تارهاي نامرئي: ماهواره‌ها
براي پخش برنامه‌هاي راديويي و تلويزيوني به وسيله ماهواره در فاصله‌هاي زياد و در صورت در دست-رس نبودن خطوط مايکروويو، برنامه را بايد از محلي خارج از زمين انعکاس داد که ماهواره‌ها ـ سيستم مخابرات فضايي‌ـ اين کار را انجام مي‌دهند.
در 11 ژانويه 1946م. کارشناسان مخابرات ارتش امريکا براي نخستين بار موفق شدند در برنامه‌اي تحقيقاتي به نام AMA DI ، امواج را از طريق رادار به ماه ارسال و انعکاس آن را دريافت کنند.‌اين تحقيق‌ها ادامه پيدا کرد تا سال‌هاي 1959م. – 1963م. که ارتش امريکا توانست از ماه به عنوان ماهواره‌اي طبيعي براي برقراري ارتباط راديويي منظم ميان‌ايالت‌هاي واشنگتن و‌هاوايي استفاده کند.
در بلوک شرق نيز در سال 1971م.، سازمان بين¬المللي ارتباطات ماهواره‌اي شرق «اينتر اسپوتنيک» با حضور نه کشور تشکيل شد.‌اين سازمان به وسيله ماهواره‌هاي خود ميان کشورهاي بلوک شرق تلفن، تلگراف، صدا، تصوير، فاکس و تبادل داده‌هاي کامپيوتري ارتباط برقرار مي‌کند.
 
با پيشرفت فن آوري، نسل‌هاي جديدي از ماهواره‌ها طراحي و توليد شد و در‌اين ميان، عناصري از يک فرهنگ مبادله و نطفه‌هايي از يک فرهنگ جهاني بسته مي‌شود.
با بيان‌اين مقدمه، آثار منفي و ويران‌گر پخش برنامه‌هاي ماهواره‌اي را در کشور بررسي مي‌کنيم.
دين اسلام نه تنها از آزادي افکار حمايت مي‌کند، بلکه آگاهي از حقايق را از وظايف هر فرد مي‌داند، چنان‌که حضرت علي(ع) فرمود: «کسي که با نظريه‌هاي گوناگون روبه‌رو شود، موارد خطاي آنها را از درست [بهتر] تشخيص خواهد داد.»[1] به بيان ديگر کسي که نظريه‌ها و افکار گوناگون را آزادانه بررسي کند، بهتر به حقايق دست پيدا خواهد کرد.
استفاده از فن‌آوري ماهواره نيز به خودي خود بد نيست. برنامه‌هايي که از ماهواره پخش مي‌شوند، دو دسته‌اند:
1. برنامه‌هايي که اطلاعاتي از علوم و فنون فرهنگ و تمدن‌هاي گوناگون ارائه مي‌دهند؛ مانند اخبار، گزارش و فيلم‌هاي مستند که در جايگاه روابط ميان فرهنگ‌ها بررسي مي‌شود.
2. برنامه‌هاي مبتذل اخلاقي، مذهبي و سياسي در قالب‌هاي گوناگون مانند مصاحبه، فيلم و... که در بحث رويارويي فرهنگ‌ها مي‌گنجد.
بي‌ترديد در شبکه‌هاي ماهواره‌اي مطالب مفيدي مانند پيش‌گيري از حوادث و بلاياي طبيعي،[2] پيش‌بيني وقوع زلزله و... نيز ارائه مي‌شود، اما بايد دانست که چنين برنامه‌هايي و برنامه‌هاي گروه اول نيز با القاي انديشه‌هاي خاص سياسي، اقتصادي، فرهنگي، سانسور، بزرگ‌نمايي و تجزيه و تحليل‌هاي نادرست همراه است.
برنامه‌هاي دسته دوم حتي کارشناسان غربي را نيز به اعتراض واداشته است.
سازندگان برنامه‌هاي ماهواره‌اي در نمايش اخبار همواره از سانسور حقايق بهره مي‌برند. از‌اين‌رو،‌اين اخبار خطر بزرگي به همراه دارد؛ زيرا هر کس حتي به مدت اندک به اخبار تحريف شده آنان گوش دهد، رفته‌رفته آنها را باور مي‌کند و ناخواسته با هدف‌هايشان همراه مي‌شود.
مصاحبه‌ها، ميزگردها، نظرسنجي‌ها و ديگر برنامه‌هاي‌اين گروه، آثار ويران‌گري دارد و نمي‌توان آن را تبادل فرهنگي ناميد؛ زيرا مخاطبان آنها تنها شنونده و بيننده‌اند و هرگز نمي‌توانند انديشه‌ها و خواسته‌هاي خود را بيان کنند.
