اگر پدر و مادر زنده داريم قدرداني و اگر نداريم قبرداني كنيم

الف ) حکم زیارت اموات به خصوص والدین و ...

زیارت قبر همه مؤمنان مستحب است به خصوص قبر پدر و مادر و در مورد زیارتِ قبرمؤمنانی که دارای عزّت و شرف دینی بوده اند تأکید بیشتر شده است مانند انبیا و اوصیا و علمای دین و شهدا و صلحاء و اصحاب خوبِ معصومین علیهم السلام و امام زادگان جلیل القدر به خصوص حضرت عبد العظیم حسنی (ع) و حضرت فاطمه معصومه (ع) .

ر.ک : مرآة الکمال ، ج ۳ ، ص ۳۱۷ و ۳۱۳

ب ) آگاهي اموات نسبت به زائرين قبورشان

از مجموع روايات استفاده مي شود كه اموات ، آگاهي به زندگان به خصوص نسبت به كساني كه به زيارتِ قبورشان مي روند دارندكه در زير چند نمونه از آن روايات بيان مي گردد :

1 . عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام نَزُورُالْمَوْتَى‏؟ فَقَالَ نَعَمْ قُلْتُ فَيَسْمَعُونَ بِنَا إِذَا أَتَيْنَاهُمْ قَالَ إِي وَ اللَّهِ إِنَّهُمْ لَيَعْلَمُونَ بِكُمْ ....

فلاح السائل و نجاح المسائل / 85 / ذكر ما نورده من صفات زيارة قبور الأموات .. ص : 85

     محمدبن مسلم نقل كرده است كه به حضرت صادق عليه السلام عرض كردم : آيا به زيارتِ اموات برويم ؟ فرمود : آري . عرض كردم : آيا آنان نسبت به ما آگاهي دارند ؟ و متوجّه مي شوند كه به زيارتشان رفته ايم ؟ فرمود : آري ، به خدا سوگند ، آنان از شما باخبرند ...

۲ .  عن أبي عبد اللَّه عليه السلام في زيارة القبور قال :" إنهم يأنسون بكم فإذا غبتم استوحشوا".

الوافي، ج‏25 ، ص577

حضرت صادق عليه السلام درباره زيارت قبور می فرمايد : [ وقتی به زيارتِ آنان می رويد ] با شما انس می گيرند و آرامشی خاص پيدا می نمايند و زمانی که از آنان جدا می شويد دلتنگِ شما می گردند .

۳ . عن إسحاق بن عمار، عن أبي الحسن عليه السلام قال: قلت له: المؤمن يعلم من يزور قبره قال" نعم و لا يزال مستأنسا به مادام عند قبره فإذا قام و انصرف عن قبره دخله من انصرافه عن قبره وحشة".

الوافي ، ج‏25 ، ص579

يکی از اصحاب امام موسی بن جعفر عليهما السلام به نام اسحاق بن عمّار نقل کرده که از آن بزرگوار پرسيدم آيا مؤمن نسبت به کسی که به زيارتِ قبرش رفته است آگاهی دارد ؟ حضرت فرمودند : آری تا زماني که با اوست احساس انس و خوشحالی خاصّی دارد و وقتی از او جدا می شود دلتنگ می گردد .

4 . عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى فِي جُمْلَةِ حَدِيثٍ قَالَ قُلْتُ لَهُ يَعْنِي لِأَبِي الْحَسَنِ ع هَلْ يَسْمَعُ الْمَيِّتُ تَسْلِيمَ مَنْ يُسَلِّمُ عَلَيْهِ قَالَ نَعَمْ يَسْمَعُ أُولَئِكَ وَ هُمْ كُفَّارٌ وَ لَا يَسْمَعُ الْمُؤْمِنُونَ !!!

مستدرك‏الوسائل ج : 2 ص : 363

صفوان بن يحيي از حضرت ابوالحسن موسي بن جعفر عليهما السلام پرسيد : آيا ميّت ، سلام كساني را كه به او سلام مي كنند مي شنود ؟ فرمودند : آري آنان كه كافر بودند شنيدند ، اهل ايمان نمي شنوند !‍‍!!

