انگیزش اسم مصدر از انگیزیدن و به معنای تحریک و ترغیب، تحریص و هیجان آمده است. (1) و در اصطلاح چیزی است که به رفتار انسان هم جهت و هم شدت میدهد. (2)
انگیزه عامل بسیار مهم و اغلب مهمترین شرط یادگیری است و مانند نیروی محرکی است که یادگیرنده را در جهت هدف به فعالیت وا میدارد. بنابراین هرچه انگیزه، بیشتر باشد، یادگیرنده در راه رسیدن به هدف تلاش بیشتری خواهد کرد.
برخی از دانشآموزان از لحاظ توانایی و بهره هوشی شباهت فراوانی به هم دارند، اما از لحاظ پیشرفت تحصیلی بسیار با یکدیگر متفاوت هستند؛ این امر بستگی به اشتیاق و انگیزه آنها دارد؛ به این نحو که دانشآموزان با انگیزه، نسبت به فراگیری علم و دانش اشتیاق بیشتری دارند و کنجکاو، سختکوش و جدی هستند و زمان و تلاش بیشتری را برای مطالعه و انجام تکالیف صرف میکنند، در حالیکه دانشآموزان بدون انگیزه رغبتی به تلاش و کوشش ندارند.
لذا نداشتن انگیزه یکی از دلایل اصلی اُفت تحصیلی به شمار میرود و باعث ناامیدی و دلسردی درکودک میشود. بیانگیزگی گاه نیز زمینهساز ایجاد مشکلات روانی و انحرافات اجتماعی میشود. همچنین کاهش انگیزش تحصیلی زیانهای علمی و فرهنگی و اقتصادی را متوجه جامعه و خانواده میکند.
از جمله عوامل بسیار مؤثر در ایجاد و افزایش انگیزه کودکان و دانشآموزان علاقهمندی نسبت به موضوعى است که مىخواهند بیاموزند.
مجموعهای از عوامل مرتبط با یکدیگر بر علاقه و انگیزه دانشآموزان برای یادگیری تأثیر دارند. این مجموعه ممکن است شامل خصوصیات یادگیرنده (عوامل فردی)، ویژگیهای برنامههای درسی به لحاظ کمی و کیفی، ویژگیهای معلمان، شرایط و اوصاف محیط آموزشی، اهداف یادگیرندگان، فعالیتها و تکالیف یادگیری و سایر عوامل محیطی از جمله خانوادگی باشد.
شناسایی این عوامل به تصمیم گیری در مورد انتخاب شیوههای مناسب و بهبود شرایط برای برانگیختن فراگیرندگان در امر یادگیری کمک میکند.
بهبود شرایط یادگیری و افزایش کیفیت روشهای آموزشی میتواند باعث ایجاد علاقه و موفقیت بیشتر در یادگیرندگان شود و این کسب موفقیت، به نوبه خود علاقه و انگیزه نسبت به یادگیری مطالب تازه را افزایش میدهد. در زیر روشها و فنونی معرفی میشود که استفاده از آنها والدین و معلمان را در بالا بردن سطح انگیزش کودکان و دانشآموزان یاری میدهد:
- والدین و مربیان برای یادگیری مطالب و موضوعات درسی باید آنها را به صورت پرسشهای روشن و جالب مطرح کنند.
- مطالب آموزشی را باید از ساده به دشوار ارائه دهند.
- تکالیف ارائه شده نه باید بسیار مشکل باشد و نه ساده، همچنین از ارائه تکالیف یکنواخت باید پرهیز کرد به عبارت دیگر تکالیف باید خاصیت برانگیختگی داشته باشند.
- محرکهای تازه، تعجب برانگیز و پرمعنی سطح برانگیختگی را افزایش میدهند و سبب تحریک حس کنجکاوی یادگیرنده میشوند. معلم میتواند با ارائه مسائل و مطالبی که از این ویژگیها برخوردارند، در یادگیرندگان ایجاد انگیزه کند. در این مورد باید دقت شود که مسائل و مطالب ارائه شده، بیش از حد توانایی دانش آموزان پیچیده نباشند؛ زیرا ممکن است به شکست و ناکامی در آنها منجر گردد.
- بهتر است در زمینه برخی از موضوعات ازجمله تاریخ، ادبیات، دینی و ... دانشآموزان را تشویق کنند تا موضوع مورد نظر را به صورت نمایش درآورند. اجرای نمایش در تفهیم مسائل تربیتی و اخلاقی بسیار مفید و مؤثر میباشد.
- از تشویقهای کلامی استفاده کنند. استفاده از اظهاراتی چون خوب، عالی و مرحبا پس از عملکرد درست دانش آموز در افزایش علاقه و انگیزه او بسیار مؤثر است.
