مرسوم است که خانواده عروس، اسباب و لوازم زندگی را خریداری می کنند؛ اما از جهت شرعی و قانونی چنین تکلیفی به عهده آنها نیست و داماد، حق مطالبه جهاز را ندارد . در واقع تأمین اسباب زندگی برعهده مرد است، چنانکه تأمین مسکن به عهده اوست.

در تهیه جهیزیه برای نیازمندان، همه افراد، به خصوص افراد متمکن مسئولیت دارند و در حقیقت، خطاب « پسران و دختران بی همسر و غلامان و کنیزان شایسته (ازدواج) خود را همسر دهید.» (نور، ۳۲) شامل تهیه جهیزیه نیز می شود و چه خوب است که خانواده داماد در صورت تمکن در تهیه جهیزیه، بدون منت مساعدت نماید. همچنین اگر عروس، در تهیه جهیزیه و وسایل زندگی سلیقه ای دارد که جنبه اسراف ندارد، سعی شود تا مخالفتی صورت نگیرد. شخصی می گوید وارد منزل أمام زین العابدین (ع) شدم و دیدم که فرش و پرده های

خوبی در منزل امام مان است و لباس امام و رنگارنگ بود. امام فرمود: فردا نیز بیا. فردا با کراهت و بی میلی به منزل امام (ع) آمدم، آن بزرگواران در حالی که لباس کرباسی به تن داشت ، مرا به يك اتاق ساده و حصیری برد و فرمود:

«ای ابا خالد! من تازه داماد هستم و چیزی که دیروز دیدی، نظر و رأی عروس بود و من قصد مخالفت با او را ندارم ...» در این روایت، ضمن بیان این نکته که امام با لباس مناسب میل همسرش را پوشید، استفاده می شود که امام با با وسایلی که عروس به عنوان جهیزیه به منزل آورده که به مقدار معقول و مناسب حال همسرش بوده مخالفتی نکرده است.

جهاز حضرت فاطمه (س) از پیامبر اکرم و اهل بیت او ال آموختیم که مقدار مهریه و جهیزیه، هیچ ارتباطی به شخصیت و عظمت فرد ندارد. حضرت زهرا (س) که نمونه زن مسلمان است، و در جامعه آن روز از موقعیت ممتازی برخوردار بوده، با جهیزیه ای ساده زندگی اش را آغاز کرد و این در حالی بود که اگر می خواست، می توانست اشرافی ترین زندگی را انتخاب نماید. جهاز این بانوی بزرگواران این پیام را به همه بانوان مسلمان می دهد که با همه تغییر و تحولی که در اسباب و وسایل زندگی اتفاق افتاده ، اما می توان در هر عصری به فراخور همان عصر، مقداری ساده تر زندگی کرد.

اما لیست جهیزیه حضرت زهرا این که در کتب تاریخی بیان شده است:

1- یک پیراهن 2- يك روسری بزرگ 3- يك ځله سیاه 4- دو عدد تشك، 5- يك تختخواب از الیف خرما 6- چهار عدد بالش 7- يك حصیر 8- يك آسیاب دستی 9 - يك كاسه مسی 10- يك مشك چرمی 11- يك طشت لباسشویی 12- يك كاسه شیر 13- يك ظرف آبخوری 14- يك پرده 15- يك آفتابه 16- يك كوزه 17- يك پوست برای فرش 18- دو کوزه سفالين 19- يك عبا

مراسم عقد و عروسی در دوران پس از خواستگاری و انجام مقدمات ازدواج، پسر و دختر به هم محرم نیستند؛ لذا تا زمان عقد، باید مسائل شرعی را مراعات کنند. خوب است مراسم عقد را در مسجد یا مکان های مذهبی برگزار نماییم؛ پیامبر اکرم (ص) صيغة عقد حضرت زهرا با امیرالمومنین ما را در مسجد و در حضور انصار و مهاجرین اجرا کردند و دستور دادند بین حاضرین خرما پخش کنند.

با عقد شرعی، دختر و پسر به هم محرم شده و از این پس ارتباط آنان نباید با مانعی از جانب خانواده دختر یا پسر برخورد کند. و مانع شدن برای دیدار عروس و داماد از منکرات خانوادگی است و کسی که این کار را می کند به نوعی مصداق «آنان اند که مردم را از راه خدا باز می دارند.» (اعراف، ۴۵) می باشد.

دوران بین عقد تا عروسی، فرصت مناسبی برای آشنایی بیشتر زوجین و آمادگی برای زندگی جدید می باشد و در این مدت مقدمات ازدواج صورت می گیرد؛ از تهیه جهیزیه برای خانواده دختر تا آماده شدن پسر برای جشن عروسی و سایر مقدمات.