محور فيلم‌ها و سريال‌هاي ماهواره‌اي نيز برهنگي زنان و شهوت‌گرايي مردان، توجيه خشونت‌هاي وحشيانه، تلقين نااميدي از‌ آينده جهان، خدشه‌دار کردن مقدسات انساني و... است.
تصويري که مردم يک کشور از کشورهاي خارجي در ذهن دارند، بيشتر بر اساس اخبار، گزارش‌ها و رويدادهاي فرهنگي آن کشور است، نه حاصل تجربه خودشان. بنابر‌اين، هر کشور با نمايش دست‌آوردها و موفقيت‌هاي خود، مي‌کوشد نظر کشور ديگر را به خود جلب کند.
در برخي از‌اين برنامه‌ها، تبليغات وسيعي صورت مي‌گيرد تا دولت يک کشور را فاسد يا دست نشانده جلوه دهند و قدرت دولت را در نظر ملتش و جهانيان خدشه‌دار کنند.[3]
از‌اين‌رو مي‌گوييم هر برنامه ماهواره‌اي که ارزش‌هاي سياسي، مذهبي، فرهنگي يا اجتماعي و اقتصادي يک جامعه را تهديد کند، اقدامي بر ضد امنيت ملي به شمار مي‌آيد.
از آنجا که فن‌آوري پيشرفته ماهواره در اختيار غرب است و با توجه به انتقال يک‌سويه انديشه‌ها و فساد فرهنگ غربي و همچنين به سبب ماهيت استکباري کشورهاي غربي، به ويژه امريکا، آنها از هر طريقي هميشه درصدد چيره شدن بر ديگر کشورها هستند.
خانواده و فن‌آوري(2)
جوانان و رسانه‌هاي ماهواره‌اي
در عصر حاضر که عصر ارتباطات و عصر سلطه رسانه بر زندگي انسان‌ها نام گرفته است، برنامه‌هاي راديويي و تلويزيوني موفق شده‌اند باورهاي انسان‌هاي بي‌شماري را دگرگون سازند.
متأسفانه دست‌يابي به‌اين شبکه‌هاي ماهواره‌اي در کشور ما به دليل امکان تهيه آسان و ارزان تجهيزات دريافت برنامه‌هاي ماهواره‌اي به سادگي امکان‌پذير است. از‌اين‌رو آثار و پي‌آمدهاي آن، به‌ويژه پي‌آمدهاي منفي‌شان در جامعه ما در حال گسترش است.
نکته مهم، گرايش روز‌افزون نوجوانان و جوانان به استفاده از رسانه‌هاي ماهواره‌اي و پي آمدهاي نامناسب آن بر‌اين قشر از جامعه است که لزوم توجه هر چه بيشتر به‌اين مسئله را دوچندان مي‌کند.
مهم‌ترين مشکل ما در‌اين زمينه، رويکرد نامناسب جوانان به اين رسانه‌ها و استفاده‌هاي غير‌اخلاقي از آنهاست.
رويکرد نامناسب به ماهواره
امروزه برخي جوانان ساعت‌ها از وقت خود را به تماشاي برنامه‌هاي ماهواره اختصاص مي‌دهند و همين امر آسيب فراواني را بر ساختار خانواده‌ها وارد كرده است.
شکي نيست که ماهواره همچون ديگر ابزار بشري، مي‌تواند به آرمان‌هاي تعالي‌بخش انسان‌ها و جوامع خدمت يا خيانت کند؛ يک آسيب‌شناسي اجتماعي درباره آثار ماهواره بر روي جوانان مي‌گويد:
با وجود‌اينکه برنامه‌هاي ماهواره‌اي محتواي علمي و آموزنده نيز دارند، امروز بيشتر جوانان، ماهواره را براي استفاده از برنامه‌هاي علمي آن انتخاب نمي‌کنند و بيشتر تمايل به ديدن برنامه‌هايي دارند که آنها را در برنامه‌هاي داخل کشور نمي‌يابند و در واقع به خاطر برنامه‌هاي مبتذل و مستحجن، از ماهواره استفاده مي‌کنند که زمينه انحراف و سقوط اخلاقي در‌اين برنامه‌ها براي قشر جوان بسيار زياد است.[4]
پي‌آمدهايي از استفاده نامناسب از رسانه‌هاي ماهواره‌اي
1. گسترش فساد جنسي و ابتذال
يکي از پي‌آمدهاي رسانه ماهواره، گسترش بي‌بندوباري و تشويق جوانان به فحشا از راه نمايش تصويرهاي زشت و خلاف عفت عمومي است.
