از وظایف جدی مرد، توجه به تربیت دینی و رشد معنوی خانواده است. خانواده، نقش مهمی در شکل گیری باورهای فرزند دارد و پدران، می توانند زمینه ساز انحرافات نسل خود باشند. چنانکه وقتی از بت پرستان سؤال می شد، چرا بت می پرستید؟ در پاسخ می گفتند: «ما پدرانمان را بر پرستش آنها یافته ایم!» (أنبياء، ۵۳) و این مضمون مکرر در قرآن کریم آمده است: (اعراف،۷۰) «آیا تو ما را از پرستش آنچه پدرانمان می پرستیدند نهی میکنی؟» (هود، ۶۲) این آیات بیانگر نقش والدین در آینده اعتقادی و دینی و... فرزندان می باشد.
در آیات دیگری از قرآن کریم، به رسالت انسان در برابر خانواده اشاره شده است: «ای اهل ایمان، خود و خانواده خود را از آتش حفظ کنید.» (تحريم ، ۶) وقتی این آیه نازل شد، مردم به رسول خدا (ص) گفتند: چگونه خودمان و خانواده مان را از آتش بازداريم؟ حضرت فرمود: کار خیر انجام دهید و به خانواده تان یادآوری کنید و آنان را بر طاعت الهی مؤدب سازید.» و در روایتی دیگر فرمودند: «آنان را به آنچه که خداوند دوست دارد، امرنمایید و از آنچه ناپسند دارد، نهی نمایید.»؟ آیات قرآن نیز در خصوص این وظیفه پدر بسیار است که به برخی آیات اشاره می کنیم:
- «اهل خود را به نماز فرمان ده و بر آن پایداری کن.» (طه، ۱۳۲) . «نزديك ترین بستگانت را هشدار ده.» (شعراء، ۲۱۴)
- «(حضرت اسماعیل) همواره خاندان خود را به نماز و زکات امر می کرد.» (مریم، ۵۵)
- «حضرت ابراهیم همواره دعا میکرد: پروردگارا مرا برپا دارنده نماز قرار ده و از نسل و ذریه ام نیز. پروردگارا! دعای مرا بپذیر.» (إبراهيم،۴۰)
- «فرزندم ! نماز را برپا دار و امر به معروف و نهی از منکر کن و بر آنچه از سختیها به تو می رسد مقاومت کن که این (صبر) از امور مهم است.» (لقمان، ۱۷)
- «ای پیامبرا به همسران و دخترانت و زنان مومنان بگو: روسری های بلند بر خود بیفکنند، این عمل مناسب تر است، تا (به عقت و پاکدامنی) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، و خداوند آمرزنده مهربان است.» (احزاب،  ۵۹)
- «بهشتیان گویند: ما پیش از این (در دنیا) نسبت به خانواده خویش خیرخواه بودیم (و آنان را از عذاب الهی هشدار می دادیم.» (طور، ۲۶)
رسول خدا در ماجرای مباهله، حضرت زهرا و دو فرزندش حسن و حسین را همراه برد که این کار نشانه ی همراه کردن خانواده و کودکان در مراسم دعا و حضور آنان در حرکت های دینی است: (آل عمران، 61)
قرآن کریم درباره سفارش حضرت ابراهیم و حضرت یعقوب به فرزندانشان می فرماید: «و ابراهیم و یعقوب ، فرزندان خود را به همان آیین سفارش نمودند (و گفتند:) فرزندان من؟ خداوند برای شما این دین (توحیدی) را برگزیده است. پس (تا پایان عمر بر آن باشید و) جز در حال تسلیم (و فرمانبرداری) نمیرید.» (بقره، ۱۳۲)
آری، پدران باید نسبت به آینده دینی فرزندان خویش، توجه داشته و بدانند که فرزندان انبیاء اپل نیز در معرض خطر بی دینی هستند؛ لذا در فکر سلامت عقیده و ايمان نسل و فرزندان خود باشیم و در وصایای خود تنها به جنبه های مادی اکتفا نکنیم.
خدای تعالی، انسان را در برابر خود و خانواده اش مسئول می داند و به کسانی که از این حقیقت غافلند، هشدار می دهد: «بگو: همانا زیانکاران (واقعی) کسانی هستند که سرمایه ی وجودی خویش و خانواده شان را در قیامت از کف داده باشند، آگاه باش، این همان زیان آشکار است» (زمر،۱۵) البته، در تربیت، باید از خدا نیز كمك خواست و انسان در برابر همسر و فرزند و نسل خود متعهد است و باید برای عاقبت نیکوی آنها تلاش و دعا کند؛ آن گونه که بندگان خدا این ویژگی را دارند: «آنان می گویند: پروردگارا! به ما از ناحیه ی همسران و فرزندانمان مایه ی روشنی چشم عطا کن و ما را پیشوای پرهیزگاران قرار ده» (فرقان ،۷۴)
در دعای حضرت ابراهیم و اسماعیل سال نیز آمده است که در هنگام تجدید بنای کعبه، ضمن درخواست قبولی کارشان، از خدای تعالی نسلی مسلمان و تسلیم خدای تعالی درخواست نمودند: «پروردگارا ! ما را تسلیم (فرمان) خود قرار ده و از نسل ما (نیز) امتی که تسلیم تو باشند قرار ده.» (بقره،۱۲۸) توجه به نسل و فرزندان، يك دورنگری عاقلانه و خداپسندانه است که حاکی از وسعت نظر و سوز و عشق درونی است و بارها در دعاهای حضرت ابراهیم نیز آمده است؛ او دغدغه نسل پاک داشت و دعا نمود و خدای تعالی نیز به او عطا فرمود.
در روایات نیز توجه بسیاری به این موضوع شده است؛ به عنوان نمونه: رسول خدا در خصوص خانواده ای که بر محور تربیت دینی زندگی کند، فرمودند: «وقتی خداوند برای اهل خانه ای نیکی خواهد، آنان را در کار دین دانا سازد و خردسالان شان، سالخوردگان شان را محترم دارند. مدارا در معیشت و اعتدال در خرج را نصیب آنها سازد و عیوبشان را به آنها بنمایاند تا از آن بازگردند.»
امام علی (ع) می فرماید: «به خود و خانواده تان خیر بیاموزید و آنان را ادب کنید.» و به کمیل بن زیاد نخعی فرمودند: «به خانواده ات دستور بده تا روزها در کسب مکارم اخلاقی و كمالات) بکوشند و شبها در برآوردن نیاز آنانی که در خوابند (و نیازمندند).
و امام صادق (ع) می فرماید: «بنده مؤمن، خانواده اش را وارث علم و ادب نیکو می کند، تا همه آنها را وارد بهشت کند، به گونه ای که (در بهشت) هیچ کدام از کوچک و بزرگ و خادم و همسایه را گم نمی کند. (بلکه در بهشت همه را در کنار خود می یابد.)
ما در فصل هشتم و در بحث تربیت فرزند، نکات تکمیلی را بیان خواهیم کرد. انشاء الله تعالی.