چه خوب است در صورتی که شرایط برای عروسی آماده نیست؛ پسر و دختر پس از محرمیت، دورانی را به صورت نامزدی بگذرانند و در این مدت، هرکدام كما كان ، تحت حمایت خانواده باشند و این یکی از مصادیق ازدواج آسان است که بسیاری از جوانان - به ویژه دانشجویان - را می تواند از آسیب ها و آفت های نداشتن همسر نجات بدهد.

در پایان دوران نامزدی، هنگامی که قرار است عروس به خانه داماد برود، سفارش شده است در صورتی که داماد تمکن مالی دارد، ولیمه ای به خویشان و دوستان بدهد. پیامبر(ص) به حضرت على (ع) می فرماید: «یا علی! در عروسی باید ولیمه داده شود.»

حضرت علی پول نداشت، یکی از انصار داوطلب شد که گوسفندی قربانی کند. در خصوص این سنت حسنه در کتب فقه آمده است:

مستحب است که زفاف (بردن عروس) در شب باشد و در همان شب یا روزش ولیمه بدهند که این کار از سنتهای پیامبران است و پیامبر فرموده است که: " در پنج چیز ولیمه است: در ازدواج، ولادت فرزند، ختنه، خریدن خانه و بازگشت از مکه." و سزاوار است تا مؤمنین برای ولیمه دعوت شوند و برای مؤمنین نیز اجابت دعوت و خوردن از ولیمه مستحب است، اگر چه فرد دعوت شده روزه مستحبی داشته باشد و سزاوار است که دعوت صاحب مجلس، اغنيا و فقرا را شامل شود و آن را به ثروتمندان اختصاص ندهد که پیامبری فرمودند: "بدترین ولیمه ها آنست که اغنیاء به آن دعوت شوند و فقرا دعوت نگردند.»"

«زفاف» که مراسمی برای بردن عروس است، باید همراه با نشاط و شادی برگزار گردد. رسول خدا باید در شب عروسی حضرت زهرا غلا به دختران عبدالمطلب و زنان مهاجرو انصار فرمود: " فاطمه را تا خانه شوهر همراهی کنید و شعر بخوانید و شادمانی کنید، لیکن مواظب باشید. چیزی نگوئید که خدا بدان راضی نباشد. همچنین، هنگام عروسی حضرت زهرا (س)ا رسول خدا به همسرانش فرمود: " فاطمه را آرایش کنید و خوشبو سازید، اطاقش را فرش کنید تا به خانه شوهر بفرستیم.» 

رسول خدا به على ما فرمودند: «وقتی عروس وارد خانه ات شد کفش هایش را بیرون آور و پاهایش را شست و شو بده و آب را از در منزل تا اطراف منزل بپاش.»

براساس روایات مستحب است که عروس و داماد دو رکعت نماز بخوانند و بعد از نماز بگویند: «خدایا! الفت و محبت و رضایت او را روزی ام کن! و مرا به او راضی نما! و به نیکوترین اجتماع، و آسان ترین الفت و انس بین ما جمع کن! که تو حلال را دوست داری و از حرام کراهت دارای (و آن را ناپسند می دانی)»

همچنین، قبل از مباشرت با همسر این گونه دعا کند: «خداوندا! فرزندی روزی ام کن و او را باتقوا و بافراست قرار ده. در خلقت او زیاده و نقصانی نباشد و عاقبت او را به خیر فرما و هنگام همبستر شدن، بسم الله بگویند.»

شرایط آمیزش الف) اتاق خواب برای ریشه کن ساختن يك مفسده اجتماعی، مانند اعمال منافی عفت تنها توسل به اجرای حدود کافی نیست. در هيچ يك از مسائل اجتماعی چنین برخوردی نتیجه مطلوب را نخواهد داد، بلکه باید مجموعه ای ترتیب داد: از آموزش فکری و فرهنگی، آمیخته با آداب اخلاقی و عاطفی، و آموزش های صحیح اسلامی، و ایجاد يك محيط اجتماعی سالم، سپس مجازات را به عنوان يك عامل در کنار این عوامل در نظر گرفت.

به همین دلیل، در سوره نور که در واقع سورة «عفت» است، از مجازات مردان و زنان زناکار شروع می کند، و سپس به مسائل دیگر مانند فراهم آوردن وسایل ازدواج سالم، رعایت حجاب اسلامی، نهی از چشم چرانی، تحریم متهم ساختن افراد به آلودگی ناموسی، و بالاخره اجازه گرفتن فرزندان به هنگام ورود به اطاق پدر و مادر، گسترش می دهد. و این نشان میدهد که اسلام از هيچ يك از ریزه کاری های مربوط به این مسأله غفلت نکرده است.

