به نظر اكثر مردم، خانواده منبع مهمي براي حمايت و آسايش انسان است از سويي مي‌تواند منبع تعارض و ناكامي ما نيز گردد.
هويت و عزت نفس ما به طور مستقيمي از تجارب اوليه در خانواده تأثير مي‌پذيرد. رشد ساختار رواني و شخصيت، انتظارات از خود و ديگران و توانمنديمان براي نقش‌ها كه مي‌بايست در دوران بزرگسالي به عهده بگيريم در حد وسيعي تحت تأثير تعاملات ما با اعضاي خانواده مي‌باشد.
چه زماني به مشاور خانواده نيازمنديم ؟
هنگامي‌كه خانواده در صحت و سلامت به‌سرمي‌برد، چالش و نياز خاص مطرح نيست، همه چيز نسبتاً به خوبي پيش مي‌رود. تعادل و سلامت روابط خانواده، تجارب لذت‌بخش و شادي را به همراه مي‌آورد. والا همه مي‌دانيم كه هميشه تمامي خانواده، خوشحال، متوازن و سالم نيستند.
استرس‌هاي زندگي مدرن، بحران‌هاي مختلف اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي همراه با آن، گاه خانواده را با چالش‌هاي عظيمي مواجه مي‌سازد و بهداشت رواني اعضاء آن را مورد تهديد قرار مي‌دهد. رفتار واكنش ناپخته و نامناسب با آن مي‌تواند خانواده را به زانو در آورد.
بسياري از خانواده‌ها در برابر اين‌گونه مشكلات و چالش‌ها، ساختاري انعطاف‌پذير دارند اما حتي بهترين خانواده‌ها امكان دارد اين مسائل را خارج از توان و انرژي خود براي حل ببينند.
تصميم‌گيري در مورد اينكه تحت اين شرايط كمك گرفتن از يك مشاور راه حل درستي است يا خير ؟ تصميم مهم و تأثيرگذاري است و نياز به عزم جدي دارد.
هنگام مواجهه با مشكلات و احساس شكست و تسليم، كمك‌گرفتن و قبول مشاوره بزرگ‌ترين گامي است كه مي‌تواند در جهت رهايي خانواده از اين شرايط و پيشبرد اهداف آن در مسير پرفراز و نشيب برداشت. اين درست مانند اضافه‌كردن نوعي ابزار در جعبه ابزار و مهارت‌هاي زندگي مي‌باشد كه به‌واسطه آن مي‌توان راه‌هاي جديدي را براي برقراري ارتباط، حل مشكلات و تنظيم روابط با ديگران بياموزيم.
حال با توضيح و آگاهي از اين مطلب در صورتي كه خانواده شما يك يا بيش از يكي از نشانه‌هاي زير را تجربه مي‌كند بايد متوجه اين نكته شويد كه زمان آن رسيده كه از يك متخصص ازدواج يا مشاور خانواده كمك بگيريد.
1. اگر اعضاي خانواده در توانمندي و كارهاي طبيعي خود دچار مشكل شده‌اند. مثلاً : آيا شما احساس مي‌كنيد انرژي خود را براي حل مسائل روزانه از دست داده‌ايد ؟ يا نمي‌توانيد از آن براي حل مشكل استفاده كنيد ؟
2. اگر اعضاي خانواده تمايل به بروز واكنش‌هاي هيجاني خاص دارند. مثلاً : آيا اعضاء خانواده غمگيني، افسردگي، اضطراب و نگراني و يا ساير واكنش‌هاي هيجاني را از خود نشان مي‌دهند ؟
3. اگر شكست معناداري در روابط بين اعضاء خانواده ايجاد گشته است. مثلاً : آيا رفتار سكوت را بيشتر از حد معمول تجربه مي‌نماييد ؟ آيا اعضاء خانواده در برقراري روابط با يكديگر احساس وجود مشكل مي‌كنند ؟
4. اگر اعضاي خانواده از زندگي خانوادگي جا مانده‌اند. مثلاً : آيا الگوي جديدي در رفتار اعضاء براي ترك و جدايي خانواده به وجود آمده است ؟
5. اگر اعضاء خانواده رفتارهاي خشونت‌آميز يا تهديد را در مورد ساير اعضاء به‌كار مي‌برند. مثلاً : آيا جداي از بازي‌ها و شوخي‌هاي خشن، شما احساس مي‌كنيد خشونت در خانواده به صورت يك مشكل مطرح است ؟ آيا رفتاري بين اعضاء خانواده وجود دارد كه تهديد تلقي شود ؟
6. اگر اعضاء خانواده ابراز نااميدي و درماندگي مي‌كنند. مثلاً : آيا احساس مي‌كنيد كه با انتهاي خط رسيده‌ايد ؟ آيا كنارآمدن با استرس، خارج از تحمل شما مي‌باشد ؟ آيا شما احتمال بهبود شرايط ناخوشايند خانواده را ضعيف مي‌دانيد.