دشمن براي كم‌رنگ كردن فرهنگ ديني و اعتقاد به خداوند و معنويات که همواره مانع‌هاي اصلي عملي شدن هدف‌هاي شوم وي بوده‌اند، مي‌کوشد با سست کردن اعتقادات قشر جوان، آنها را به انحراف کشاند و بي‌هويت سازد. در قرآن کريم درباره خطر انتشار زشتي‌ها در جامعه اسلامي هشدار داده شده و آمده است:
براي کساني که دوست دارند زشتي‌ها در ميان مردم با‌ايمان شيوع يابد، عذاب دردناکي در دنيا و آخرت است و خداوند مي‌داند و شما نمي‌دانيد. (نور: 19)
در واقع بازگو کردن زشتي‌ها و رواج دادن آنها از ديدگاه و منطق قرآن نهي شده است.
شبکه‌هاي ماهواره‌اي در قالب برنامه‌ها، ميان‌برنامه‌ها و آگهي‌ها، نهاد‌هاي ضد اخلاقي را تبليغ مي‌کنند و بيشترين تأثير ماهواره در ‌ايجاد و رواج فساد و فحشا در ميان جوانان است.
2. دين‌زدايي
بيشتر شبکه‌هاي فارسي‌زبان ماهواره‌اي، در يک تقسيم‌بندي کلي به شبکه‌هاي سياسي و غير‌سياسي تقسيم مي‌شوند که بنا بر نتيجه بررسي‌ها، تمام آنها با وجود هدف‌ها و سليقه‌هاي گوناگون، در هجوم به مباني ديني اشتراک جدي دارند و هر کدام با برنامه‌اي خاص به مخالفت با اسلام برخاسته‌اند.‌اين هجوم که در آغاز آرام و خاموش بود، اکنون به صورت گسترده و جدي‌تر و بسيار حساب‌شده، اصول اعتقادي ملت‌ها را هدف قرار داده است.
در واقع سست کردن عقايد ملت‌ها به ويژه نسل جوان آنها، از هدف‌هاي اصلي برنامه‌هاي ماهواره به شمار مي‌آيد.
يکي از روش‌هاي ديرين دشمنان براي گسترش سلطه خويش، رواج باورهاي انحرافي در برابر عقايد و ارزش‌هاي اصيل اسلام است. آنان مي‌کوشند مذهب را که عامل بيداري و پويايي و عدالت‌گستري است، عامل سستي، گوشه‌گيري و واپس‌گرايي معرفي کنند و با‌اين شگرد، عقايد جوانان را بر اساس خواسته‌ها و هدف‌هاي خود شکل دهند.
تأکيد بر اختلاف‌هاي مذهبي و بزرگ کردن تفاوت‌هاي شيعه و سني، رواج دادن خرافه‌گرايي، ايجاد شبهه‌هاي ديني، رواج دادن مذهب‌هاي دروغين، تحريف مفاهيم والايي چون انتظار، توکل، دعا، قضا و قدر، همه براي رسيدن به‌اين هدف شوم سازمان‌دهي و اجرا مي‌شود.[5]
خانواده و فن‌آوري(3)
سخني با والدين درباره ماهواره
پدر و مادر عزيز!
شما که مسئول تربيت و هدايت فرزندان خود هستيد، از هر قشر و گروه و طبقه اجتماعي که باشيد و از هر آيين و مسلک و مرام و دين و فرهنگ که پيروي کنيد و حتي اگر در عصر حاضر قيد و بندهاي انسان‌ساز مذهبي را نپذيرفته و به آن تعهدي نداشته باشيد، حداقل‌اين آرزو را داريد كه فرزندان خود را آن‌گونه که مي‌خواهيد و صلاح مي‌دانيد، تربيت کنيد و راه سالم پيشرفت‌و زندگي در جهان آشفته امروز را در برابر آنان قرار دهيد.
لازم است بدانيد:
وقتي اين‌گونه سخاوت‌مندانه امواج ماهواره را به درون خانه و حريم خانوادگي خود راه داده‌ايد و لحظه‌لحظه عمر فرزندانتان را در پاي فيلم‌هاي ويدئويي تجاري قرباني مي‌کنيد، ديگر در تربيت و هدايت آنان نقش چنداني نخواهيد داشت. البته کمترين کاري که انجام داده‌ايد‌اين است که عنان تربيت اميدهاي‌آينده خود را، چه در زمينه فرهنگي و چه در بحث اخلاقي، به دست کساني سپرده‌ايد که نه آنها را مي‌شناسيد و نه از هدف‌هاي آنان آگاهي داريد و نه راه و روش و مسلک دست اندرکاران و گردانندگان و مجريان‌اين برنامه‌ها را بررسي کرده‌ايد. مطمئن باشيد که‌اين مربيان ماهواره‌اي و‌اين تله واعظ‌ها از فرزندان شما چيزي نخواهند ساخت که شما مي‌خواهيد.[6]
خانواده و فن‌آوري(4)
چند پرسش
1. فن‌آوري‌هاي جديد مانند سيستم‌هاي ماهواره‌اي پخش مستقيم تلويزيوني تا چه ميزان بر فرهنگ و دگرگوني ارزش‌ها اثر دارد؟
2. براي جلوگيري از دگرگوني ارزش‌ها بر اثر فن‌آوري‌هاي جديد، چه راه‌کارهاي عملي پيشنهاد مي‌کنيد؟
3. تماشاي برنامه‌هاي ماهواره‌اي چه آثار رواني بر تماشاچيان خواهد داشت؟
خانواده و فن‌آوري(5):
يک خانواده مدرن
طوطيان شکرشکن شيرين‌گفتار و راويان اخبار آورده‌اند که:
در يک آپارتمان نقلي، وسط يک شهر بزرگ، يک خانواده سه نفري زندگي مي‌کردند.
