا به زخم معده احتمال بدخیمی در ناحیه معده نیز وجود دارد؟

- دكتر شادمان یزدی: حدود ۴ درصد زخم های معده می توانند بدخیم شوند. بنابراین باید این زخم ها تا التیام كامل به دقت پیگیری شوند. زخم های معده را معمولاً به مدت۸ هفته تحت درمان قرار می دهند و بعد التیام زخم را مجدداً بررسی می كنند.میزان عود زخم های معده و دوازدهه پس از درمان طب بالا می باشد. ۸۰-۷۰ درصد این زخم ها ظرف مدت یك سال پس از درمان طبی مجدداً عود می كنند، اما اگر درمان عفونت هلیكو باكترپیلوری در حین درمان زخم انجام شود، میزان عود زخم ها به كمتر از ۵ درصد در یكسال كاهش می یابد.

* زخم گوارشی چیست؟

- دكتر نصیری طوسی: زخم گوارشی التهابی است، كه لایه داخلی دستگاه گوارش را درگیر می كند. اكثر زخم های گوارشی در قسمت اثنی عشر وجود دارند. این زخم ها را زخم اثنی عشر نامیده و زخم های داخل خود معده را زخم معده می نامند و زخم های ناحیه مری به نام زخم های مری هستند.

دو بیماری دیگر نیز شامل این زخم ها هستند: التهاب بخش تحتانی مری (ازوفاژیت) و التهاب دیواره داخلی معده (گاستریت).

* علائم زخم های گوارشی چیست؟

- دكتر شادمان یزدی: احساس ناراحتی یك تا دو ساعت بعداز خوردن غذا در مورد زخمهای اثنی عشر و احساس ناراحتی بلافاصله بعداز خوردن یا آشامیدن در مورد زخم های معده

-درد معده ممكن است حتی شب شما را از خواب بیدار كند

- سیری زودرس

- سنگینی، نفخ و سوزش در ناحیه معده

- علائم همیشگی نیست و بین علائم، شما هیچ شكلی را احساس نمی كنید.

- استفراغ

- كاهش وزن

* چگونه می توان زخم دستگاه گوارش را درمان كرد؟

- دكتر نصیری طوسی: یك راه برای درمان زخم گوارشی از بین بدن باكتری H.pylori است. همچنین یكی از اهداف درمان، كاهش ترشح اسید توسط معده است. این كار باعث می شود تا كم شدن اسید فرصتی به ناحیه آسیب دیده بدهد تا التیام بیابد البته خیلی مهم است كه كارهایی چون سیگار كشیدن را متوقف كنید كه خود آن می تواند باعث آسیب دستگاه گوارش شود.

* پرهیز از چه چیزهایی به بهبود زخم كمك خواهد كرد؟

دكتر شادمان یزدی: ۱- پرهیز از مصرف داروهای ضد التهابی مثل آسپرین و ایبوپروفن

۲ - پرهیز از مصرف قهوه، الكل و شیر

۳ - پرهیز از غذاهای تند مخصوصاً وقتی احساس معده درد می كنید. همچنین پرهیز از هر گونه غذایی كه درد شما را افزایش می دهد.

* خوردن چه غذاهایی می تواند روی زخم های گوارشی اثر نماید؟

- دكتر نصیری طوسی: غذاهای زیادی می توانند روی زخم گوارشی اثر بگذارند، البته این غذاها اثر یكسانی را روی افراد مختلف ندارد. بعضی از غذاها و نوشیدنی های خاص درد را افزایش می دهند. این غذاها شامل: قهوه، چای، كاكائو، عصاره گوشت، الكل، فلفل سیاه و سس های تند هستند.توصیه می شود این غذاها را از غذاهای روزانه خود حذف نمایید تا زودتر بهبود یابید. البته برای كاركرد بهتر دستگاه گوارش لازم است رژیم غذایی خود را منظم نمایید.اگر عادت به نوشیدن قهوه دارید آن را حتماً بعد از غذا و به مقدار كم مصرف نمایید. مواقعی كه احساس درد می كنید غذای خود را به مقدار كم میل نمایید. این كار به شما كمك خواهد كرد تا احساس بهتری نمایید. حتماً از نوشیدن مایعات در بین غذا خودداری كنید.

* آیاحاملگی بر زخم های گوارشی تأثیر می گذارد؟

- علائم زخم های گوارشی اغلب بر اثر حاملگی از بین می روند. در دوران حاملگی معده اسید كمتری ترشح می كند.اگر طی حاملگی از زخم گوارشی احساس درد می نمایید ممكن است پزشك برای شما آنتی اسید، سوكرالفات و یا H۲ بلوكرها را تجویز نماید. توجه داشته باشید كه داروی میزاپرازول كه جزء دسته مهار كننده پمپ پروتونی است به هیچ وجه نباید طی حاملگی مصرف شود.   

