مرگ

مرده یعنی چی؟ چرا آدما و حیوونا می میرن؟

آیا من هم باید بمیرم؟ آدما وقتی می میرن کجا میرن؟

چطور می شه فهمید یه نفر مرده؟ من کی می‌میرم؟

اکثر کودکان نسبت به موضوع مرگ حساس‌اند، شاید فقط به این خاطر که ما هنگام صحبت کردن درباره‌ی آن صدای خود را پایین می‌آوریم. اما این مسئله ممکن است موجب سردرگمی و اضطراب آن‌ها شود. بنابراین پرهیز کردن از صحبت درباره‌ این موضوع نه به نفع کودک شما است و نه به نفع خود شما به عنوان پدر یا مادر؛ تا آن‌جا که می‌توانید در این مورد با کودکان رو راست باشید، زیرا با این کار به تمام خانواده کمک می‌کنید که بر غم ناشی از مرگ عزیزان چیره شوند.

ورای این پرسش چیست؟

کودکان خردسال نمی‌توانند تصور کنند که زندگی روزی به پایان می‌رسد. حتی اشاره‌ای کوچک به چنین سرانجامی نه تنها موجب تحریک شدن آن‌ها به پرسیدن انبوهی از پرسش‌ها می‌شود (عمدتاً در مورد خودشان و کسانی که برای محبت و مراقبت به آن‌ها نیاز دارند)، بلکه ترس از مرگ ناگهانی خود یا از دست دادن یکی از اعضای خانواده، آن‌ها را به وحشت می‌اندازد. کودکان معمولاً علاوه بر نزدیکان، هر کس را که به طور منظم ببینند عضوی از خانواده محسوب می‌کنند. اگر فردی از خانواده‌ گسترده‌ کودک بیمار یا مجروح شود او نگران و مضطرب می‌شود.

رهنمودهایی برای پاسخ‌های شما

شما باید درباره‌ موضوع مرگ از ابتدا صریح و شفاف سخن بگویید. هرگز از تعابیر استعاری مثل «مادربزرگ فقط به خواب رفته است»، استفاده نکنید. این کار ممکن است کودک‌تان را از خوابیدن بترساند و کابوس‌ها و مشکلات زمان خواب را به وجود آورد. همچنین نباید بگویید «پدربزرگ جایی رفته است»، زیرا اگر پدر بزرگ باز نگردد کودک‌تان اعتمادش را به شما از دست می‌دهد.

مطابق با اعتقادات‌تان از توضیحات مذهبی استفاده کنید، اما آماده‌ پاسخ دادن به تراوشات منطق کودکانه‌ او هم باشید. مانند: «اگر خدا ما رو دوست داره، چرا گذاشت بچه‌ ما بمیره؟»

صادق باشید اما سعی کنید احساسات خودتان را کنترل کنید، زیرا ممکن است کودک را بترسانید. اما این بدان معنا نیست که اگر در سوگ عزیزی نشسته‌اید، غم و اندوه خود را با کودک مطرح نکنید. بگذارید کودک‌تان بداند چرا اشک می‌ریزید. به او توضیح دهید که در آن لحظه دلتان برای فرد از دنیا رفته تنگ شده بود، اما تأکیدتان بیشتر بر خاطرات خوبی باشد که از آن فرد دارید.

از مثال‌هایی که کودک‌تان تجربه کرده است برای توضیح دادن مرگ استفاده کنید. به عنوان مثال، درباره‌ جوجه پرنده‌ای که به علت بیرون افتادن از لانه مرده بود یا حتی درباره‌ مرگ برگ درختان در پاییز، صحبت کنید. به این طریق به او نشان می‌دهید که همه چیز میراست و این امر طبیعی است. دقت کنید کودک‌تان پاسخ شما را بفهمد و اگر نیاز بود آن را تکرار کنید.

چه چیزهای دیگری لازم است بدانید؟

ممکن است کودک شما قادر به فهم موضوعات فلسفی و اعتقادی نباشد، بنابراین اگر می‌خواهید از مرگ، تصویری مذهبی ارائه کنید سعی کنید تا آن‌جا که ممکن است توضیحات‌تان ساده باشد، در غیر این صورت کودک‌تان بیش از پیش گیج و سردرگم می‌شود. مرگ را دردناک توصیف نکنید، زیرا باعث وحشت کودک خواهد شد.

سایر چیزهایی که ممکن است کودک از شما بپرسد

آیا او به خاطر این‌که کار بدی کرده بود، مرد؟

مراسم تشییع جنازه چیست؟

در قبر چه اتفاقی برای مرده‌ها می‌افتد؟

آیا آدم‌ها پس از مردن بیدار می‌شوند؟

اگر شما بمیرید چه بر سر من خواهد آمد؟

پاسخ: برای سنین 4-2

وقتی انسان یا حیوانی دیگر نفس نکشد و بدنش کار نکند به او مرده می‌گویند. معمولاً آدم‌ها و حیوانات فقط وقتی که خیلی پیر شوند می‌میرند.

