ریشه بسیاری از اختلافات خانوادگی، عدم دقت در انتخاب همسر است. معمولا ازدواج های سطحی که با یک برخورد و آشنایی در اتوبوس با پارك با مهمانی و... صورت می گیرد، عاقبت خوبي ندارد. آشنایی های تلفنی، منجر به طلاق های زودهنگام می شود. انتخاب همسر، انتخاب خودرو نیست که انسان هر چند سال یکبار تعویض کند. انتخاب شريك مالی نیست که آدم جدا شود؛ اگر در انتخاب همسر، گزینش نامناسبی صورت بگیرد، روی نسل و بلکه نسل ها موثر است. از پیامبر اکرم نقل شده است که فرموده اند: «هر فردی که به دنیا می آید، مطابق با فطرت خداپرستی متولد می شود، مگر این که پدر و مادرش، او را منحرف کنند.؟

و بهره گیری از تجربیات افراد بزرگتر و مشورت با آنان برای انتخاب بهتر و دقیق‌تر لازم است، در ضرب المثل میگویند لنگ را برای خرید اسب نفرستيد، جوان را برای خواستگاری نفرستید؛ چون آدم لنگ که نمی تواند راه برود؛ هر اسبی را خوب می داند همسر، شریک زندگی است و تاثیرش تا پایان عمرو بلکه تا قیامت وجود دارد. از مادر پاک، فرزند پاک تربیت می شود؛ لذا وقتی مردم بچه ای در دامن مریم با دیدند، به او گفتند: «و ما كانت أمي تغيا؛ مادرت بدکاره نبود.» (مریم، ۲۸) چون از والدین و خانواده صالح، جز فرزند صالح انتظار نیست؛ به ویژه مادره که براساس روایات، زمینه های هر شقاوت و سعادتی از طریق مادر می باشد. امام صادق ؟ فرمود: «زن مانند گردنبند است ، پس نگاه کن که چه چیزی به گردنت می اندازی ۴۰ و فرمود: «برای زن، قیمت و ارزشی نیست؛ نه برای صالح آنان و نه برای طالح (غير صالح) آنان؛ اما زنان صالح و شایسته ، طلا و نقره ، ارزششان نیست؛ بلکه بهتر از طلا و نقره اند و اما غير صالح آنان ارزش خاک را ندارند؛ بلکه خاک بهتر از اوست .۲

آن حضرت در بیانی دیگر فرمودند: « مواظب باش که خودت را در کجا قرار می دهی؟ و چه کسی را شریک مال خود می کنی؟ و چه کسی را بر دین و اسرار خود مطلع و آگاه می نمایی؟

البته به این نکته نیز باید توجه داشت که بر روی زمین به دنبال فرشته نباشیم؛ باید با توجه به معیارها، به انتخاب احسن دست زد و در انتخاب همسر، گرفتار وسواس های بیهوده نشده است.

معیار های انتخاب همسر

معیارهای انتخاب همسر معمولا در نزد مردم، معیار انتخاب همسر چند چیز است: زیبایی، ثروت، كسب و نسب و متاسفانه برخی پدر و مادرهای جوانان با این معیارها دست به انتخاب می زنند. در حالی که اگر ظاهر جذاب فرد، یا داشتن ثروت، بدون وجود سایر معیارها، سبب علاقه و انتخاب باشد، به یقین اشتباه است. البته منظور از این کلام، مذمت و تنقیص زیبایی و ثروت نیست؛ بلکه منظور این است که در انتخاب همسر، نباید زیبایی و ثروت اصل باشد؛ بلکه همان گونه که به زودی تبیین می‌نماییم، شرط اصلی، ایمان است و امام صادق ما فرمودند: «هنگامی که مرد به خاطر مال و جمال زن با او ازدواج کند، به همان واگذار میشود، و امیرالمومنین می فرماید: دوستی اهل دنیا با کمترین عارضه و مشکلی از بین میرود.

چه بسا زیبایی که با بیماری و ثروتی که با سرقتی از بین برود؛ همچنین، اگرچه خانواده و حسب و نسب مهم است و اگر خانواده صالح باشد، به شرط صلاحیت فرزند می تواند در انتخاب انسان نقش داشته باشد؛ اما نباید فقط به موقعیت مالی یا اجتماعی خانواده تکیه کرد؛ پیامبر گرامی اسلام می فرمودند: «هر کس با زنی ازدواج کند و قصدش تفاخر و ریا باشد، خداوند عزوجل جز بر ذلت و خواری او نمی افزاید.

برخلاف برخی افراد که به دنبال نام و عنوان و فخرفروشی در ازدواج با خانواده های سرشناس هستند، از دوازده امام معصوم عالی مادر چند امام کنیزند! يعني لازم نیست خانواده نامدار و یا از اعیان باشد.

در انتخاب همسر، نیاز به معیارهای صحیح داریم. در این قسمت، از منظر آیات و روایات به تبیین و معیارهای صحیح انتخاب همسر می پردازیم، تا هر فردی با توجه به این معیارها و دقت در آنها، و پس از مشورت، با توکل بر خدای تعالی انتخاب نماید.

 دین و ایمان 

قرآن کریم «حیات طیبه» را در پرتو ایمان می داند؛ لذا در انتخاب همسر، «ایمان»، شرط اساسی است: (نساء،۲۵) چنانکه در جای دیگر قرآن کریم می فرماید: ((با زنان مشرك ازدواج نکنید، مگر آنکه ایمان بیاورند و کنیز با ایمان بهتر از زن آزاد مشرك است، هر چند از (زیبایی) او به شگفت آیید و به مشركان زن ندهید مگر آنکه ایمان بیاورند و همانا برده مؤمن بهتر از آزاد مشرك است هر چند از (مال و زیبایی) او شگفت زده شوید.))