از مسائلی که در خصوص مباشرت زوجین لازم است رعایت شود، توجه به فرزندان و تربیت آنان در خصوص رعایت برخی مسائل در ورود به اتاق والدین است. برای جلوگیری از فحشا و بلوغ زودرس و حفظ حریم و حیا در خانواده، در سوره نور دستوراتی آمده است؛ از جمله در خصوص ورود فرزندان نابالغ و بالغ، به اتاق والدين، که در اینجا آیات مربوطه به تفکیک بیان می گردد:

«ای کسانی که ایمان آورده اید! غلامان و فرزندانی که به سن بلوغ و احتلام نرسیده اند، در سه وقت (برای ورود به اتاق) از شما اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح و هنگام نیمروز، که لباس از تن بیرون می کنید، و بعد از نماز عشا . این سه وقت، هنگام خلوت شماست، اما در غیر این سه وقت، بر شما و بر آنان گناهی نیست که بدون اذن وارد شوند، زیرا آنان پیوسته با شما در رفت و آمد هستند و بعضی بر بعضی وارد می شوند. خداوند آیات خود را اینگونه برای شما بیان می کند و خداوند دانا و حکیم است.» (نور، ۵۸)

از این آیه شریفه می توان استفاده نمود که:

١- محل خواب والدین، اگر جدا از فرزندان باشد، ورود به آن نیاز به اذن دارد.

۲ - مرد باید در طول شبانه روز، اوقاتی را به همسر خود اختصاص دهد.

٣- حتی فرزندان نابالغ باید احکام خانواده را بدانند و مراعات کنند.

۴- کودکان باید پاکدامنی را از محیط خانه بیاموزند. 

۵- تربیت و آموختن آداب اسلامی را قبل از بلوغ کودکان شروع کنیم.

آیه بعد در خصوص حکم ورود فرزندان بالغ به اتاق خواب والدین می فرماید:

«و هرگاه کودکان شما به حد بلوغ رسیدند، پس باید همانند کسانی که قبلا بالغ شده اند، (در همه وقت) اجازه (ورود) بگیرند. خداوند این گونه آیات خود را برای شما بیان می کند و خداوند دانا و حکیم است.» (نور،۵۹)

آیه قبل، اجازه گرفتن کودکان نابالغ را به سه زمان مشخص اختصاص داد، اما این آیه، زمان مشخصی را اعلام نکرده و فرزندان بالغ، در تمام اوقات باید برای ورود به اتاق والدين، اجازه بگیرند. این يك ادب اسلامی است هر چند متأسفانه امروزه کمتر رعایت می شود و با اینکه قرآن صریحا آن را در آیات فوق بیان کرده است، در نوشته ها و سخنرانی ها کمتر دیده و شنیده می شود که پیرامون این حکم اسلامی و فلسفه آن بحث شود، و معلوم نیست به چه دلیل این حکم قطعی قرآن مورد غفلت و بی توجهی قرار گرفته است؟

به موارد دوری از آمیزش در برخی موارد دوری از آمیزش سفارش شده و حتی نزدیکی کردن حرام است:

١- مدت حیض: از موارد ممنوع و حرام آمیزش، در زمان عادت ماهیانه است که زن عذر شرعی دارد. درباره برخورد با زنان در ایام حیض، يهود بسیار سخت گیرا و نصاری بی تفاوتند، اما اسلام، راه میانه و اعتدال را برگزیده و در ایام حیض، تنها آمیزش جنسی را ممنوع دانسته است و بیان نموده که هرگونه معاشرت و نشست و برخاست با زنان، هیچگونه مانعی ندارد. در قرآن کریم آمده است:

«و از تو درباره حیض (ایام عادت ماهانه زنان) سؤال می کنند، بگو: آن مایه رنج و آزار است، پس در حالت قاعدگی از آمیزش با زنان کناره گیری کنید، و با آنها نزدیکی ننمایید تا پاك شوند. پس هنگامی که پاك شدند (یا با غسل کردن طاهر شدند)، آن گونه که خداوند به شما فرمان داده با آنها آمیزش کنید. همانا خداوند توبه کنندگان را دوست دارد و پاكان را نیز دوست دارد.» (بقره، ۲۲۲)

از آنجا که احکام الهی بر اساس حفظ مصالح و دفع مفاسد می باشد، بیان دلیل و فلسفه احکام، در پذیرش آن مؤثر است؛ لذا در این آیه ابتداء دليل حرمت مقاربت را بیان فرموده و سپس دستور به عدم نزدیکی می دهد. «قاعدگی، دورهای سخت برای زن است؛ لذا مرد باید مراعات همسر را بکند و زمانی که او در ناراحتی است، کام گیری نکند.»

زن در ایام عادت به لحاظ جسمی، آمادگی آمیزش جنسی ندارد و کسالت و اختلال مزاج که برای زن پیش می آید، او را نسبت به آمیزش بی نشاط می سازد. همچنین در این ایام رحم زن در حال تخلیه خون است و آمادگی پذیرش نطفه را ندارد.

۲- مباشرت در حال نفاس، روزه ، احرام و اعتکاف حرام است.

۳- آمیزش روبه قبله و پشت به قبله، ایستاده، در اوقات اول، وسط و آخر ماه مكروه است که در کتب فقهی بیان شده است.