تشخیص سرطان ترسناک است و شروع شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی می‌تواند واقعاً پریشان‌کننده باشد. سرطان می‌تواند زندگی هرکسی را تحت‌تأثیر قرار دهد، خصوصاً کودکان. بچه‌ها با چالش‌ها و مشکلات منحصربه‌فردی روبرو می‌شوند؛ اما می‌توانند بسیار انعطاف‌پذیر باشند. در این مطلب نکاتی را توصیه می‌کنیم که طی دوره درمان سرطان کودکان چگونه از آن‌ها حمایت کنید. دورهٔ درمان سرطان سختی‌های خاصی دارد؛ اما باید به کودک کمک کنیم تا جایی که امکان دارد این دوره را به‌راحتی و با دردسرهای کمتری پشت سر بگذارد.

شیمی‌درمانی چیست؟

شیمی‌درمانی که به آن کِمو نیز می‌گویند، درمان با دارو جهت توقف رشد سلول‌های سرطانی است. شیمی‌درمانی سلول‌های سرطانی در حال تکثیر را نابود می‌کند. بیشتر سلول‌های سرطانی به‌سرعت تقسیم شده و تکثیر می‌شوند بنابراین احتمال نابودی آن‌ها با شیمی‌درمانی زیاد است؛ اما در این میان برخی از سلول‌های نرمال که به‌سرعت تکثیر می‌شوند نیز می‌توانند از بین بروند. شیمی‌درمانی با پرتودرمانی یا رادیوتراپی متفاوت است. در پرتودرمانی، سلول‌های سرطانی در قسمت خاصی از بدن نابود می‌شوند. شیمی‌درمانی برای نابودی سلول‌های سرطانی که در تمام بدن منتشر شده‌اند به کار می‌رود.
 

عوارض ناشی از شیمی‌درمانی چیست؟

شیمی‌درمانی به سلول‌های سرطانی آسیب می‌زند یا آن‌ها را می‌کُشد، اما همان‌طور که گفتیم سلول‌های نرمال نیز آسیب می‌بینند و این اتفاق عوارض جانبی دارد. به‌سختی می‌توان حدس زد هر کودک دچار چه عوارض جانبی خواهد شد، این عوارض چقدر طول می‌کشند و چه زمانی تمام می‌شوند. عوارض شیمی‌درمانی برای هرکسی متفاوت است و بسته به نوع داروی شیمی‌درمانی، دوز مصرفی و وضعیت عمومی سلامت بیمار دارد. خوشبختانه بیشتر عوارض جانبی شیمی‌درمانی موقتی‌اند و با ریکاوری سلول‌های نرمال این عوارض نیز برطرف می‌شوند.

چگونه می‌توانید از کودکتان حمایت کنید؟

کودک شما ممکن است سؤال‌های زیادی درمورد سرطان و درمان داشته باشد. برای گفتگو با کودک از زبان متناسب با سن او استفاده کرده و تشویقش کنید احساساتش را با شما در میان بگذارد. بچه‌هایی که اضطراب درمان دارند بهتر است پیش از شروع درمان، سری به بیمارستان موردنظر بزنند و با محیط آشنایی پیدا کنند. در بیشتر مراکز درمانی کودکان، گروه‌های حمایتی برای کودکان سرطانی و خانواده‌ها وجود دارد. دیدار با بیماران سرطانی و آن‌هایی که درمان شده‌اند می‌تواند کمک بزرگی به بیمار و شبکهٔ حمایتی او بکند.
پیشنهاد کمک دوستان و خانواده را رد نکنید، مراقب خودتان باشید تا بهتر بتوانید از فرزندتان پشتیبانی و مراقبت کنید.