پیام آیه شریفه این است که در انتخاب همسر، «ایمان» أصل است و نباید فریب جمال و ثروت و موقعیت را خورد؛ انسان باید تمایلات و غرایز خود را در مسیر مکتب کنترل و از ازدواج با غیر مسلمان پرهیز کند. کسی نباید این گونه فکر کند که من اول ازدواج می کنم و سپس او را مؤمن می کنم؛ بلکه این یک اصل قطعی است که: «ابتداء ، ایمان و پس از آن ازدواج.» چون گاهی مقام و ثروت یا زیبایی ظاهری کفار، انسان را گرفتار می کند؛ لذا قرآن می فرماید که اگر چه شرایط ظاهری یا مالی آنان و ... شما را شیفته کرده و به تعجب وادارد، نباید با آنان ازدواج کرد؛ چرا که وصلت با آنان زمینه ساز جهنم است.

ازدواج با همسران غیرمؤمن، می تواند تأثیر منفی بر تربیت فرزندان و نسل آینده انسان بگذارد، چنانکه می تواند انسان بی ایمان، همسرش را دچار انحراف نماید. آیه ای که ذکر کردیم، اگرچه درباره ازدواج با غیر مسلمانان است؛ ولی هر نوع معاشرتی که ایمان انسان را در معرض خطر قرار دهد، شامل می شود. نقش ایمان در مسایل خانوادگی و زناشویی تا آنجا مهم است که قرآن کریم می فرماید: ((ای کسانی که ایمان آورده اید! هرگاه زنان مؤمن (از شوهر کافر جدا شده) هجرت کنان نزد شما آمدند، آنان را از نظر ايمان) آزمایش کنید و خداوند به ایمان آنان آگاه تر است. پس اگر آنان را مؤمن تشخیص دادید، به سوی کار باز نگردانید، نه اینان برای آنان حلالند و نه آنان برای اینان حلال و آنچه را که شوهران کافر (برای این زنان) پرداخت کرده اند، (از قبيل مهریه) به آنان بپردازید و بر شما گناهی نیست که با اینان ازدواج کنید، به شرط آن که مهریه آنان را بپردازید و همسران کافر را به همسری نگاه ندارید و آنچه از برای آنان پرداخت کرده اید، از کار بگیرید همان گونه (اگر زن، مسلمان شده و به شما ملحق می شد، هزینه هایی را که شوهران کافر پرداخت کرده بودند، باید از شما درخواست نمایند. این حکم الهی است که خداوند میان شما مقرر داشته و خداوند آگاه و حکیم است.)) (ممتحنة، ۱۰)

امام باقر (ع) فرمودند: «ازدواج با زنان اهل کتاب (یهود و نصارا سزاوار نیست.»

در قرآن کریم، همسران مؤمن به «طيب» و همسران غیر مؤمن «خبيث» توصیف شده اند: «زنان پلید، سزاوار مردان پلیدند و مردان پلید، سزاوار زنان پلید. زنان پاك برای مردان پاك و مردان پاك برای زنان پاك .» (نور، ۲۶) این آیه نیز يك اصل کلی را مطرح می کنند که در انتخاب همسر باید دقت کرد و اصل را برایمان و پاکدامنی گذاشت، نه امور مادی.

چه بسیار انسان های کم بضاعت که از کمالات بالایی برخوردار بوده و شایسته ازدواج هستند و نباید فقر و محرومیت، مانع انتخاب ما گردد؛ چرا که فقر و بی پولی مادی عیب نیست.

امام باقر (ع) فرمود: «مردی نزد پیامبر اکرم کی آمد و از ایشان در خصوص ازدواج مشورت خواست؛ حضرت فرمودند: ازدواج کن و بر تو باد که با فرد متدین ازدواج کنی»

امام صادق (ع) فرمود: «هنگامی که مرد به خاطر مال و جمال زن با او ازدواج کند، به همان واگذار می شود و هرگاه به خاطر دینش با او ازدواج کند، خداوند مال و جمال را رزق او می سازد»

در دستورات دینی، از ازدواج با فاسق، به ویژه شارب الخمر نهی شده است. امام صادق مان می فرماید: «کسی که دخترش را به ازدواج شراب خوار در آورد، پیوند خویشاوندی خود را با دخترش قطع کرده است»؟

حسین بن بشار واسطی می گوید: ((نامه ای به أبا جعفر (ع) نوشتم و در خصوص ازدواج سؤال کردم. امام نوشت: " هرکس (از دختران شما خواستگاری نمود و شما دین و امانت او را پسندیدید؛ هر کس که باشد، به او زن بدهید و الا فتنه و فساد بزرگی در زمین واقع خواهد شد" ))

با توجه به اینکه مهمترین هدف ازدواج، ((تربیت نسل صالح)) است و راستی و درستی و پاکی والدین، عاملی مهم در تربیت اولاد است و طبق احادیث، در نسل های بعدی هم تأثیر دارد و نیکوکاری اجداد، موجب عنایت خداوند کریم، به ذریه آنان می شود؛ لذا باید به بعد «ایمان» توجه ویژه داشت. در این خصوص در فصول آینده و در بحث تربیت فرزند؛ ذیل عنوان «فرزندان صالح، پاداش مجاهدت والدين» نکاتی را بیان می نماییم.