پاسخ: برای سنین 6-4

هر چیزی که بمیرد، مانند آن جوجه پرنده‌ مرده که تابستان گذشته دیدیم، دیگر باز نمی‌گردد. اکثر آدم‌ها و حیوانات نمی‌دانند چه موقع می‌میرند. هنگام مرگ قلب آن‌ها می‌ایستد یا نفس‌شان به آرامی قطع می‌شود.

پاسخ: برای سنین 8-6

هیچ کس واقعاً به طور دقیق نمی‌داند موقع مرگ چه اتفاقی رخ می‌دهد، اما بدن ما از کار می‌افتد: دیگر نفس نمی‌کشیم، قلب نمی‌تپد، عضلات کار نمی‌کنند و مغز برای همیشه از تفکر باز می‌ایستد. اکثر آدم‌ها به طور طبیعی و به این علت که خیلی پیر شده‌اند و بدنشان فرسوده شده است، می‌میرند. آن‌ها معمولاً درد نمی‌کشند، بلکه به تدریج هوشیاری خود را از دست می‌دهند و به آرامی می‌میرند. اما بعضی از افراد به علت بیماری‌های سخت یا حوادث می‌میرند.

پاسخ: برای سنین 11-8

تو هم یک روز خواهی مرد، مثل همه‌ آدم‌ها، اما تا آن زمان آن قدر مانده است که لازم نیست به آن فکر کنی. مردن امری طبیعی است، هر چند از دست دادن کسانی که دوستشان داریم ما را بسیار غمگین می‌کند، اما باید این را بپذیریم که افراد پیر مثل مادربزرگ و پدربزرگ روزی خواهند مرد. ما آن‌ها و خاطرات خوشی را که از آن‌ها داریم فراموش نخواهیم کرد. هیچ کس به عنوان تنبیه و مجازات نمی‌میرد مگر این‌که دادگاه چنین تصمیمی گرفته باشد. وقتی آدم‌ها می‌میرند، آن‌ها را در قبری قرار می‌دهند و دفن می‌کنند. هیچ کس در قبر بیدار (منظور بیداری فیزیکی است) نمی‌شود، زیرا قبل از آن‌که کسی را در قبر بگذارند یک پزشک شخص را معاینه می‌کند تا مطمئن شود که او مرده است. مردم بعضی از کشورها مرده‌های خود را می‌سوزانند و خاکستر آن‌ها را در مکان مخصوصی نگهداری می‌کنند یا این‌که آن را بر زمین پخش می‌کنند. مراسم تشییع جنازه زمانی است که فرد مرده را دفن می‌کنند یا می‌سوزانند و طی آن مردم می‌توانند آخرین خداحافظی را با او بکنند و خاطرات خوبی را که در طول زندگی از او داشته‌اند مرور کنند.

چرا بعضی از کودکان می‌میرند؟

سقط جنین چیه؟ مرده‌زایی چیه؟

اگه تو زمین بخوری بچه می‌میره؟

برای بچه سخت‌تره قبل از تولد بمیره یا بعد از تولد؟

از دست دادن کودک به علت سقط یا مرده‌زایی برای والدین بسیار غم‌انگیز است، اما برای کودکان خانواده درک این غم و اندوه، آن هم برای موجودی که امکان شناختنش را نداشته‌اند، دشوار است. آماده کردن پاسخ پرسش‌های کودکان‌تان بر مبنای واقعیت، از ترس آن‌ها می‌کاهد و به شما کمک می‌کند تا پس از این غم برآیید.

ورای این پرسش چیست؟

همه‌ کودکان در هر سنی، به اتفاقاتی که در دوران نوزادی و یا حتی مدت‌ها قبل از تولد برای آن‌ها رخ داده است، علاقه‌مندند. همچنین آن‌ها دوست دارند درباره‌ اتفاقاتی که ممکن بود در کوچکی برای آن‌ها رخ دهد، بدانند. کودک شما معمولاً این پرسش‌ها را نمی‌پرسد مگر آنکه چیزی درباره‌ سقط جنین یا مرده‌زایی شنیده باشد. اگر به کودکتان گفته باشید که آبستن نوزاد دیگری هستید، یا اگر شما یا یکی از نزدیکان‌تان دچار مصیبت از دست دادن فرزند به علت سقط، مرده‌زایی یا نارس بودن کودک شوید، این پرسش از احساس اضطراب ناشی از رخداد مجدد چنین حادثه‌ای سرچشمه می‌گیرد. کودکان بزرگ‌تر ممکن است چیزی درباره‌ سقط طبی (کورتاژ) شنیده باشند و به پرسش آن‌ها در این مورد باید صادقانه پاسخ داد.

رهنمودهایی برای پاسخ‌های شما

پرسش‌های کودک‌تان را جدی بگیرید، اما به او قوت قلب بدهید (چون احتمالاً ترسیده است). می‌توانید پیش از آن که پاسخ‌تان را شروع کنید از او بپرسید «آیا از چیزی می‌ترسی؟»

کودک شما برای پذیرش این امر که مرده‌زایی و مرگ نوزادان بسیار نادر است و نیازی به نگران بودن درباره‌ آن نیست، محتاج به دلگرمی زیادی از سوی شماست.

