اگر در سوگواری برای مولای دل‌های عاشق، دنبال کسب کمال و معرفت و ثواب هستیم، باید که در کنار آموختن ادب و آداب عزاداری، به احکام شرعی این موضوع هم توجه کنیم و آن‌گونه قدم برداریم که حضورمان با رضا خدای و خرسندی اهل‌بیت(علیهم‌السلام) همراه باشد.

عزاداري براي ائمه معصومين به‌ويژه سيدالشهدا(ع) نيز مانند ساير اعمال ديني، احكامی دارد که در اين چهار صفحه به برخي مسائل آن پرداخته‌ايم:

تباكي

تباکی (حالت گریه به خود گرفتن) در عزای امام حسین(ع) به‌قصد قربت، جایز بلکه مستحب است.

پوشیدن لباس سیاه در عزای اهل‌بیت(علیهم‌السلام) چه حکمی دارد؟

اشکالی ندارد و چون این کار ابراز غم و اندوه بر مصیبت امام حسین(ع) و سایر ائمه معصومین(علیهم‌السلام) و موجب تعظیم شعائر دین می‌باشد، مطلوب است و مکروه هم نیست.

آیا در سجده مستحب مانند سجده زیارت عاشورا می‌توان بر فرش، نگین انگشتر، پشت دست و مانند آن سجده کرد؟

بله، با توجه به این‌که قرائت زیارت عاشورا و سجده‌اش مستحب است؛ ازاین‌رو سجده به هر صورتی اشکال ندارد؛ هرچند بهتر است بر چیزهایی باشد که سجده بر آن‌ها صحیح است؛ و بهتر از همه، سجده بر تربت حضرت سید‌الشهدا(ع) است.

آیا سینه‌زنی محکم، به‌گونه‌ای که پوست بدن سرخ شود، جایز است؟

اگر ضرر قابل‌توجهی برای بدن نداشته باشد، مانعی ندارد.

آیت‌الله مکارم: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.

تعزیه و شبیه‌خوانی چه حکمی دارد؟

اگر شبیه‌خوانی مشتمل بر دروغ و مطالب ناصحیح نباشد و باعث وهن مذهب نشود، اشکال ندارد، ولی برپایی مجالس موعظه و ارشاد مؤمنین و مرثیه‌خوانی و ذکر مصیبت‌های حسینی(ع) بهتر است.

آیا ایفای نقش ائمه(علیهم‌السلام) در تعزیه‌خوانی، جایز است؟

اگر مشتمل بر گناه نباشد و موجب وهن مذهب و تحقیر مذهب و بی‌احترامی به آن بزرگواران نشود، مانعی ندارد،‌ ولی روضه‌خوانی بهتر است.

پوششی شبیه چادر^* که برای اجرای نقش زنان در تعزیه‌خوانی استفاده می‌شود چه حکمی دارد؟

اشکالی ندارد.

 * این نوع پوشش که در تعزیه و شبیه‌خوانی از آن استفاده می‌شود، مخصوص زنان نیست و فقط برای شبیه‌خوانی دوخته می‌شود.

بعضی از مردم مبالغی برای نذر، به عَلَم می‌بندند یا جلوی علم گوسفند قربانی می‌کنند. این نذرها (نقدی و غیرنقدی) باید به چه مصرفی برسد؟

در نذر باید صیغه خوانده شود؛ هرچند غیرعربی. پس اگر نذری بدون صیغه باشد، عمل به آن واجب نیست و درصورتی‌که نذرشان صحیح باشد، اگر مصرف معینی را قصد كرده باشند، باید به همان مصرف برسانند و در غیر این صورت به فقرا، زائران یا عزاداران بدهند، یا اگر به‌صورت نقدی است، برای ساخت مسجد، حسینیه و مانند آن خرج کنند و ثواب آن را به روح آن امام یا امام‌زاده هدیه کنند.

آیت‌الله مکارم:‌ لازم است این کار را ترک کنند و نذورات خود را به هیئت‌امنای حسینیه که آنان را امین می‌دانند، بدهند تا در مجالس عزاداری و کمک به ایتام و مستمندان صرف کنند.

اگر کسی نذر کند که در عاشورا یا مناسبت دیگری قمه بزند، وظیفه‌اش چیست؟

نذرش صحیح نیست.

آیا پذیرفتن هدایا و نذورات پیروان سایر مذاهب اسلامی برای مراسم عزاداری و مولودی حضرات معصومین(علیهم‌السلام) جایز است؟

اشکالی ندارد.

حفظ حقوق دیگران

عزاداری، مستحب مؤکد است، ولی حفظ حقوق دیگران واجب، و آزار و اذیت ایشان حرام است؛ بنابراین باید طوری عزاداری کرد که حقوق کسی ضایع نشود.

بر عزاداران واجب است تا جایی که امکان دارد، از مزاحمت برای همسایگان بپرهیزند، هرچند با کم کردن صدای بلندگو و مانند آن؛ و واجب است از هر عملی که باعث اذیت دیگران می‌شود، مانند سد معبر برای عابران، پرهیز کنند.