           

         

مبتلايان به زخم معده از شيرين‌بيان استفاده كنند

 پزشكان مي‌گويند: گياه «شيرين‌بيان» در درمان التهاب و زخم معده مؤثرست.

به نقل از منابع اينترنتي، گياه شيرين‌بيان به عنوان خلط‌ آور و ضد التهاب نيز مصرف مي‌شود. ريشه اين گياه داراي گلوكز و ساكاروز به ميزان 3 الي 5 درصد است. همچنين آسپاراژين، رزين، كومارنيها و اسيدهاي هيدروكسي سيناميك از ديگر تركيبات گياه شيرين بيان هستند.

لازم به ذكر است در طب قديم شيرين‌بيان در التيام زخم، تسكين سرفه، تسكين درد و رفع التهاب معده مورد مصرف قرار مي‌گرفته است.

 

درمان سوزش معده

 بیست سال پیش، برای درمان زخم معده از كِرِم هایی استفاده می شد كه چربی و كلسترول بالایی داشتند، در نتیجه باعث بروز حملات قلبی می شدند. ولی امروزه برای درمان زخم معده، از آنتی بیوتیك استفاده می شود.

سال 1983، دكتر باری مارشالBarry Marshall )) متوجه شد كهعامل ایجاد زخم معده، عفونت ایجاد شده توسط هلیكو باكتر پیلوری است و می توان با مصرف آنتی بیوتیك آن را درمان كرد. ولی بقیه او را مسخره كردند و به این حرف او خندیدند.

اما اكنون مردم این مسئله را قبول دارند و می دانندهر كسی كه دارای زخم و سوزش معده باشد و آزمایش خونی او نیز برای هلیكو باكتر مثبت باشد، بایستی آنتی بیوتیك مصرف كند.

تحقیقات اخیر نشان داده كه 19 نوع میكروب در معده انسان زندگی می كنند. این میكروب ها در بزاق دهان نیز وجود دارند، بنابراین می توانند با بوسیدن منتقل شوند. انواع هلیكوباكتر در معده سگ، گربه، خوك، میمون، موش، مرغ و سایر پرندگان كشف شده است.

روش های استاندارد برای درمان سوزش و زخم معده:

- مصرف كلاری ترومایسین (Clarithromycin)500 میلی گرمی ، روزی دو بار به مدت یك هفته.

- مصرف مترونیدازول (Metronidazole)500 میلی گرمی، روزی دو بار به مدت یك هفته.

- مصرف اُمپرازول (Omeperazole)20 میلی گرم یك بار در روز.

هر سه نوع داروی بالا، آنتی بیوتیك هستند.

وقتی شخصی سوزش معده داشته باشد ولی عفونتی در او دیده نشود، شاید پزشك تشخیص دهد كه بهGERD 1مبتلاست و بایستی همواره داروهای معده را برای تسكین درد مصرف كند.

برای تشخیص این بیماری، ابتدا بایستی توسط پزشك دو نوع آنتی بیوتیك و یك نوع داروی معده حداقل به مدت یك هفته برای فرد تجویز شود.

اگر آنتی بیوتیك ها علائم سوزش را كاهش ندادند، فرد باید آمپی سیلین و یك نوع داروی معده را به مدت شش هفته مصرف كند.

اگر باز هم جواب نداد و سوزش معده ادامه داشت، پزشك می تواند تشخیص دهد كه فرد دارایGERD است كه درمانی هم برای آن وجود ندارد.

پی نوشت :

1-GastroEsophaggeal Reflex Disease : در این بیماری محتویات درون معده به مری برمی گردد كه به علت ضعیف بودن ماهیچه بین مری و معده می باشد یعنی این دریچه به درستی نمی تواند بسته شود. همچنین باعث التهاب مری می شود.

مبتلايان به زخم معده از شيرين‌بيان استفاده كنند

هنگامیکه غذا جویده و بلعیده می شود از مری عبور کرده و سپس وارد قسمت فوقانی و حجیم معده شده، در معده مواد غذایی توسط شیره معده (که مرکب از آنزیمهای هضم کننده و اسید هیدروکلریک است) شکسته می شوند و در عین حال میکرو ارگانیسمهای وارد شده به بدن توسط شیره مذکور از بین می روند.

 

لازم به ذکر است که روزانه درون معده با حدود نیم گالن عصاره معده شستشو داده شده و در واقع معده محلی استریل و کاملا بدون میکروب می باشد.