توضيح : سيّدبن طاووس قدّس سرّه بعد از نقل اين روايت فرموده است : « لعله أراد الكفار الذين خاطبهم النبي صلي الله عليه و آله و سلّم لما قتلهم ببدر و رموهم في القليب فإنه صلي الله عليه و آله و سلّم قال لهم : قد وجدت ما وعدني ربي حقّاً ثم قال صلي الله عليه و آله و سلّم : إنهم ليسمعون كما تسمعون‏ ؛ شايد مقصود امام عليه السلام آن كفّاري بودند كه در جنگ بدر كشته شدند و آنان را ميان چاه بدر ريختند و پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم خطاب به آنان فرمودند : « من به حق يافتم آنچه خدايم به من وعده داده بود . سپس فرمودند : آنان سخنِ مرا شنيدند آن گونه كه شما شنيديد » .

فلاح‏السائل ، ص : 87

5 . يكي از عزيزان روحاني در كتابشان نقل كرده اند : روزي براي زيارت اهل قبور مخصوصاً پدر بزرگوارم رفتم خيلي شلوغ بود جايي براي پاركِ وسيله نقليّه پيدا نكردم از همانجا فاتحه خواندم و گفتم : پدر جان مرا ببخشيد كه نتوانستم سر مزارت بيايم . شب در عالمِ خواب مرحوم ابوي را زيارت كردم فرمودند : پسرجان وسيله نقليه را رها مي كردي و چند قدمي مي آمدي كنار قبرم و مرا بيشتر خوشحال مي كردي .

حقوق پدر و مادر ازديگاه قرآن و روايات ، برات الله دليري ، ص 58

ج ) آثار فراوان زیارت اموات

زیارت قبورِ در گذشتگان آثار فراوانی دارد که هرکدام به تنهایی می تواند ما را به انجامِ این عمل تشویق نماید که بعضی از آن آثار عبارتند از :

(۱) سبب انس آنان با زندگان و خوشحالی شان می گردد

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام نَزُورُالْمَوْتَى‏ ؟ فَقَالَ : نَعَمْ ، قُلْتُ فَيَسْمَعُونَ بِنَا إِذَا أَتَيْنَاهُمْ ؟ قَالَ إِي وَ اللَّهِ إِنَّهُمْ لَيَعْلَمُونَ بِكُمْ وَ يَفْرَحُونَ بِكُمْ وَ يَسْتَأْنِسُونَ إِلَيْكُمْ .

فلاح السائل و نجاح المسائل / 85 / ذكر ما نورده من صفات زيارة قبور الأموات ..ص : 85

محمدبن مسلم نقل كرده است كه به حضرت صادق عليه السلام عرض كردم : آيا به زيارتِ اموات برويم ؟ فرمود : آري . عرض كردم : آيا آنان نسبت به ما آگاهي دارند ؟ و متوجّه مي شوند كه به زيارتشان رفته ايم ؟ فرمود : آري ، به خدا سوگند ، آنان از شما باخبرند و از رفتنِ شما خوشحال و مسرور شده و با شما انس مي گيرند .

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام :‏ زُورُوا مَوْتَاكُمْ فَإِنَّهُمْ يَفْرَحُونَ‏ بِزِيَارَتِكُمْ‏ .

الكافي (ط - الإسلامية) / ج‏3 / 230 / باب زيارة القبور ..... ص : 228

حضرت اميرمؤمنان عليه السلام می فرمايند : اموات خود را زيارت کنيد و به ديدار مردگان خود برويد که آنان از زيارت و ديدار شما شاد و مسرور می گردند .

(۲) انسان را به یاد مرگ و قیامت می اندازد

۱ . قال رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلم : « زوروا القبور فإنها تذكّركم الموت » .

 

تفسیر آلوسی ، ج ۶ ، ص ۳۳

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند : به زیارتِ قبرها بروید ؛ زیرا دیدارِ آن شما را به یاد مرگ می اندازد .

۲ . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله عليه و آله و سلم : ‏زُرِالْقُبُورَتَذْكُرْبِهَا الْآخِرَةَ

مجموعة ورام / ج‏1 / 288 / بيان زيارة القبور و الدعاء للميت ..ص : 288

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند : به زیارتِ قبرها برو تا متذکّر آخرت و ديگر سرا گردی .