تشویق دانشآموز سادهترین و طبیعیترین وسیله است که به سهولت در اختیار معلمان قرار دارد. البته معلم نباید بیشتر از اندازه لازم دانشآموز را مورد ستایش قرار دهد؛ چرا که تشویق بیش از حد باعث از بین رفتن خاصیت تقویت کنندگی آن میشود.
علاوه بر اظهارات شفاهی، تشویقهای کتبی در ورقه امتحانی و دفترچه تکلیف دانشآموزان، بر یادگیری آنان اثر مثبت دارد.
- بازخوردها و پاداشها باید به طور مداوم به منظور جلوگیری از کاهش میزان تلاش دانشآموزان به آنان ارائه شود.
- قدردانی از کار دانش آموز او را به تلاش و کوشش بیشتر و دلبستگی به درس وامیدارد.
- معلم باید از ایجاد رقابت منفی بین دانشآموزان که معمولاً به موفقیت معدودی از آنها و شکست اکثریت آنها منجر میشود، جلوگیری کند؛ برای این منظور معلم میتواند در بحثهای کلاسی، پس از گفتن نام دانشآموزی معین، به طرح سؤال بپردازد، نه اینکه ابتدا سؤال را مطرح کند و بعد از دانشآموزان بخواهد تا هر که میتواند به طور داوطلبانه به سؤال او جواب دهد. چون در این صورت تعداد کمی از دانشآموزان مستعد و قوی کلاس به سؤالهای معلم پاسخ میدهند و تنها آنها مورد تأیید و تقویت قرار خواهند گرفت.
- بهتر است معلم هنگام آموزش مطالب تازه از مثالهای آشنا و هنگام کاربرد مطالب آموخته شده از موقعیتهای تازه استفاده کند. استفاده از موقعیتهای تازه از یکنواختی مطالب و حالت کسل کنندگی آن میکاهد و به علاقه یادگیرنده در استفاده از آنچه آموخته است، میافزاید.
- علاوه بر توضیح و تشریح مطالب به طور کلامی، تا آنجا که ممکن است از روشهای دیگر آموزشی نیز استفاده کنند. بحث گروهی، بازیهای آموزشی، گزارش انفرادی و گروهی به وسیله دانشآموزان، گزارش مطالب دروسی مانند تاریخ به صورت نمایش زنده و هر تدبیری دیگری که دانشآموزان را در فعالیتها شرکت دهد، به مقدار زیاد انگیزه آنها را بالا میبرد. میتوان گفت: کسلکنندهترین روش آموزشی آن است که معلم تمام وقت کلاس را به خود اختصاص دهد و فرصت هیچ گونه فعالیت و اظهار نظری را به یادگیرندگان ندهد.
- معلم باید بلافاصله دانشآموز را از میزان پیشرفت در کارش مطلع کند. آگاهی دانشآموز از نتیجه عملکردش در هر مرحله از آموزش، باعث میشود تا او به تقویت نقاط مثبت و اصلاح نقاط ضعف و منفی خود بپردازد.
- دانشآموزان معمولاً در اثر شکست در درسی نسبت به آن نگرش منفی پیدا میکنند؛ لذا باید به آنها کمک کرد تا با کسب موفقیتی جدید، به تصویری مثبت از توانایی خود دست یابند؛ زیرا یادگیری همراه با موفقیت به ایجاد انگیزه منجر میشود.
- برقراری ارتباط بین مطالب درسی با واقعیات زندگی در ایجاد انگیزه مؤثر میباشد.
- محیط امن برای یادگیری محیطی است که در آن، اشتباه جایزه شمرده و پاسخهای ناتمام نیز پذیرفته میشود. در چنین شرایطی تمام دانش آموزان به اشکال مختلف در فعالیتهای کلاسی شرکت میکنند و دانشآموزان احساس خجالت یا ترس نمیکنند.
- عامل دیگر که در ایجاد انگیزه تأثیر بسزایی دارد، هدف است. هدف به فعالیتهای انسانی جهت و معنی میدهد و کارها و قوای مختلف را هماهنگ میسازد. هدف ارزشمند، فرد را به خواستن و طلب کردن وادار میکند. بنابراین معلمان باید آنچه را که از یادگیرندگان به عنوان هدف آموزشی انتظار دارند در آغاز درس به طور دقیق به آنان بگویند و در آنان نسبت به نتایج یادگیری انتظارات مثبتی ایجاد کنند. (3)
1- لغت نامه دهخدا.
2- کاربرد روانشناسی در آموزشگاه، بدری مقدم، ص99.
3- مهارتهای آموزشی و پرورشی، حسن شعبانی، ص 16.
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید