با به دنيا آمدن نخستين فرزند، ديگر نمي‌توانيد خود و همسرتان را يك زوج بناميد، اكنون يك خانواده شده ايد، بايد تلاش كنيد تا آينده و زندگي را براي همه اعضاي خانواده تان اميدوار‌كننده بسازيد.
براي كودكتان در كنار ژن‌هايي كه از شما و همسرتان به ارث برده است، يك جو خانوادگي خوب هم نقش مهمي در شكل گيري سرنوشت او بازي مي‌كند. دنياي خانواده شما بايد چه خصوصيات و عناصري را در خود دارا باشد؟ و خانواده شما چگونه مي‌تواند نيازهاي فرزند كنجكاو شما را پاسخ بگويد؟ به رشد و نمو شخصيت و استعدادهاي او كمك كند؟ و همچنان احتياجات شما و همسرتان را، هم به‌عنوان زن و شوهر، هم به‌عنوان پدر و مادر برآورده نمايد؟
شما بايد بدانيد ژنتيك و توارث، تأثيرات محيطي و نيروهاي جسمي و رشد ذهني، چگونه در شكل گيري شخصيت كودك با هم در تعامل هستند و چگونه كودك و حتي پدر و مادر با هم به بلوغ زندگي دست مي‌يابند. شايد براي شما هم جالب باشد كه با وجود تحولات شگرفي كه در واحد خانواده طي دهه‌هاي گذشته پيش آمده، هنوز هم اصول پايه خانواده خوشبخت تغييري نكرده است. چرا؟زيرا نياز كودكان به محبت، امنيت، حفظ علايق و خواسته‌هاي خود كودك، اجتماعي شدن و در نهايت عزت نفس هيچ تغييري نكرده و خانواده‌هايي كه مي‌توانند اين احتياجات فرزندان خود را برطرف سازند، به اوج رسايي خانوادگي دست يافته‌اند.
با گذشت زمان از تعداد خانواده‌هاي سنتي كاسته و نيز در بين خانواده‌هاي سنتي شمار فرزندان كمتر و كمتر مي‌شود. امروزه در اكثر خانواده‌ها، مادر در خارج از منزل به شغلي مي‌پردازد. به‌طور معمول محل كار والدين به خانه نزديك نيست و اين قضيه از زماني كه آنها با كودكان و فرزندان خود سپري مي‌كنند به شدت مي‌كاهد. در عين حال، ساختارهاي جديدي هم خود را به‌عنوان خانواده مطرح ساخته‌اند. متأسفانه تعداد خانواده‌هاي تك والد رو به افزايش نهاده؛ از سوي ديگر در برخي خانه‌ها نقش مادر شاغل را يك پرستار يا مستخدم به عهده گرفته است.
هر خانواده چارچوبي براي خود دارد، اگر چه اين چارچوب ممكن است هرازگاهي تغييراتي داشته باشد. اين چارچوب مشخص مي‌كند كه هر عضو خانواده در چه محدوده‌اي مي‌تواند به‌عنوان يك فرد مستقل عمل كند و در عين حال همچنان عضوي مشترك المنافع با ساير اعضاي خانواده هم به شمارآيد و بدون قيد و شرط محبت و مهر خانوادگي را دريافت كند.
اين كار كه بتوان ضمن ارضاي حس خودمختاري فرد، ارتباط وي با خانواده را حفظ نمود كار دشواري است و اين احساس دوگانه استقلال و وابستگي، در اعضاي خانواده‌هاي سالم به چشم مي‌خورد. اين 2 احساس كاملاً با هم در تضاد هستند و معمولاً هر گاه يكي از اعضاي خانواده بخواهد به خواست‌هاي خود برسد ساير اعضا مجبور مي‌شوند برخي اوقات فداكاري كرده يا دست كم از تمايلات خودخواهانه خود چشم پوشي كنند.
خانواده يك نهاد پوياست و به‌طور مداوم خود را با شرايط جديد اقتصادي و اجتماعي مطابقت مي‌دهد. در دهه‌هاي اخير، خانواده ايراني به‌طور واضحي به واسطه 3 عامل قدرتمند با تغيير ساختار روبه‌رو شده است. با كاهش شمار متولدين، خانواده‌ها كوچكتر شده‌اند. هم اكنون به‌طور متوسط هر خانواده 2 فرزند دارد.
در عين حال تعداد بيشتري از مادران ايراني در خارج از منزل و در فواصل دور از خانه به حرفه خود اشتغال دارند و متأسفانه نكته سوم كه دردناك‌ترين بخش اين 3 عامل به شمار مي‌آيد اين است كه با توجه به ميزان بالاي جدايي و طلاق والدين، شمار كودكاني كه فقط با يكي از والدين زندگي مي‌كنند رو به فزوني گذاشته است.
البته در ميان عوامل به وجود آوردنده خانواده‌هاي تك والد، نمي‌توان از تولد فرزند نزد دختران نوجوان و ازدواج نكرده به سادگي گذشت. اين حالت به ويژه در كشور ما به سبب پيامدهاي فجيع خانوادگي و اجتماعي براي نزديكان مادر نوجوان، بايد با تامل و دور انديشي و همكاري نزديك مدارس و مسئولان ذي ربط به صفر نزديك شود.
يكي از عواقب نكته سومي كه در بالا به آن اشاره كرديم، تعداد بيشتري از كودكان هستند كه در خانواده‌هاي پيوندي زندگي مي‌كنند؛ يعني فرزنداني كه با پدرخوانده، مادرخوانده و در كنار برادر خوانده و خواهر خوانده به زندگي مشغول هستند. از ساير مسائلي كه كمتر از عوامل قبلي خانواده‌ها را تحت‌تأثير قرار مي‌دهند ولي شايان ذكر هستند بايد به موارد زير اشاره كرد:
- تعداد بيشتري از مادران، نخستين فرزند خود را در سن بيش از 30 سالگي به دنيا مي‌آورند.
- شمار بالاتري از خانواده‌هاي امروزي در فاصله دوري از نسل قبلي و اقوام نزديك زندگي مي‌كنند.
خانواده شما در كجاي اين تحولات قرار دارد؟ شما براي خوشبختي خانواده خود چقدر به اين نكات توجه داريد؟ آيا در سازگاري خانواده خود با روزگار امروزي، خوشبختي خانواده را از صدمات نگهباني كرده ايد؟
خوب است همين الان چند دقيقه فكر كنيد و ببينيد براي دستيابي به اهداف زندگي امروزي، چه چيزهايي را هزينه كرده و چه موهباتي را از دست داده ايد؟ به‌نظر اكثريت روانشناسان، آنچه در سنين كهنسالي و از پا افتادگي، انسان را شاد و خوشبخت نگه مي‌دارد، به ياد آوردن خوشبختي خانواده خود و ديدن خوشبختي خانواده‌هاي نسل بعدي است: چيزي كه به ثروت شما مربوط نمي‌شود!