گفتن این نکته نیز به کودکان مفید است که نوزادانی که سقط می‌شوند اغلب ضعیف هستند و به هر صورت نمی‌توانستند زیاد زنده بمانند.

اگر خود شما سقط جنین داشته‌اید، به کودک‌تان تأکید کنید که چیزی که شما می‌خواهید داشتن کودک دیگری است که مثل او دوست‌داشتنی و سالم باشد و این حادثه بدان معنا نیست که بارداری احتمالی در آینده نیز به سقط ختم خواهد شد.

از خاطرات احتمالی کودک‌تان در رابطه با مرگ (در بین خویشاوندان یا دوستان نزدیک) استفاده کنید و به او توضیح دهید که می‌توان به همان شیوه‌ مثبت با نوزادی که مرده به دنیا آمده است و یا مدت کوتاهی پس از تولد مرده است، خداحافظی کرد.

چه چیزهای دیگری لازم است بدانید

بعضی از اطلاعات آماری ممکن است در پاسخ دادن به شما کمک کند. گفته می‌شود که یک سوم بارداری‌های اول در هشت هفته‌ نخست بارداری منجر به سقط می‌شود و بسیاری از زنان هنگام رخ دادن آن حتی از بارداری خود خبر ندارند. علل بسیاری برای سقط وجود دارد، اما دو علت اصلی سقط زودرس عبارت‌اند از:

غیر طبیعی بودن جنین؛ این روش طبیعت برای برخورد با جنین شدیداً معلول و آسیب‌دیده است.

بی‌کفایتی رحم؛ به این معنا که رحم قدرت کافی برای حمل کودک را تا آخر بارداری ندارد. ممکن است رحم پیش از آن‌که برای باردار شدن آماده شود نیاز به یک نوبت بارداری آزمایشی داشته باشد.

سایر چیزهایی که ممکن است کودک از شما بپرسد

آیا هیچ بچه‌ای در شکم مادرش می‌میرد؟

آیا اگر بچه بمیرد تو هم خواهی مرد؟

آیا بچه هنگام مرگ درد می‌کشد؟

اگر بچه مرده است، چطور از شکم خارج می‌شود؟

چطور می‌شود فهمید که بچه مرده است؟

پاسخ: برای سنین 4-2

بعضی از بچه‌ها آن‌قدر ضعیف‌اند که نمی‌توانند خوب رشد کنند و برای همین می‌میرند. این اتفاق زیاد رخ نمی‌دهد و اکثر بچه‌ها به خوبی رشد می‌کنند و مثل تو بزرگ و قوی می‌شوند.

پاسخ: برای سنین 6-4

بعضی از بچه‌های متولد نشده، هرگز نمی‌توانند به خوبی رشد کنند و هنگامی که خیلی کوچک هستند می‌میرند و سپس از بدن مادر خارج می‌شوند. بعضی اوقات بچه به فاصله‌ کوتاهی پس از تولد می‌میرد، مخصوصاً اگر قبل از آن‌که آماده باشد به دنیا بیاید. مادر بچه معمولاً طوری نمی‌شود، هر چند از این اتفاق بسیار غمگین خواهد شد.

پاسخ: برای سنین 8-6

سقط یعنی این‌که بچه به هر دلیلی در شکم مادرش بمیرد و بارداری مدت‌ها قبل از آن‌که بچه آماده‌ به دنیا آمدن باشد، به پایان برسد. بسیار نادر است که بچه‌ای بعد از تولد بمیرد مگر آن‌که قلب، ریه، یا خون او مشکلات جدی داشته باشد، یا این‌که خیلی زودتر از موعد مقرر به دنیا بیاید. برای مادر و بچه بهتر است که کودک متولد نشده زمانی که هنوز خیلی کوچک است بمیرد. در این صورت ممکن است مادر حتی چنین اتفاقی را حس نکند. اما اگر بچه موقع مردن بزرگ‌تر باشد مادر تقریباً همیشه می‌فهمد، زیرا کودک دیگر لگد نمی‌زند. بچه‌ ما هنوز لگد می‌زند (می‌توانی دستت را روی شکمم بگذاری و آن را احساس کنی!). بچه‌های سالم، همان‌طور که تو بودی، چنان محکم در جای خود قرار دارند که هیچ چیز نمی‌تواند آن‌ها را تا زمانی که آماده‌ تولد شوند جا به جا کند (حتی افتادن از پله‌ها).

پاسخ: برای سنین 11-8

مرگ کودکان پیش از تولد معمولاً به این علت است که بدن آنها به خوبی شکل نگرفته است. اگر آن‌ها ناهنجاری‌های شدیدی داشته باشند، مثلاً قلب یا مغز نداشته باشند، خیلی زود و معمولاً در سه ماهه‌ نخست بارداری می‌میرند. اگر بچه‌ای بعد از این مدت بمیرد، ممکن است به علت خوب کار نکردن جفت، که غذا و اکسیژن را به کودک می‌رساند، یا بیماری شدید مادر باشد.