دوست داريد بدانيد غارها چطور آمده اند؟ خوب اين فرآيندي است که ميليونها سال طول مي کشد و براي همين نمي شود از اين امکان گذشت که بشود همه اين فرآيند را در چند لحظه ببينيم.
با کليک کردن روي دکمه پيدايش غارها متوجه مي شويد که چهار عامل مي توانند غار بسازند: باران، امواج، دريا، گدازه ها و باکتري ها با کليک کردن روي تصوير هر کدام مي توانيد روند تشکيل غار را ببينيد. براي راحتي کار دوستاني که به زبان انگليسي تسلط ندارند، متون هر مرحله را ترجمه کرده ايم.
آب باران
1- غارهاي آهکي بيشترين تعداد غارهاي جهان را تشکيل مي دهند که اکثر آنها هم در اثر باران شکل يافته اند.
ساختارهاي آهکي ميليونها سال پيش و اغلب در درياهاي کم عمق و از بقاياي حيوانات دريايي تشکيل يافته اند. اين نوع از صخره هاي رسوبي به شکل بلوکهاي بزرگ و سخت و مستطيلي هستند.
2- باران در خاک نفوذ مي کند. مقدار اندکي از دي اکسيد کربن جوّ قبلا در آب باران حل شده است و با گذشتن آب از ميان خاک مقدار آن بيشتر هم مي شود. چون آب باران مي تواند از مواد آلي خاک هم دي اکسيد کربن جذب کند.
آب و دي اکسيد کربن، اسيد کربنيک درست مي کنند.
3- اسيد کربنيک به نفوذ خود در خاک و سنگ آهک ادامه مي دهد تا به سطح ايستابي سفره آب زير زميني مي رسد. سطح ايستابي، سطحي است که در آن صخره، خاک يا هر ماده ديگري از آب اشباع مي شود.
4- اسيد کربنيک سنگ آهک را درست زير سطح ايستايي مي خورد و آرام آرام تونلهايي را پديد مي آورد. هر چه تونل بزرگتر مي شود، آب بيشتري در خود جاي مي دهد و سنگ آهک سريعتر حل مي شود.
اين تونلها يا در طول سطح ايستابي گسترش مي يابند و يا در امتداد منافذ سنگ آهک به سمت پايين فرو مي روند.
5- بعد از گذشت چند ميليون سال، اندازه تونلها افزايش يافته و به غار تبديل مي شوند.
اگر سطح ايستابي سفره آب پايين بيايد، رشد اندازه غار هم متوقف مي شود. در اين مرحله است که ساختارهاي خنجر شکل استالاکتيت و استالاگميت شروع به رشد مي کنند.
6- اما اگر سرعت جريان آّب در غار سريع باشد، مسير بزرگتر و عميق تري توسط سايش و فرسايش در دل صخره حفر مي گردد. رودها هم به همين نحوه، دره ها را حفر مي کنند.
حرکت آب مي تواند غارهاي يخي در يخچالها يا غارهاي ماسه اي در پايه تخته سنگها درست کند.
امواج
1- امواجي که به پايه تخته سنگها بر مي خورند، مي توانند غارهايي دريايي پديد آورند.
2- غارهاي دريايي در امتداد يک ناحيه ضعيف عمودي درون صخره شکل مي گيرند. اين ناحيه ضعيف مي تواند يک شکاف يا يک محل نرم تر درون صخره باشد. چون عمل فرسايشي امواج بر پايه تخته سنگ تمرکز دارد، يک فررفتگي شکل مي گيرد، اين اثر وقتي شديدتر است که بستر صخره، شيبدار باشد.
3- غارهاي دريايي را معمولا مي توان در ماسه سنگ ها يافت. در ساير صخره هاي رسوبي مانند سنگ آهک هم چنين نمادهايي ديده مي شوند اما در سنگهاي سخت تري مانند گرانيت به ندرت تشکيل مي شوند.
گدازه
1- گدازه، سنگ مذابي است که به سطح زمين رسيده است و مي تواند شبکه غارهاي طولاني و گسترده اي را پديد آورد. مکانيسم اين کار شبيه حفر کردن يا ايجاد خوردگي در صخره هاي قديمي و موجود نيست. بلکه با جامد شدن آهسته جريان گدازه، غارهايي در درون صخره تازه، تشکيل مي شود. گدازه در امتداد شيب جريان مي يابد و شکلي شبيه " زبانه " درست مي کند.
2- درون زبانه، تونلي از مواد مذاب وجود دارد که سريعتر از گدازه هاي اطرافش حرکت مي کند، درست به همان شکلي که در يک رودخانه جرياني سريعتر، معمولا در عميق ترين نقطه آن، وجود دارد.
3- اول گدازه هاي کندتر که در کناره جريان قرار دارند، سرد مي شوند يعني جريان گدازه فقط در وسط مسير باقي مي ماند. سپس با سرد شدن گدازه ها قشري سخت روي آنها را مي گيرد که ابتدا در اطراف و سپس در وسط خط جريان پديد مي آيد.
مجراي لوله اي پديد آمده، حرارت را در خود حفظ مي کند و گدازه همچنان درون آن جريان مي يابد.
4- با پايان يافتن جريان مذاب، گدازه هاي درون مجرا به بيرون جاري مي شوند و مجرا خالي مي ماند. صخره مذاب انتهاي مجرا را مسدود مي کند و به اين ترتيب در غار به وجود آمده را بر روي غار نوردان مي بندد. جريان بعدي گدازه اي، معمولا روي سطحي قرار دارد که در آنجا بخش نازک سقف غار فرورفته است. طولاني ترين غار شناخته شده گدازه اي در هاوايي قرار داشته و بيش از 30 مايل طول دارد.
باکتري ها
1- اکثر غارهاي سنگ آهکي توسط حل شدن در اسيد کربنيک پديد آمده اند. اما بعضي از آنها در اثر اسيد خورنده تري شکل مي يابند که از باکتريهايي پديد مي آيد که در اعماق زمين زندگي مي کنند و از رسوبات نفتي تغذيه مي کنند.
2- به اين دسته از باکتريها اکستريموفيل مي گويند چون مي توانند در سخت ترين شرايط تاب بياورند. آنها گاز سولفيد هيدروژن توليد مي کنند که از طريق سوراخها و روزنه هاي آب بالا آمده و به غار مي رسد.
سولفيد هيدروژن در آنجا با اکسيژن ترکيب شده و اسيد سولفوريک پديد مي آورد. اين اسيد خورنده صخره آهکي را مي خورد و آن را به سنگ گچ تبديل مي کند.
3- باکتريها درون بعضي از غارهاي قيري هم زندگي مي کنند. اين باکتريها مي توانند سولفيد هيدروژن را گرفته و با اکسيژن مخلوط کرده و به اين ترتيب اسيد سولفوريک بيشتري توليد کنند. بعضي ديگر از انواع باکتريها از مواد معدني صخره ها مثلا گوگرد يا منگنز تغذيه کرده و فرآيند خورندگي غار را سرعت مي بخشد.
4- غار لاشوگيلا در نيومکزيکو، کشف شده در سال 1986، تمام نشانه هاي حفر شدن توسط اسيد را دارد هر چند اکنون هيچ اثري از اسيد سولفوريک در آن باقي نمانده است.
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید