احترام گذاشتن به ديگران نشانه عظمت وبزرگي:

هر انساني براي خود احترامي قائل است . زماني كه به عقايد ،كارها وسلیقه هاي افراد در حد ومحدوده خودشان احترام بگذاريم وسعي نكنيم هميشه در پي رد  كردن آنها برآييم ديگران ما را به رسميت مي شناسند چرا كه مردم عادتا با كسي كه به آنان احترام بگذارندونسبت به ايشان ابرازتوجه وقدرداني كنندانس والفت مي گيرندپس براي جلب مردم آنچه مي خواهند بايد به آنان بخشيد . بديهي است كه مردم براي دوستي ورزيدن با افراد مال و منزل نمي خواهند بلكه صرفاً خواهان احترام و بزرگداشت خود از سوي آنان مي باشند . چرا كه مردم خود را دوست دارند و هر كس براي خودش جهاني دارد مملو از آراء وعقايد و نظرات متعددي كه همين عقايد انسانها رااز هم جدا مي كند و دنياي هر فردي براي خودش محترم است پس كسي كه به آنان احترم بگذارد و به عقايد آنان توجه نمايد . دوست مي دارند وكساني را كه عقايد آنان را ناديده گرفته و به شخصيت آنان احترام  نمي گذارند نزد آنان هيچ محبوبيتي ندارد .

ممكن است بپرسید چگونه به مردم احترام بگذاريم ؟ چگونه نشان دهيم كه به آنان توجه داريم؟ جواب اينكه همان طور كه بيان شد هر انساني داراي خصلت يا رفتار و با عقيده و بعدي است كه شايسته ستايش و تمجيد است وظيفه ماست كه اين جنبه هاي خوب را بيابيم و او را به سبب داشتن آنها تمجيد نماييم . و اگر هم قصد داريم به رد و اصلاح رفتار و افكار كسي بپردازيم بايد از راه مناسبي استفاده كنيم . درابتدا بايد به جنبه هاي شخصيتي طرف مقابل تا حدودي آگاه شويم ظرفيت او را بسنجيم و آرام آرام او را به اشتباهي آگاه سازيم و در صورت نياز راه مناسب را به او پيشنهاد كنيم . در اينجاست كه او را از قصد و نيت نوعدوستي خود آگاه كرده و خود را براي محبوبيت آماده مي كنيم .

نكته ديگر كه دراين زمينه بايد توجه كنيم اين است كه احترام به انسانها را نامشروط جلوه دهيم . احترام نامشروط به اين معناست كه اگر تصميم گرفتيم با فردي كه خطايي از او سرزده و يا باعث نا راحتي ما شده است برخورد كنيم قادر باشيم درحين برخورد همچنان وي را يك انسان ارزشمند و قابل احترام بدانيم و اين احساس را به او منتقل كنيم چنين عملي سبب شكل گيري يك رابطه صميمي ، ايمن و اثر بخش مي گردد .

نتيجه آن كه براي بدست آوردن محبوبيت در نزد ديگران وجذب قلوب ديگران بايد بياموزيم كه چگونه ، خواه در مسائل كوچك و كم اهميت و خواه در مسائل بزرگ و پراهميت به مردم احترام بگذاريم و اين محبوبيت حاصل نمي شود مگراينكه :

 * به همگان احترام بگذاريم و هيچ فردي را كوچك نشماريم.

حضرت علي (عليه السلام) مي فرمايند : مردم يا برادر ديني تويند ويا در آفرينش همانند تو هستند .

فروتني و پرهيز از تكبر

 داشته هاي مردم را ناچيز ودست كم نگيريم . نبايد دانش خود را زياد پنداشت و دانش ديگران را اندك و بي ارزش ، حتي اگر دانش بسيار يا ثروت فراوان و يا صفاتي داشته باشيم كه ديگران از آن بي بهره اند .

همان طوركه دوست داريم ديگران به ما احترام بگذارند ما نيز همان گونه به آنها احترام بگذاريم. چرا كه وقتي انتظار احترام از مردم داريم بايد به آنها احترام بگذاريم آن گونه كه آنها دوست دارند.

 احترام گذاشتن در سيره و روايات:

در احاديث پيرامون چگونگي احترام نهادن پيامبر اكرم (صلي الله عليه) به مردم و مظاهر آن نكات جالبي بيان شده است كه به طور خلاصه مي توان گفت : آن حضرت به هيچ كس با انگشت خود اشاره نمي كرد بلكه با تمام دست اشاره فرمود : هر گاه كسي در كنارش نشسته بود و با ايشان سخن مي گفت تنها چهره اش را به سوي او برنمي گرداند بلكه با تمام بدن به او رو رو مي كرد . وقتي با كسي دست مي داد تا طرف مقابل دست خود را نمي كشيد آن حضرت اقدام به اين كار نمي كرد هر گاه يكي از اصحابش برآن حضرت وارد مي شد به احترام او بر مي خاست و رداي خود را برايش پهن مي كرد و براي كسي كه به حضور ايشان مي رسيد جامه اش را مي گستراند تا بر آن بنشيند و متكاي خود را به او مي داد . نگاههاي خود را ميان مردم به تساوي تقسيم مي كرد هر گاه سواره بود اجاره نمي داد كسي پياده همراهش برود و او را در كنار خود بر مركب سوار مي كرد . درحديث آمده است كه مردي وارد مسجد شد و پيامبر در آنجا تنها نشسته بود با ورود او پيامبر برايش جا باز كرد . مرد  گفت اي رسول خدا  ! جا باز است پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمودند : يكي از حقوق مسلمان بر مسلمان اين است كه چون ديد قصد نشستن نزد او را دارد برايش جا باز كند .

در روايات هم احترام گذاردن به ديگران يكي از حقوقي مسلمانان و افراد در اجتماع بيان شده است كه هر فردي بايد ان را عمل كند . به طوري كه پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) در اين زمينه مي فرمايند :

ليسَ مِنّا لَمْ يُوَفَّرْ كبيرِنا وَ لَمْ يَرْ حَمْ صغيرِنا

كسي كه بزرگ ما را احترام و كوچك ما را رحم نكند از ما نيست .

 همدلي وهمدردي راز محبوبيت :

افراد « محبوب » داراي خصيصه همدلي مي باشند يعني به راحتي توانايي ابراز همدردي وهمدلي با ديگران را دارند . بعضي مواقع مشكلاتي در زندگي افراد پديد مي آيد كه فشارهاي روحي وحتي جسماني فراواني براي آنها ايجاد مي كند . بعضي از اين مشكلات به قدري طاقت فرسا هستند كه حل آنها براي بعضي از افراد بسيار دشوار است . در حالي كه همين مشكل براي فردي ديگر خيلي آسان است . گشايش اين گره از زندگي دوستان و آشنايان و به عباراتي مردم باعث شكل گيري محبوبيت مي شود . فهم ودرك ديگران در ارتباطات توانايي است تابع قضاوتهاي فردي به عبارتي ديگر ، درك ديگران از نظر عمق ونفوذ يكسان نيست بلكه تابع شرايطي است كه برخي افراد استعداد بكارگيري آنرا دارند و براي شكل گيري ارتباط ياري بخش از آن بهره مي گيرند و برخي نيز نيازمند آموزش و توجه بيشتر در اين زمينه مي باشند . مراد از همدردي و همدلي با ديگران تلاش براي حسن كردن تجارب فرد مقابل است . دراين حالت بايد سعي كرد دنيا را از چشم فرد مقابل ديد و از گوش او شنيد و خود را جاي او احساس كرد و براي فهم دقيق افكار و احساسات او كه در لحظه لحظه ارتباط در فرد مقابل ظاهر مي شود حساسيت نشان داد و احساسات خود را نسبت به او بيان كرد . البته بايد دقت داشت كه بيان احساسات هميشه از طريق گفتار و كلام نيست . حالات و چهره بدن ، لحن صدا و امثال اينها خيلي وقتها نشان دهنده ، عواطف واحساسات هستند. افرادي كه بتوانند اين حالات را شناسايي كنند و به آنها پاسخ دهند ، افرادي هستند كه مي توانند با طرف مقابل خود همدلي و همنوايي داشته وبالطبع با همدلي و پاسخ مناسب دادن به احساسات اطرافيان مي توان مورد توجه افراد قرار گرفت و در ديد آنها فردي محبوب و مورد قبول جلوه نمود . در آزموني كه در امريكا بر روي 1011 كودك دبستاني به عمل آمد ، كساني كه در زمينه دريافتن احساسات غير كلامي ديگران استعداد از خود نشان داده بودند در ميان شاگردان مدرسه جزء محبوبترين افراد قرار گرفته اند.

بنابراين براي جذب كردن قلوب ديگران و محبوبيت نزد آنها ابتدا بايد آنها را درك كرد موقعيت و مشكلات و احساسات آنها را فهميد و نسبت به آنها عكس العمل مثبت نشان داده خواه عكس العمل كلامي باشد و خواه غير كلامي . و چه بسا در بعضي از مواقع عكس العمل غيركلامي ثمر بخش تر باشد .

حضرت علي ( عليه السلام ) در اين زمينه مي فرمايند : همسازي با همنشينان ، همنشيني را پايدار مي كند و نرمي در خواستها ، سببهارا آسان مي كند .