بیرون رفتن زن بدون اجازه شوهر برای مجالس عزاداری

بیرون رفتن از منزل، بدون اجازه شوهر جایز نیست؛ مگر این‌که برای واجب شرعی باشد (مانند فراگیری احکام شرعی درصورتی‌که راهی جز رفتن به جلسات آموزش احکام ندارد) یا ضرورتی ایجاب کند.

راه رفتن با کفش روی فرش‌های مسجد

ورود هیئت‌های عزاداری با کفش روی فرش‌های مساجد جایز نیست.

آیا کسب درآمد از روضه‌خوانی و ذکر فضایل اهل‌بیت(علیهم‌السلام) جایز است؟

اجرت گرفتن برای مداحی و دریافت هدایا و نذورات مربوط به نوحه‌سرایی و روضه‌خوانی اشکالی ندارد، ولی تعیین اجرت برای این کار، پسندیده و در شأن ذاکران اهل‌بیت(علیهم‌السلام) نیست.

غنا در مداحی

غنا^* در مداحی چه حکمی دارد؟

غنا حرام است؛ حتی در مرثیه، مداحی، دعا و قرآن. تشخیص موضوع نیز بر عهده مکلف است و تا به غنایی بودن مداحی مطمئن نشده، تذکر لازم نیست.

*غنا عبارت است از: کشیدن صدا همراه با ترجیع (چهچهه) و با کیفیتی مخصوص که متناسب و شبیه آوازه‌خوانی در مجالس فساد و گناه و لهو و لعب است. برخی از فقها (آیات عظام سیستانی و مکارم) به‌طور کلی آوازخوانی مناسب مجالس لهو و فساد را حرام می‌دانند.

آیا پول دادن به مداحی که روضه بی‌سند یا ضعیف‌السند نقل می‌کند یا به‌صورت غنایی می‌خواند جایز است؟

پول را در برابر کارهای مشروع آن‌ها بدهند و نسبت به کارهای خلافشان، نهی از منکر کنند.

نواختن موسیقی در مراسم عزاداری معصومین(علیهم‌السلام) چه حکمی دارد؟

اگر از ابزار و وسایلی استفاده شود که مخصوص لهو و لعب باشد یا آهنگ آن مناسب مجالس لهو و فساد نواخته شود و یا موجب وهن و سستی مذهب باشد، حرام است و در هر صورت نواختن موسیقی، مناسب مراسم عزاداری سالار شهیدان نیست.

آيات عظام بهجت، سبحانی و صافی: حرام است.

حکم برهنه شدن در عزای اهل‌بیت(علیهم‌السلام)

برهنه شدن در مجالس عزاداری اهل‌بیت(علیهم‌السلام) برای سینه‌زنی چه حکمی دارد؟

برهنه شدن برای عزاداری در حضور بانوان حرام است و بر زنان واجب است از نگاه کردن به بدن نامحرم اجتناب کنند.

امام خمینی(ره): برهنه شدن در حضور بانوان، اگر مفسده داشته باشد حرام است.

1. نگاه زن به بدن مرد نامحرم، حرام است؛ هرچند بدون قصد لذت باشد.

2. اختلاط زن و مرد در مجالس یا دسته‌های عزاداری که مستلزم نگاه به نامحرم باشد، درحالی‌که پوشش کافی نداشته یا آرایش و زینت کرده باشند، حرام است و باید از آن اجتناب کرد.

چاپ و انتشار تصاویر (نقاشی) منسوب به ائمه معصومین(علیهم‌السلام) و نصب آن‌ها در حسینیه‌ها و هیئت‌های مذهبی چه حکمی دارد؟

این کار به‌خودی‌خود از نظر شرعی اشکالی ندارد؛ به این شرط که:

1. از نظر عرف، اهانت و بی‌احترامی شمرده نشود؛

2. با شأن آن بزرگواران منافات نداشته باشد؛

3. ادعا نشود که آن چهره، واقعاً تصویر پیامبر(ص) یا امام(ع) است.

آیا گره زدن نخ یا بستن پارچه به درخت و حاجت خواستن، جایز است؟

باید از خرافات پرهیز شود. حاجت خواستن از درخت، نوعی شرک است و بر همه لازم است نهی از منکر کنند و پاداش خود را از خداوند بخواهند.

نوحه‌خوانی زن در مجالس عزا

بر زنان واجب است درصورتی‌که خوف فساد باشد، مانند جایی که در اثر شنیدن صوت و آهنگ روضه‌خوانی آنان، مرد نامحرم به گناه می‌افتد و موجب تحریک شهوت او می‌‌شود، از نوحه‌سرایی اجتناب کنند.

گریه کردن زن‌ها با صدای بلند در مجلس عزای سید‌الشهدا(ع) با توجه به حضور مردان نامحرم چه حکمی دارد؟

اشکالی ندارد، مگر این‌که بدانند موجب تحریک شهوت یا فساد خواهد شد و توصیه می‌شود تا ممکن است صدای گریه زنان به مردان نامحرم نرسد.

آرایش و زینت در ایام عزاداری

آیا در ماه محرم و صفر، اعمالی مثل آرایش و اصلاح صورت، رنگ کردن موها یا آرایش زن اشکال دارد؟

اگر همراه با گناهی نباشد یا در عرف، بی‌احترامی به ایام عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) محسوب نشود، اشکالی ندارد.

مجله آشنا، شماره 219، صفحات -54-57