 

جهت محافظت ماهیچه های عضلانی معده در مقابل تخریب توسط شیره بسیار قوی معده، لایه مخاطی ضخیمی درون معده بوجود آمده است.

 

بلع موادی همچون داروهای ورم مفاصل، ایبوپروفن، آسپیرین و الکل لایه مخاطی معده را در برخی نقاط تخریب کرده و همین امر سبب زخم شدن سلولهای لایه اپیتلیوم موجود در زیر موکوس می گردد. عواملی همچون کورتیکو استروئیدها، سیگار کشیدن و استرس موجب تشدید دردهای معده میگردند.

 

مهمترین عامل جهت ایجاد زخم معده باكتري Helicobacter pylori شناخته شده است.

 

Helicobacter pylori:

 

Hbp باکتری است مارپیچی شکل / گرم منفی / کم هوازی / تاژکدار / متحرک

 

همانطور که گفتیم هلیکو باکترپیلوری باکتری است گرم منفی و حضور آن را می توان توسط رنگ آمیزی گرم به اثبات رساند.

 

* هلیکوباکترپیلوری و معده:

همانطور که ذکر شد مهمترین عامل در ایجاد زخم و التهابات معده ای هلیکو باکتر میباشد.

هلیکو باکتر پیلوری می تواند با استقرار در بخش آنتروم (بخش انتهایی معده با ماهیچه های ضخیم و قوی ) سبب عفونت طولانی مدت این ناحیه شود.

 

در واقع تنها باکتری که می تواند در محیط خشن معده و در مقابل حضور شیره معده زندگی و رشد نماید هلیکوباکترپیلوری می باشد.

 

این باکتری با استفاده از غذا یا آب آلوده از راه دهان وارد معده شده و کافی است یکبار بتواند در موکوس معده پنهان شود , در این حال باکتری مذکور در لایه مخاطی معده مستقر شده و توسط تازکهای برآمده, خود را در میان سلولهای لایه مخاطی جای میدهد و یا در صورت بروز زخم معده در ناحیه فاقد لایه مخاطی و در واقع بر روی سلولهای اپیتلیوم معده استقرار یافته و تاژکهای خود را در آن ناحیه فرو می برد.

 

برای مقابله با هلیکوباکترپیلوری سیستم ایمنی بدن فعال می شود.

 

سلولهای سیستم ایمنی به آسانی به علت موکوس ضخیم معده به این ناحیه نمیرسند.

 

در واقع هنگامیکه لایه موکوسی نازک شده و گلبولهای سفید وارد این ناحیه میشوند نمیتوانند از آن خارج شوند. به سبب درگیری سلولهای ایمنی با هلیکو باکتر آنتی بادیهای موجود در سرم خون که  IgG & IgA می باشند بالا میروند.

 

 

اگرچه در روند مذکور خود هلیکوباکتر ممکن است عامل ایجاد زخم نباشد اما التهاب لایه آستری معده که توسط هلیکوباکتر ایجاد میشود زمینه ساز بروز زخم یا حتی ایجاد سرطان معده می باشد.

 

علایم احتمالی حضور هلیکوباکترپیلوری

سوء هاضمه / سوزش سر دل / نفخ / حالت تهوع / التهاب معده / بروز زخم اثنی عشر /

 

درد در ناحیه بالای شکم که یک ساعت یا بیشتر بعد از صرف غذا مشاهده میشود.

 

نشانه های مذکور توسط مصرف آنتی اسیدها یا شیر و یا داروهای کاهنده اسیدیته معده کاهش می یابند.

 

 

درمان

در صورتیکه زخم گوارشی بعد از انجام بیوپسی یا آندوسکوپی مشاهده نشد می توان درمان 14 روزه را با آنتی بیوتیک ها و داروهای آنتی اسید را انجام داد. داروهای آنتی بیوتیکی متداول عبارتند از :

 

کلاریترومایسین / تترا سایکلین / مترونیدازول / آموکسی سیلین

 

در کنار آنتی بیوتیک درمانی می بایست از داروهایی همچون بیسموت و نیز داروهای کاهنده اسیدیته معده مثل :

 

رانیتیدین / سایمتدین / فاموتیدین / امپرازول / پنتو پرازول / لانزو پرازول استفاده کرد.

 

خطرات درمانی دارویی

مصرف داروی بیسموت میتواند موقتا منجر به خاکستری رنگ شدن دهان و دندان و ایجاد یبوست و اسهال و سیاهرنگی مدفوع بشود.

 

آنتی بیوتیکها نیز سبب بروز واکنشهای آلرژیک شده و یا حتی موجب مرگ شوند.