(۳) قساوتِ قلب را از بین می برد

قال صلي الله عليه و آله و سلّم لرجل شكا إليه قسوة قلبه : اطلع في القبور و اعتبر بالنشور .

الدعوات ، ج ۱ ، ص ‍۱۳۶

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در پاسخ مردی که از سخت دلی و قساوتِ قلبش به حضرت شِکْوِه نموده بود چنین فرمود : نزد قبرها برو و به مردن و حشر و نشر قیامت فکر کن [ قساوتِ قلبت برطرف خواهد شد ] .

(۴) سبب زهد و عدمِ دلبستگی به دنیا می گردد

1 . عن النبي صلى الله عليه و أله و سلم : « ألا فزوروا القبور فإنها تزهد في الدنيا وتذكر الآخرة ».

شعب الإيمان للبيهقي ، ج 19، ص282

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم : می فرماید : آگاه باشید به زیارت قبرها بروید ؛ زیرا دیدارِ آن ، سببِ زهد و عدمِ دلبستگی به دنیا و متذکّر شدنِ سرای دیگر می گردد .

۲ . قال ابوعبدالله عليه السّلام : لم أر أوعظ من‏ المقبرة .

عوالم العلوم و المعارف والأحوال من الآيات و الأخبار و الأقوال (مستدرك سيدة النساء إلى الإمام الجواد / ج‏20-قسم-2-الصادق‏ع / 807 / «ل» ..... ص : 793

حضرت صادق علیه السلام می فرمودند : موعظه کننده تر از قبرستان و نصیحت بخش تر از مقبره هیچ چیزی ندیده ام .

 

3 . عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عليهم السلام قَالَ : دَخَلَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام المَقْبَرَةً وَ مَعَهُ أَصْحَابُهُ فنَادَى يَا أَهْلَ التُّرْبَةِ وَ يَا أَهْلَ‏ الْغُرْبَةِ وَ يَا أَهْلَ الْخُمُودِ وَ يَاأَهْلَ‏الْهُمُودِ أَمَّا أَخْبَارُ مَا عِنْدَنَا فَأَمَّا أَمْوَالُكُمْ قَدْ قُسِمَتْ وَ نِسَاؤُكُمْ قَدْ نُكِحَتْ وَ دُورُكُمْ قَدْ سُكِنَتْ فَمَا خَبَرُ مَا عِنْدَكُمْ- ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَى أَصْحَابِهِ وَ قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ يُؤَذَنُ لَهُمْ فِي الْكَلَامِ لَقَالُوا لَمْ يُتَزَوَّدْ مِثْلَ التَّقْوَى زَادٌ خَيْرُ الزَّادِ التَّقْوَى.

كامل الزيارات ، ص: 321

حضرت صادق علیه السلام از پدر و اجدادشان علیهم السلام نقل کرده اند : امیرمؤمنان علیه السلام با اصحابشان وارد قبرستانی شده و صدا را به این جملات بلند نموده و ندا دادند : ای ترابیان و خاک نشینان ، و ای غریبان و تنها خفتگان ، و ای خاموشان و بی صدایان ، و ای خواب رفتگان و بی جنبشان ، خبرهایی که ما داریم این است : اموالتان قسمت شد ، همسرانتان همسر انتخاب نمودند ، منازلتان را دگران نشستند ، شما چه خبر دارید ؟ آن گاه رو به اصحابش نموده و فرمود : به خدا سوگند ، اگر رخصتِ گفتار یابند و اذن سخن گفتن به آنها بدهند هرآینه گویند : هیچ توشه ای همانند تقوا نیست ، بهترین زاد و توشه ، تقوی است .

(۵) به انسان حالتِ اعتدال می بخشد

۱. ظاهراً روايت نيست ، ولي بزرگان ما گفته اند : هرگاه خيلي خوش [‌ شنگول ] بوديد به قبرستان برويد . اگر غمگين و ناراحت هم بوديد به قبرستان برويد . چرا كه حالات را تنظيم مي كند ياد مي دهد هرچه هست مي گذرد . نه با خوشي ها ذوق زده شويد كه پايدار نمي ماند ، نه با غم ها بشكنيد كه آن هم نمي ماند . لذا همواره رفتن به قبرستان ها و تأمّل و توقّف در آنها از دستورات اهل معرفت به شاگردان خود بوده است .

