علائم

اگر صدمه به سر خفیف باشد، شاید هیچ علائمی جز سردرد خفیف و برآمدگی در محل ضربه دیده نشود؛ اما اگر ضربه محکمی به سر وارد آید، ممکن است ناهشیاری کوتاه مدتی دست دهد که معمولاً بیش از چند ثانیه طول نمی‌کشد و اصطلاحاً ضربه مغزی نامیده می‌شود.

علائم شایع که بلافاصله پس از ضربه مغزی رخ می‌دهد عبارت‌اند از:

- منگی

- به خاطر نیاوردن وقایع قبل از حادثه

- سرگیجه

- تاری دید

- استفراغ

در صدمه‌های شدیدتر به سر، ممکن است ناهشیاری به مدت بیش از چند دقیقه رخ دهد.

اگر مایع زرد کمرنگ یا خونابه از بینی یا گوش کودک بیرون بزند، ممکن است شکستگی جمجمه رخ داده باشد.

مراجعه به پزشک

اگر کودک حتی به مدت چند ثانیه هشیاری خود را از دست بدهد، گیج یا به طور غیرعادی خواب‌آلوده به نظر برسد، به طور مداوم استفراغ کند، یا مایع یا خونابه از بینی یا گوش‌های او خارج شود، باید آمبولانس خبر کنید یا او را به نزدیک‌ترین بیمارستان ببرید.

کودک مورد معاینه پزشک قرار خواهد گرفت. بریدگی پوست سر ممکن است نیاز به بخیه زدن برای جلوگیری از خون‌ریزی داشته باشد. در صورت شک به شکستگی ممکن است رادیوگرافی از جمجمه یا سی‌تی‌اسکن انجام گیرد. اگر سی‌تی‌اسکن علائم خون‌ریزی مغزی را نشان دهد، ممکن است عمل جراحی برای توقف خون‌ریزی و برداشتن لخته خونی انجام شود. اگر کودک دچار شکستگی جمجمه یا ضربه مغزی شدید شده باشد، به مدت 24 ساعت پس از ضربه در بیمارستان تحت مراقبت قرار خواهد گرفت.

سی‌تی‌اسکن مغز

خون‌ریزی در داخل جمجمه ممکن است منجر به تشکیل لخته خونی شود که امکان دارد به بافت‌های مغز فشار وارد آورد و به آن‌ها آسیب برساند. با استفاده از سی‌تی‌اسکن، خون‌ریزی مغزی تشخیص داده می‌شود.

شیوه کمکی

در صورت صدمه جزئی به سر، کودک باید 2 تا 3 روز در منزل استراحت کند. در 24 ساعت اول، کودک را دقیقاً زیر نظر بگیرید و در صورت مشاهده هر یک از علائم نشان دهنده تشکیل لخته خونی، یعنی خواب‌آلودگی غیر عادی، استفراغ، بدخلقی، منگی، بریده بریده یا نامربوط حرف زدن، خروج مایع یا خونابه از بینی یا گوش‌ها، او را فوراً به بیمارستان بازگردانید.

کودکی که دچار جراحت شدیدتری در سر شده و تحت درمان در بیمارستان قرار گرفته باشد، ممکن است لازم باشد که چند هفته در منزل استراحت کند.

 چشم‌انداز 

آسیب‌های جزئی به سر قاعدتاً آثار بلند مدت ندارد. آسیب‌های شدیدتر ممکن است موجب صدمه دائمی به مغز شود که منجر به درجه‌ای از معلولیت جسمانی یا ذهنی می‌شود.

آسیب مغزی ناشی از ضربه و کما

به دنبال آسیب به سر، کودکان ممکن است کاهش هوشیاری فوری و اشکالات عصبی داشته باشند یا این‌که کاملاً هوشیار و بدون هر گونه علایم حاد آسیب عصبی باشند. اکثراً ترومای (آسیب وارد شده از خارج) شدید، از تصادفات وسایل نقلیه موتوری، ورزش، تفریحات وابسته به صدمات و نزاع ناشی می‌شود.