 

برخی آنتی بیوتیکها مثل:

 

کلاریترومایسین سبب ایجاد مزه بد دهان می شود.

 

مترونیدازول موجب ناراحتی معده / اسهال / عدم تعادل / خارش / بد طعمی دهان میشود.

 

این دارو نباید همراه با الکل مصرف شود چراکه باعث سرخ شدن / سردرد / حالت تهوع میگردد.

 

در ضمن هنگامیکه آنتی بیوتیکها در دوز بالا استفاده می شوند بعد از مدتی بیماران آلودگی با کاندیدای ناپایدار ( آلودگی با مخمر ) پیدا میکنند.

 

در هنگام درمان آلودگی هلیکوباکتر به این نکته باید توجه نمود که هلیکوباکتر به راحتی نسبت به کلاریترومایسین و مترونیدازول مقاوم میشود و نباید بعد از یک دوره درمانی برای دوره های بعد از آنها (بلافاصله) استفاده نمود.

 

در واقع بعد از دو هفته آنتی بیوتیک تراپی 4 هفته می بایست از درمان اجتناب کرد.

 

در صورتیکه هلیکوباکتر توسط آنتی بیوتیکهای مذکور باقی ماند باید احتمال مقاومت باکتری نسبت به آنتی بیوتیک مذکور را بررسی نمود.

 

تستهای تشخیصی برای شناخت آلودگی با Hbp

 

این تستها به دو بخش قابل تقسیم اند :

 

الف ) تستهای مهاجم به بافت

ب ) تستهای غیر مهاجم به بافت

 

الف ) تستهای غیر مهاجم به بافتها عبارتند از :

*   تست تنفسی اوره (urea breath testing) *   تست آنتی ژنی مدفو

*   سرولوژی

*   PCR

*   تست بزاقی

*   تست ادراری

 

 

 

ب ) تستهای مهاجم به بافتها عبارتند از

*  تست بیوپسی اوره آز

 *  بافت

*  Brush cytology

*  کشت باکتریایی و تستهای حساسیتی

 

 

الف ) تستهای غیر مهاجم به بافتها عبارتند از :

 

 

تست تنفسی اوره ( urea breath testing)

کافی است هلیکوباکتر تنها یکبار بطور مطمئن در موکوس پنهان شود. در چنین حالتی به وسیله آنزیم عبور دهنده اوره آز به جنگ با اسید معده میرود. این امر به صورت زیر انجام میپذیرد :

 

C = O ( NH2)2 + H2 + 2H2O ---> HCO3 + 2NH4       

 

 

اساس تست UBT شناسایی هیدرولیز اوره مذکور توسط Hbp میباشد.

 

در واقع تست مذکور به دو صورت انجام میشود:

 

 *   تست رادیو اکتیو

 *  تست بدون رادیو اکتیو 13C  بیکربنات اوره

 

 

هر دو تست طی 15 تا 20 دقیقه انجام شده و بها و وقت یکسانی صرف میکنند.

 

تست رادیو اکتیو 14C به سبب ممنوعیت استفاده از آن در زنان باردار و کودکان در حال حاضر کم انجام می شود. اما در تست بدون رادیواکتیو 13C بیکربنات اوره ماده مذکور به صورت خوراکی از راه دهان به بیمار داده می شود. این عمل در دو مرحله انجام می پذیرد به این معنا که 60 دقیقه بعد از دادن مرحله اول ماده به بیمار مرحله دوم ماده مذکور را به بیمار می دهیم.

 

در این حال با بازدم بیمار و اندازه گیری CO2 و میزان اوره خروجی از وی می توان به حضور یا عدم حضور Hbp   پی برد.

 

آزمایش آنتی ژن مدفوع

جزء آزمایشهای ایمنی آنزیمی می باشد  که با توجه به بررسی مدفوع بیمار میتوان به حضور یا عدم حضور هلیکوباکترپی برد.استفاده از لانزوپرازول و بیسموت می تواند نتیجه غلط به ما بدهد. در واقع 4 تا 6 هفته بعد از اتمام دوره داروهای مذکور این آزمایش قابل انجام است. رانیتیدین بر روی جواب آزمایش بی تاثیر است. خونریزی معده و روده به سبب خون آلود بودن مدفوع باعث بروز جوابهای نادرست گردید.

 

تست بزاقی

حفره دهان به عنوان مخزن هلیکو باکتر می تواند مورد استفاده در تستها قرار بگیرد.

 

در واقع به علت رفلکس محتویات معده به مری و سپس دهان هلیکوباکتر میتواند وارد دهان شود و همین امر سبب انتقال آن توسط ارتباط دهانی می گردد.

 

هلیکو باکتر موجود در بزاق و پلاک دندانی برای تست استفاده میشود.

 

این تست به نسبت سایرین دقت کمتری دارد.

 

تست ادراری

با سنجش آنزیمهای موجود در ادرار می توان به حضور یا عدم حضور هلیکوباکتر پی برد. حساسیت تست مذکور بین 82 تا 90 % بوده و به انجام آن توصیه ای نمیشود.

 

تست سرولوژی

توسط ELISA میتوان آنتی بادیهای IgA & IgG & IgM را اندازه گیری نمود و در صورت بالا بودن آنها احتمال حضور هلیکوباکتر رقم میخورد.

 

نتایج سرم می تواند + یا _ باشد.

 

حساسیت تست مذکور بین 90 تا 100% است.

 

در ضمن سرم می تواند در برخی از بیماران سالها بعد از ریشه کنی هلیکوباکتر آنتی بادیهای موجود در خون را + نشان دهد.

 

 

ب ) تستهای مهاجم به بافتها عبارتند از :

 

تست بیوپسی اوره آز

در تست مذکور به واسطه بیوپسی توسط یک رشته مخصوص و ظریف آندوسکوپی در مدت یک ساعت حضور یا عدم حضور هلیکوباکتر تعیین می شود.

 

در این تستها شناسایی نمونه ها از طریق یک نوار معرف با شاخص PH و یک لایه حاوی اوره بر روی نوار انجام می پذیرد.

 

بافت شناسی

با نمونه برداری و بررسی بافت معده میتوان به حضور هلیکوباکتر پی برد.

 

در این آزمایش می توان حضور التهاب معده را مشاهده نمود و یا در صورت لزوم ردیابی meta plasia ( تغییر غیر قابل برگشت بافت معده یا روده به بافت دیگر ) را بررسی نمود.

 

مشکلات موجود در بیوپسی عبارتند از :

 

-  تراکم هلیکوباکتر در نقاط مختلف معده متفاوت است و می تواند منجر به نمونه گیری غلط شود.

 

-  در صورتیکه بیماران داروهای ضدترشحی مصرف کرده باشند نتایج نادرستی به ما میدهد.

 

 

 

ارتباط هلیکوباکترپیلوری با سایر بیماریها

 

هلیکوباکتر و زخم اثنی عشر

در73 % از بیماران مبتلا به زخم دوازدهه حضور هلیکوباکتر توسط تست بیوپسی اوره آز تایید شده و تنها در 23 % از بیماران مبتلا هلیکوباکتر گزارش نشده است.

 

تحقیقات نشان می دهد که آلودگی با هلیکوباکتر در معده میتواند مستقیما موجب رشد زخمهای اثنی عشر شود.

 

هلیکوباکتر و زخم معده

در اکثریت قریب به اتفاق زخمهای معده میتوان هلیکوباکتر را دید.

 

در واقع ضعف لایه مخاطی محافظت کننده معده توسط هلیکوباکتر میتواند زمینه ساز بروز زخم معده محسوب شود.

 

البته استفاده از داروهای غیر استروئیدی غیرالتهابی موجب عدم تشخیص هلیکوباکتر و پنهان شدن آن  میگردد.

 

برای شناخت دقیق عامل ایجاد کننده زخم معده می بایست بیوپسی کاملی از مخاط معده تا زخم مذکور در یک محل معین صورت پذیرد.

 

بیوپسی در هنگام خونریزی معده به سبب حضور خون انجام ناپذیر یا سخت می باشد.

 

تست بیوپسی اوره آز عموما در چنین مواردی استفاده می شود با این حال استفاده از داروهای ضد زخم میتواند با این تست تداخل داشته باشد.

 

در کسانی که سابقا مبتلا به زخم معده بوده اند استفاده از آندوسکوپی یا رادیولوژی و در کنار آنها تست سرولوژی برای شناخت هلیکوباکترالزامی است.

 

زخمهای معده در 60 تا 80 % موارد آلودگی به هلیکوباکتر قابل مشاهده اند.

 

هلیکوباکتر و سرطان

سرطان معده مرتبط با حضور هلیکوباکتر شناخته شده است. البته این بدان معنا نیست که هرکس مبتلا به هلیکوباکتر بود لزوما به سرطان معده دچار می شود اما حضور هلیکوباکتر درمان نشده زمینه ساز ابتلا به سرطان معده خوانده شده است . در عین حال نژادهای زرد پوست ساکن چین و ژاپن جزء نژادهای مستعد به ابتلا به سرطان معده شناخته شده اند .