پدر خانواده از صبح زود تا بوق سگ (در نسخه‌هاي قديمي حدود ساعت 3 و 4 صبح آمده است) کار مي‌کرد تا بتواند از پس اجاره‌خانه و قسط ماشين و اقساط وام ماشين ظرفشويي و چيزهاي ديگر بربيايد.
مادر خانواده هم به دنبال وظايف سنگين خانه‌داري و پخت و پز با مايکروفر، شست‌وشوي لباس‌ها با ماشين لباس‌شويي و غيره بود.
خانواده قصه ما چون مي‌خواستند سياست‌هاي کنترل جمعيت را رعايت کنند، فقط يک پسر داشتند که اون هم دچار عقده شده بود و از همين جا بود که با پسر همسايه روبه‌رو دوست شد.
پسر همسايه هم که مثل پسر قصه ما تک‌فرزند بود، تنهايي خودش را با تکنولوژي مدرن پر مي‌کرد و از اون به بعد، کار پسر قصه ما شد پر کردن اوقات فراغتش به‌اين صورت:
9 صبح تا 2 بعد از ظهر: بازي کامپيوتري (در نسخه‌هاي قديمي پلي استيشن آمده است).
3 بعد از ظهر تا 10 شب:‌اينترنت و چت.
و از 11 شب تا همون بوق سگ که پدر خانواده از سر کار مي‌اومد: ماهواره و‌برنامه‌هاش!
مادر خانواده که مجذوب برنامه‌هاي آشپزي ماهواره شده بود، به جاي پختن غذاهايي مثل قورمه سبزي، کتلت، شويد پلو و غيره، غذاهاي مدرن ماهواره‌اي مي‌پخت.
پدر زحمت‌کش خانه ما که‌اين همه تغيير مثبت در خانواده‌اش ديد، يک شب نيم ساعت زودتر از بوق سگ اومد و فردا شب آن شب يک ساعت زودتر و فردا شب فردا شب اون شب، زودتر تا‌اينکه ديگر ساعت سه بعدازظهر مي‌اومد خونه تا خودش را به قول امروزي‌ها آپ ديت کنه.
اما پسر قصه ما به خاطر ديدن برنامه‌هاي مفيد و تربيتي ماهواره، دچار دگرگوني‌هايي در رفتار و گفتار شد و پدر و مادر قصه ما که تربيت گل پسرشان خيلي برايشان مهم بود، از‌اين دگرگوني به شدت نگران شدند و تصميم گرفتند اوقات فراغت اون رو يه جور ديگر پر کنند والا... .
نتايج اخلاقي‌اين داستان
آقايان آپ ديت شده، تازه مي‌فهمند که مردان عيالوار خارجي چه‌قدر به خانواده‌هاشون وفادارند و مي‌روند و از اون‌ها ياد مي‌گيرند و براي حفظ کيان خانواده، شبانه‌روزي ماهواره نگاه مي‌کنند.
زنان خانه‌دار هم مي‌فهمند که قبل از ديدن برنامه آشپزي ماهواره و با پختن آن غذاهاي چرت، چه ستمي که در حق شوهر و بچه‌هاشون نکردند.
بچه‌هاي عزيز هم که‌آينده‌سازان کشور هستند، با تماشاي‌اين برنامه‌ها مي‌فهمند که دنيا دست کي است.
پي نوشت:
[1]. زين العابدين قرباني، اسلام و حقوق بشر، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1375، چ 5، ص 229.
[2]. تلکس بين المللي، نشريه تدبير، سال سوم، ش 29، ص 52.
[3]. جليل روشندل، امنيت ملي و نظام بين‌المللي، تهران، انتشارات سمت، 1374، ص 149.
[4]. نک: سايت‌اينترنتي www. nyoir.com گزارشگر: مردم سالاري 26/11/1382، ص 9.
[5]. فريدون موحدنيا، گرايش نسل جوان و نوجوانان به فرهنگ بيگانه، انتشارات مرکز پژوهش‌هاي اسلامي، ص 66.
[6]. نک: صادق طباطبايي، طلوع ماهواره و افول فرهنگ، تهران، انتشارات اطلاعات، 1377، صص 132 و133.