سرنوشت انسان ، قيامت و حشر ، مسعود عالي ، ص 265

۲ . مرحوم محدّث قمی قدّس سرّه می فرماید : بدان که زیارتِ قبورِ مسلمین ثواب بسیار و اجر بی شمار دارد و فواید عظیمه برآن مترتّب است ؛ باعث عبرت و آگاهی و زهد و بی میلی به دنیا و رغبت در آخرت می شود ، و در وقت اندوه بسیار و شادی بسیار باید به قبرستان رفت ، و باید که انسان در قبرستان عبرت بگیرد .... و تفکّر کند در فنای دنیا و تقلّبِ احوال آن ، و به خاطر بیاورد که او نیز عن قریب مثل ایشان خواهد گشت و دستش از عمل کوتاه و باعث عبرتِ دیگران خواهد گردید .

هدیة الزائرین ، ص ۴۶۰

3 . عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ شَكَوْتُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام الْوَسْوَاسَ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ اذْكُرْ تَقَطُّعَ أَوْصَالِكَ فِي قَبْرِكَ وَ رُجُوعَ أَحْبَابِكَ عَنْكَ إِذَا دَفَنُوكَ فِي حُفْرَتِكَ وَ خُرُوجَ بَنَاتِ الْمَاءِ مِنْ مَنْخِرَيْكَ وَ أَكْلَ الدُّودِ لَحْمَكَ فَإِنَّ ذَلِكَ يُسَلِّي عَنْكَ مَا أَنْتَ فِيهِ قَالَ أَبُو بَصِيرٍ فَوَ اللَّهِ مَا ذَكَرْتُهُ إِلَّا سَلَّى عَنِّي مَا أَنَا فِيهِ مِنْ هَمِّ الدُّنْيَا .

الكافي ج : 3 ص : 256

 

ابو بصير گويد : به حضرت صادق عليه السلام از وساوسي كه داشتم شكوه كردم ( يعني غم و غصّه هايي كه از امور دنيوي مرا وسوسه مي كرد ) حضرت فرمودند : « ياد كن از آن زمان كه بند بندت در قبر جدا شود ، و از آن هنگام كه دوستانت تو را دفن نموده و در حفره ات نهاده و از كنار قبرت برگردند و حشرات زميني از سوراخ هاي بيني ات بيرون آيد و كرم ها گوشت هاي بدنت را بخورند . اين افكار و خطوراتِ ذهني موجبات تسليت و آرامشت را از آنچه مي انديشي فراهم مي آورد » . ابوبصير گويد : به خدا سوگند هيچ وقت در فكر آنچه حضرت فرموده بود برنيامدم جزاينكه موجبات آرامشم از غم و اندوه دنيا فراهم آمد .

(۶) سببِ شرح صدر می گردد

قال اميرالمؤمنين عليه السلام : من عظمت عليه مصيبة فليذكر الموت فإنها تهون عليه و من‏ضاق ‏به‏ أمر فليذكر القبر فإنه يتسع.

شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد / ج‏20 / 336 / الحكم المنسوبة .. ص : 253 ، حکمت ۸۵۴

حضرت اميرمؤمنان عليه السلام می فرمايند : هرکس مصيبت و گرفتاری بر او زياد فشار آورد پس بايد به ياد مرگ بيفتد که تحمّلِ مشکلات بر او آسان گردد و هرکس درکاری دچار ضيق و تنگی و رنج و سختی شد به ياد قبر افتد که موجبات وسعت و گشايش برای او فراهم می آيد [ وقتی که ياد قبر منشأ چنين اثری باشد به طريق اولی رفتن به قبرستان و زيارتِ اهل قبور چنين بازتاب و نتيجه ای خواهد داشت ] .

(۷) سببِ عبرت می گردد

۱ . انسان با زیارتِ قبور از پایان کار دیگران و سرنوشت آنان می تواند عبرت بگیرد به عبارتي ديگر قبرستان فرهنگستان و محيط فرهنگي و تربيتي و يك مدرسه است .