فروتني وتواضع رمز عظمت ومحبوبيت :

امام سجاد ( عليه السلام ) در دعاي مكارم اخلاق خود مي فرمايند : خدايا بر محمد وخاندان او درود فرست و هرچه و به هر درجه كه مرا نزد خلق رفعت و بلندي عطا كردي به همان درجه مرا در نظرخودم پست و ذليل گردان ( تا مايه غرور و تكبر من نشود ) و به هر عزت كه در ظاهر به من عطا كردي همان قدر ذلت و حقارت به باطن ذاتم كرامت فرما .

حضرت در اين قسمت از دعا اشاره دارند به اين مطلب كه لازمه رفعت مقام در نزد مردم ، فروتني و تواضع است . چرا كه  ميوه درخت فروتني است و هر كس افتادگي پيشه كند فيوضات الهي نصيب او خواهد شد . همچون زمين پستي كه به راحتي از آب حيات بهره مند مي شود  از لطف و محبت مردم نيز بهره مند خواهد شد  .

فروتني نه علم است كه خوانده شود و نه نظريه كه حفظ گردد و نه سخنراني كه ايراد شود بلكه هنري است كه احتياج به تمرين دارد . فروتني و تواضع یعني همان كارهايي را انجام دهيم كه مردم انجام مي دهندو ما هم مانند آنها باشيم افتاده باشيم و متكبر و مغرور نباشيم . براي آنكه مفهوم صحيحي از فروتني و تواضع داشته باشيم بايد ببنيم نظر اسلام در مورد فروتني مومنان چيست ؟

اگر سراسر قران را بررسي كنيم متوجه مي شويم كه اسلام تا چه حد به اين عمل پرارزش اهميت داده است و مسلمانان را به فروتني و تواضع فرا خوانده است و عواقب وخيم تكبر و غرور را براي آنها گوشزد مي كند و با يادآوري مراحل خلقت انسان و مرگ و عوالم پس از مرگ او را به تواضع و خشوع و خضوع فرا خوانده است .

تواضع از نظر اسلام يعني ذلت مومنان نسبت به يكديگر. قران كريم در اين زمينه مي فرمايد :

« اذله علي المومنين »

«بر مومنان رام وخوارند»

و ذلت به معناي اظهار كوچكي در برابر دوست نيست بلكه به معناي احترام نهادن و فروتني نسبت به آنهاست . تفاوت زيادي است ميان فروتني برخاسته از موضع قدرت و فروتني ناشي از ضعف چرا كه فروتني ناشي از ضعف همراه با احساس كوچكي پستي و حقارت است و فروتني حقيقي عبارتست از خضوع برخاسته از احترام نسبت به ديگران .

زماني كه انسان احساس مي كند بنده  خوب خداست و فروتني او براي برادران مومنش فروتني براي خداوند است در حقيقت احساس لذت مي كند و احساس عزت و سر بلندي درون خود مي بايد امام علي (عليه السلام) اين ويژگي انسان مومن را با كلاماتي دلكش و زيبا تو صيف كرده است آنجا كه در وصف مومن مي فرمايد : مومن نرمخو و مهربان است از صخره سخت تر و از بنده ذليلتر است .

  نشانه هاي فروتني:

← از نشانه هاي شخص فروتن  آن است كه ما يحتاج خود را با دست خويش حمل مي كند . اين روش به انسان تمرين فروتني مي دهد چنانكه مي بينيم حضرت علي (عليه السلام ) با آن همه عظمت و بزرگي در كوچه و بازار ما يحتاج خويش را بر دوش خود حمل مي كردند . مردم وقتي حضرت را مي ديدند جلو مي آمدند و از حضرت اجازه  مي خواستند كه آنها اين كار را براي حضرت انجام دهند . اما حضرت هميشه مي فرمود : صاحبخانه سزوارتر به حمل آن است .

 از نشانه هاي تواضع است كه رفتار چون ديگران داشته باشي .

همان طور كه مردم براي بدست آوردن ما يحتاج خود درصف مي ايستند او نيز در صف بايستد و از اين كار ننگ نداشته باشد .

از نشانه هاي تواضع است كه « ميان اقران خود تفاوت نگذارد.