قربانیان ترومای سر با اشکالات عصبی، ممکن است بعد از آسیب هوشیار باشند و سپس دچار درگیری وضعیت ذهنی شوند یا ممکن است از همان موقع ضربه غیر هوشیار باقی بمانند. برخی به طور پیش رونده وضعیت‌شان بدتر شده و به درمان جراحی اعصاب فوری نیاز دارند. رادیوگرافی از جمجمه و فقرات گردنی و CT اورژانسی انجام می‌شود.

کودکان مبتلا به کانتوژن (کوفتگی) مغزی که حالت تورم حاد مغزی را پشت سر گذاشته‌اند ممکن است به تدریج بهبود یابند، یا ممکن است زندگی نباتی داشته باشند. بهبودی کامل ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد. مطرح کردن پیش آگهی با خانواده‌‌ها می‌تواند چالش برانگیز باشد. حتی در صورتی که کوما به دنبال ترومای سر به مدت چندین هفته طول بکشد، امکان دارد با نتیجه نهایی مناسب همراه باشد، هر چند خطر عواقب بعدی به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. بیمارانی که به دنبال صدمه مغزی تا ماه‌ها زندگی نباتی دارند، بعید است بهبود یابند.

جراحت سر

ضربه به سر ممکن است هیچ زخم قابل مشاهده‌ای بر جا نگذارد یا این‌که کبودی و خون ریزی واضح در محل دیده شود. مجروح ممکن است سردرد داشته باشد. هدف از کمک‌های اولیه، مهار کردن خون‌ریزی، پانسمان زخم و درخواست امداد پزشکی است. حتی جراحات به ظاهر کوچک سر نیز باید همیشه توسط پزشک معاینه شود.

 علائم و نشانه‌ها 

- کبودی یا خون‌ریزی در محل زخم

- فرورفتگی استخوان جمجمه

- تهوع یا سرگیجه

- سردرد و از دست دادن حافظه

 نحوه برخورد با جراحت سر

زخم‌های قابل مشاهده را درمان کنید 

- اگر زخمی در پوست سر وجود دارد، لبه‌های بلند شدۀ پوست را به جای خود برگردانید.

- برای مهار جریان خون، یک گاز استریل یا پارچۀ تمیز را محکم روی زخم فشار دهید.

- فشار را حداقل 10 دقیقه ادامه دهید تا جریان خون بند بیاید.

- برای نگه داشتن گاز استریل یا پارچه در جای خود، سر مجروح را باند پیچی کنید.

وضعیت مجروح را بررسی کنید

- با صدایی رسا سؤالاتی ساده و سر راست از مجروح بپرسید تا از هوشیاری کامل او مطمئن شوید.

- او را به بیمارستان انتقال دهید.

- اگر مجروح پاسخی نمی‌دهد از یک نفر بخواهید آمبولانس خبر کند.

- اگر مجبورید برای تماس گرفتن مجروح بیهوش را ترک کنید، ابتدا او را در وضعیت ریکاوری قرار دهید.

مجروح را تحت نظر بگیرید

- تا رسیدن کمک هر 10 دقیقه یک بار، تنفس، نبض و سطح هوشیاری مجروح را بررسی و ثبت کنید.

نکته مهم

- هر گاه با مایعات بدن سر و کار دارید از دستکش یک بار مصرف استفاده کنید یا بعداً دست‌های خود را خوب بشویید.

- اگر مجروح بیهوش شد، مجرای تنفسی را باز کنید، تنفس را بررسی کنید و برای شروع احیای قلبی - ریوی آماده باشید.

خبر کردن آمبولانس

- مجروح بیهوش است، گیج و منگ به نظر می‌رسد یا وضعیتش بدتر شده است.

- فرورفتگی یا قطعه‌ای نرم در جمجمه وجود دارد، یا خون یا مایعی آبکی از گوش یا بینی او خارج می‌شود؛ این‌ها علائم شکستگی جمجمه هستند.