با کودکتان حرف بزنید
اطلاعات درست و مناسب با سن کودک به او بدهید و از استفاده از کلمهٔ «سرطان» نترسید. افراد بزرگسال اغلب با شنیدن این کلمه دچار ترس و وحشت می‌شوند اما بچه‌ها از اینکه بدانند نام بیماری‌شان چیست احساس امنیت می‌کنند.
کودک را تشویق کنید طی درمان هر سؤالی دارد بپرسد. اگر جواب سؤالی را نمی‌دانید از گفتن «نمی‌دانم» واهمه نداشته باشید. به او بگویید سؤال خوبی پرسیدی، با هم جوابش را پیدا می‌کنیم!

کودکتان را آماده کنید
شما باید برای برنامهٔ درمانی فرزندتان و اثراتی که بر زندگی‌تان می‌گذارد آماده باشید. کودک را برای تغییراتی فیزیکی که طی درمان روی می‌دهند آماده کنید (مثلاً ریزش مو، خستگی و کاهش وزن).

خیال کودک را راحت کنید
به کودک این اطمینان را بدهید که تیم درمان و شما کاملاً مراقب او هستید و حمایتش می‌کنید. طی این دوره کودک آسیب‌پذیر و حساس می‌شود و نیاز دارد مدام به او یادآوری کنید که ازهرجهت مراقبش هستید و همه به او کمک خواهند کرد.

کودک را تشویق کنید احساساتش را به شکل‌های مختلف نشان دهد
به کودک توضیح دهید که می‌تواند احساسات خود را به روش‌های مختلفی بروز بدهد، مثلاً حرف‌زدن، نوشتن و نقاشی کشیدن. همهٔ احساسات کودک قابل‌قبول و قابل‌درک‌اند. اجازه دهید کودک بداند که می‌تواند احساس خود را هر طوری دوست دارد نشان دهد و درهرحال شما حامی او هستید.

شیمی‌درمانی در بعضی از افراد باعث می‌شود دهانشان مزهٔ فلز مانند بگیرد، برای همین بهتر است همیشه قاشق و چنگال پلاستیکی در دسترس داشته باشید و کودک را تشویق کنید طی شیمی‌درمانی از قاشق و چنگال پلاستیکی استفاده کند

مراقب خودتان هم باشید
به‌عنوان یک والد و کسی که از یک کودک بیمار مراقبت می‌کند بعید نیست نیازهای خودتان را فراموش کنید. برای خودتان وقت بگذارید، حتی به اندازهٔ یک پیاده‌روی کوتاه، گفتگو با یک دوست یا پوشیدن لباسی که دوستش دارید. با مراقبت از خودتان می‌توانید الگوی مناسبی برای فرزندتان نیز باشید و خیلی از فعالیت‌های خودمراقبتی را با هم انجام دهید.
طبیعی است پدر و مادر کودکی که به سرطان مبتلا شده احساس اضطراب و ترس کنند؛ اما با برنامه‌ریزی می‌توانید به کودک و خودتان کمک زیادی بکنید و به زندگی عادی برگردید.
 

نکاتی برای کاهش عوارض شیمی‌درمانی

دانستن علائم و نشانه‌های یک عفونت و آگاه بودن نسبت به راه‌هایی که می‌توانند جلوی عفونت را بگیرند کمک می‌کند این دورهٔ چالش‌برانگیز، ساده‌تر طی شود.

شیمی‌درمانی و عفونت
شیمی‌درمانی، رایج‌ترین شیوهٔ درمان سرطان در کودکان است. همان‌طور که گفتیم در شیمی‌درمانی سلول‌های سالم نیز آسیب می‌بینند، از جمله گلبول‌های سفید خون که به آن‌ها نوتروفیل می‌گویند. وقتی تعداد گلبول‌های سفید خون کاهش می‌یابد عارضه‌ای به نام نوتروپنی رخ می‌دهد که می‌تواند ریسک ابتلا به عفونت را افزایش بدهد و این یک عارضهٔ جدی و رایج در شیمی‌درمانی است.