7. اگر در رفتار خانوادگي و تحصيلي فرزندتان تغييراتي ايجاد شده است. مثلاً : آيا فرزندان مشكلات جدي يا رفتار مخربي در مدرسه دارند ؟ آيا يكي از فرزندان در خانه خارج از كنترل است ؟
8. اگر خانواده تجربه دردناك داشته و اعضاء خانواده هنوز زمان زياد و سختي را صرف كنارآمدن با آن مي‌نمايند. مثلاً : آيا در خانواده مرگ اتفاق افتاده است ؟ آيا طلاق يا جدايي در خانواده رخ داده است ؟ آيا در بين اعضاء رابطه خارج از چارچوب كشف شده است ؟ آيا خانواده در سازگاري و حل اين مسائل، ناتوان گرديده سات ؟
9. اگر در خانواده مشكل سوء مصرف مواد ( اعتياد ) وجود دارد. مثلاً : آيا اعضاء خانواده با مصرف مواد مخدر يا الكل مشكل‌آفريني كرده‌اند ؟
درصورتي كه خانواده چالش‌هاي از اين قبيل را تجربه نمايد، مراجعه به يك مشاور يا درمانگر خانواده مي‌تواند اقدام بسيار مناسبي باشد. حتي درصورتي‌كه هيچ‌كدام از موارد فوق وجود نداشته باشد به لحاظ اينكه خانواده همواره در حال گذر از مراحل مختلف بوده و هر روز با شرايط و چالش‌هاي جديدي روبرو است براي محافظت از خود و اعضاء و كنارآمدن با مقتضيات محيطي نيازمند مهارت، ابزار و اطلاعات حاصله از جلسات مشاوره مي‌باشد.
برخي ويژگي‌هاي خانواده‌هايي كه با چالش مواجهه شده، مهارت و توانمندي حل آن را نداشته و جهت دريافت كمك تخصصي به يك مشاورخانواده مراجعه نمي‌كنند عبارتند از:
ـ عملكرد نامناسب و مختل يك يا بيش از يكي از اعضاء خانواده
ـ درگيري‌هاي شديد كلامي و بدني ميان اعضاء
ـ الگوهاي ارتباطي مغشوش
ـ نظارت و حفاظت بيش از حد
ـ تنيدگي روابط
ـ انكار تعارض و اختلاف در خانواده
ـ مخفي ساختن تنش
ـ قرباني‌شدن اعضاء
ـ تحمل پايين در برابر فشار رواني و بيماري جسماني
ـ منزوي بودن و جدابودن اعضاء از يكديگر
ـ عدم پيوستگي و تعهد اعضاء به يكديگر
ـ صميميت كاذب
ـ اختلاف در اتحاد و پيوستگي
ـ روابط منحرف
ـ موضع‌گيري و قضاوت منفي نسبت به رفتار و گفتار يكديگر
ـ فقدان احترام به تفاوت‌هاي فردي
ـ عملكرد مختل خانواده ممكن است به طور جدي در فرايند رشد رواني و جسمي فرزندان تأثير گذارد.
ـ والدين چنين خانواده‌هايي معمولاً به‌وسيله دردها و ناراحتي‌هاي گذشته و ترس از موقعيت‌هاي كنوني با مقاومت در برابر تغيير، از حركت باز ايستاده‌اند.
چه زماني نياز به كمك تخصصي يك مشاور داريم ؟
موارد زير نمونه‌هايي است كه مداخله تخصصي تأثير مفيدي مي‌تواند در آن داشته باشد :
ـ بحث‌ها و مشاجرات مداوم با والدين يا همشيرها بدون دست‌يافتن به راه حل مثبت.
ـ احساس وجود فاصله ميان اعضاي خانواده.
ـ تجربه از دست‌دادن‌ها و حوادث معنادار در جو خانواده.
بسياري از مردم صحبت‌كردن با مشاور در مورد تجربيات خانواده را كمك‌كننده مي‌دانند. صحبت درباره اضطراب، غمگيني، ناكامي، خشم و... با يك مشاور كارآزموده و ماهر بسيار مؤثرتر از تجربه يك حادثه تلخ به تنهايي است.
جلسات مشاوره مي‌تواند براي زوجين داراي مشكل، مكان ايمن و حمايت‌كننده‌اي باشد تا احساسات‌شان را به راحتي بيان كرده و نسبت به علل و ريشه‌هاي آن بينش يابند. يك متخصص مشاوره مي‌تواند به زوجين كمك كند تا بياموزند چطور با يكديگر به طور مؤثر و مطلوب‌تر برخورد نمايند. زوجين در اين جلسات فرصت يادگيري و تمرين مهارت‌هايي را به دست مي‌آورند كه مشاور از طريق بازخوردهاي مناسب براي آنها فراهم مي‌آورد.
زماني كه يك يا چند علائم زير وجود داشته باشد زوجين نياز به كمك خواهند داشت.
ـ بحث درباره يك موضوع كه به ندرت منجر به حل مسأله مي‌شود.
ـ احساس دورماندن از يكديگر.
ـ به‌كاربردن الفاظ و رفتارهاي آسيب‌زا به‌طور مكرر نسبت به يكديگر.
ـ در ارتباط با يكديگر بيشتر بودن، لحظات و تجارب ناخوشايند نسبت به اوقات مثبت و لذت‌بخش.
ـ احساس اينكه رفتار و گفتار ديگران تأثيرات منفي قابل توجهي بر روابط ميان آنها مي‌گذارد.
ـ برهم‌خوردن احساس احترام و نزديكي.