تمايز حقيقتي فقط در ايمان است و تقوا . اما تمايز به علم با پول و يا وجهه اجتماعي از تمايزات جاهلانه اي است كه خداوند آنها را به رسميت نشناخته است . از نشانهاي تواضع است كه « به نشستن در پايين مجلس رضايت دهد و آن را كسرشان نداند» از نشانه هاي تواضع است كه « با مردم چنان رفتار كند كه دوست دارند با او رفتار كنند »امام حسن ( عليه السلام ) مي فرمايند : « فروتني آن است كه به مردم آن دهي كه دوست داري به تو بدهند » با توجه به اين آثار و نشانه ها كه از اشخاص متواضع و فروتن نمايان مي شود پيداست كه جامعه و مردم انسان متواضع را دوست دارد و متكبر را دشمن همنشيني ونشست و برخاست با افراد فروتن را افتخار مي داند و همنشيني با اشخاص متكبر را ناخوش مي دارد . بنابراين انسانهاي متواضع محبوب ديگران هستند و توانسته اند با اين صفت پسنديده مردم را به سوي خود جذب كنند .

تواضع در سيره پيامبر و ائمه ( عليهم السلام ):

نگاهي به زندگي پيامبر و ائمه (عليهم السلام ) اين چهره هاي محبوب در بين ياران و مردم ان زمان بيانگر آن است كه يكي از دلائل محبوبيت آنها همين تواضع و فروتني آنان نسبت به مردم ودر ارتباط با مردم مي باشد كه توانسته جايگاه ويژه اي براي آنان در بين قلوب مسلمين و غير مسلمين ايجاد كند مثلا در زندگي پيامبر  اكرم (صلي الله عليه و اله) آمده است : آن حضرت شخصا زانوي شترمي بست، خانه جارو مي كرد، گوسفند مي دوشيد، كفش پينه مي كرد، لباس وصله مي كرد ، با خدمتكارش غذا مي خورد . وقتي او خسته مي شد آن حضرت به جايش گندم آرد مي كرد از بازار خريد مي كرد ، با توانگر و  بي چيز ، بزرگ و كوچك ،سياه وسفيد دست مي داد و در گفتن سلام بر آنان پيشي مي جست ، آن حضرت موجب زحمتي نمي شد ، در عين انعطاف پذيري دورانديش بود ، فروتن بود اما نه خوار ، برد بار بود اما مقاوم وتسليم ناپذير، ارزش وعظمت تواضع او از اين رو بود كه اشرف قوم خود بود و پاكترين و متواضعترين آنها بود .

همچنين در زندگاني امام موسي بن جعفر ( عليه السلام ) بيان شده كه روزي آن حضرت بر سياهپوستي زشت رو گذشت امام كه سواره بود از اسب خويش پايين آمد و نزد او نشست و مدت زيادي با وي صحبت كرد و چون خواست از نزدش برود به او گفت : آيا تو را نيازي هست كه آنرا برآورده كنيم ؟ با اين سوال حضرت همراهان ايشان تعجب كردند و گفتند : يابن رسول لله ! با آن منزلت و دانش و شرافتي كه داريد براي چنين كسي فرود مي آیيد و با او مي نشينید؟ امام(عليه السلام) فرمودند : چرا كه نه ؟ او يكي از بندگان خدا و برادر ديني و همسايه مسلمان ماست و بهترين پدران آدم (عليه السلام) و بهترين اسلام او را به ما پيوند مي دهد .

نيز روايت شده كه امام رضا (عليه السلام ) در خراسان به ضيافتي خوانده شد آن حضرت سائلی و بندگان سياه خود و عده اي ديگر را همراه خويش به آن مهماني برد  يكي از مدعوين توانگر به امام رضا (عليه السلام) عرض كرد : قربانت شوم كاش اينها ( موالي و بندگان ) را نمي آوردي امام به او فرمود :ساكت باش مرد ! همانا خداي همه ما يكي است ، مادر ما يكي است، پدر ما يكي است و پاداش هركس بستگي به كردار او دارد .

اين موارد تنها نمونه هاي كوچكي از تواضع اين بزرگواران بوده است آيا اين بزرگواران در اين كار خود يعني فروتني و تواضع در برابر مردم چيزي را از دست داده اند !! در حالي كه خداوند در قران مي فرمايد :

ِنَّ الله لا يحبُّ المتكَبّرين

خداوند متكبرين را دوست ندارد .

آري ، خداوند تكبر و خود بزرگ بيني را دشمن مي دارد ، زيرا همچنان كه تواضع زمينه محبت و محبوبيت است ، تكبر زمينه پراكندگي و جدايي را بوجود مي آورد و آن بزرگواران با تواضع خود در مرحله اول محبوب خدا و به تبع آن محبوب مردم گرديده اند.

افتادگي آموز اگر طالب فيضي                 هرگز نخورد آب زميني كه بلند است

پيامبر اكرم (صلي الله عليه و اله) در اين زمينه مي فرمايند : خداوند دربرابر گذشت بنده بر عزت او مي افزايد و كسي  براي خدا تواضع نكرد مگراينكه خداوند مقام او را بالابرد .