در مراقبت از کودکی که در دورهٔ شیمی‌درمانی است، اقدامات زیر مهم‌اند:
. اگر کودک احساس گرما می‌کند، لرز دارد یا ناخوش به نظر می‌رسد، دمای بدنش را چک کنید.
. تب را یک وضعیت اورژانسی بدانید. تب می‌تواند تنها علامت عفونت در بدن کودک باشد؛ بنابراین هر زمانی از شبانه‌روز است فوراً با پزشکش تماس بگیرید یا کودک را به مرکز درمانی‌اش برسانید.
. دیگر علائم عفونت را بدانید و در صورت بروز آن‌ها نیز با پزشک تماس بگیرید:
. احساس درد یا سوزش حین ادرار کردن
. افزایش ادرار
. شکم درد
. اسهال
. استفراغ
. تغییرات در پوست، مثلاً تاول، کهیر یا زخم. هر روز دهان و پوست کودک را چک کنید
. زخم یا درد در اطراف مقعد
. قرمزی، تورم، درد یا چرک در ناحیه زخم جراحی یا پورت
. شروع یک درد جدید
. تغییر در وضعیت روانی، مثلاً پریشانی یا افسردگی
 

توصیه‌های غذایی

. همیشه مقداری خوراکی و نوشیدنی در دسترس داشته باشید. توصیه می‌شود در دوران شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، بیمار تغذیه سالم داشته باشد اما باید به کودک اجازه دهید خودش هم انتخاب کند.
. سعی کنید رژیم غذایی کودک را با اسموتی‌ها تکمیل کنید.
. به کودک غذاهای اسیدی و آبمیوه‌های اسیدی ندهید.
. همیشه آب‌نبات دم دستتان باشد. آب‌نبات‌های بدون قند که با زایلیتول ساخته شده‌اند می‌توانند بدطعمی و خشکی دهان را که از عوارض شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است کاهش بدهند.
. کودک را تشویق کنید مرتباً جرعه‌جرعه آب بنوشد تا دهانش خشک نشده و بدنش کم آب نشود.
. شیمی‌درمانی در بعضی از افراد باعث می‌شود دهانشان مزهٔ فلز مانند بگیرد، برای همین بهتر است همیشه قاشق و چنگال پلاستیکی در دسترس داشته باشید و کودک را تشویق کنید طی شیمی‌درمانی از قاشق و چنگال پلاستیکی استفاده کند.

لباس کودک

هم لباس کودک و هم لباس شما باید راحت باشد. از لباس‌هایی با پارچه‌های طبیعی استفاده کنید که چسبان نباشند. گاهی اتاق‌های بیمارستان سردند و لازم است چندلایه لباس بپوشید.
برای کودک از لباس جلوباز استفاده کنید تا دسترسی به پورت راحت‌تر باشد. اگر کودک تحت پرتودرمانی است به او لباس تنگ نپوشانید، خصوصاً در ناحیه‌ای که پرتو دریافت می‌کند، ضمناً پوست نباید خیلی گرم شود.
همیشه یک دست لباس اضافی همراه داشته باشید.
سر کودک را با کلاه یا روسری گرم نگه دارید.
 

ارتباط با دیگر کودکان سرطانی

ارتباط با کودکان سرطانی دیگر می‌تواند به کودک کمک کند احساس تنهایی نکند. خودتان هم به‌عنوان والدین کودک بیمار، وارد یک گروه حمایتی شوید. بیشتر مراکز درمانی چنین شرایطی را برای بیمار و خانواده فراهم می‌کنند.
بدون تردید دانستن این که کودک شما سرطان دارد، ناراحت‌کننده است و درمان سرطان می‌تواند برای هر خانواده‌ای اضطراب برانگیز باشد. اما خوب است بدانید هرچند این راه، سخت و طولانی است اما اغلب بچه‌ها با موفقیت این مرحله را پشت سر می‌گذارند و زندگی شاد و سالم خود را ادامه می‌دهند.
ضمناً شما تنها نیستید؛ پزشکان و پرستاران و درمانگرها و روان‌شناس‌ها و دیگر اعضای تیم درمان برای پاسخ به سؤالات شما و حمایت از شما حضور دارند و در تمام مراحل پیش از درمان، درمان و پس از درمان در کنار شما خواهند بود.