‏۲ .  قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله عليه و آله وسلّم :‏ زُورُوا قبُورَ مَوْتَاكُمْ وَ سَلِّمُوا عَلَيْهِمْ فَإِنَّ لَكُمْ‏فِيهِمْ‏عِبْرَةً ثُمَّ قَالَ الْقَبْرُ أَوَّلُ مَنْزِلٍ مِنْ مَنَازِلِ الْآخِرَةِ فَإِنْ نَجَا مِنْهُ فَمَا بعْدَهُ أَيْسَرُ مِنْهُ وَ إِنْ لَمْ ينْجُ مِنْهُ فَمَا بعْدَهُ شَرٌّ مِنْه‏ .

الدعوات (للراوندي) / سلوة الحزين / 259 / فصل في تلقين المحتضر عند الموت و غسله و تشييعه ص : 245

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند : به زیارتِ قبور مردگان بروید و بر آنان سلام کنید ؛ زیرا برای شما مایه عبرت است . سپس فرمود : نخستین منزل از منازلِ قیامت ، قبر است ، اگر کسی از آن سالم بگذرد و نجات پیدا کند بعد از آن آسان تر است و اگر از آن نجات پیدا نکند ، بعد از آن بدتر است .

 

3 . نقل شده كه: بعضى از عرفاء داخل در قبرستان مى‏شد و ندا مى‏داد كه اى اهل قبور شما چه كسانى هستيد؟ سپس خودش از طرف آنها جواب مى‏داد كه : ماييم پدران و مادران و برادران و خواهران، ماييم دوستان و همسايگان، ماييم رفيقان و برادران، ماييم محبّان و علاقه‏مندان به يك ديگر. بلاها ما را خرد كرده و آسيا نموده و سنگ‏ها و خاك ، ما را خورده است.

إرشاد القلوب / ترجمه طباطبايى، ص: 256

(۸) سببِ امان از فزع و هراس قیامت می گردد

رُوِيَ ‏أَنَ‏ زِيَارَتَهُمْ‏ عَلَى‏الْوَجْهِ‏ الْمَأْمُورِ بِهِ تؤْمِنُ مِنَ الْفَزَعِ الْأَكْبَرِ.

مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل / ج‏2 / 364

در روایتی چنین آمده است : همانا زیارتِ اهل قبور آن گونه که دستور داده شده ، موجبات ایمنی از فزع اکبر و آسودگی از بیم و هراس قیامت را فراهم می آورد .

(۹) مشمول دعای خیرِ آنان می شود

(۱۰) با دعا و طلبِ مغفرت برای آنان به خصوص والدین زمینه اجابتِ دعای خودش فراهم می گردد

۱ . مستحب است از خداوند متعال نزد قبر والدين طلب حاجت نمايد .

العروة الوثقی ، ج ۱ ، فصل فی المستحبات قبل الدفن و حینه و بعده « الثالث و العشرون »

۲ . قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام :‏ زُورُوا مَوْتَاكُمْ فَإِنَّهُمْ يَفْرَحُونَ‏ب ِزِيَارَتِكُمْ‏ وَ لْيَطْلُبْ أَحَدُكُمْ حَاجَتَهُ عِنْدَ قَبْرِ أَبِيهِ وَ عِنْدَ قَبْرِ أُمِّهِ بِمَا يَدْعُو لَهُمَا.

الكافي (ط - الإسلامية) / ج‏3 / 230 / باب زيارة القبور .. ص : 228

حضرت اميرمؤمنان عليه السلام می فرمايند : به زيارتِ امواتِ خود برويد که آنان بارفتنِ شما به زيارتشان شاد و مسرور مي گردند و هرکدام از شما کنار قبر پدر و مادرش حاجتِ خود را به وسيله دعا کردن برای آنان [ از خداوند ] طلب کند و يا کنار قبر پدر و مادر برای آنها و برای خودش دعا کند .

۳ . (باء) در (بما يدعو) يا به معنای (مع) و يا (باء سببيّه) است .

۴ . قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام : زُورُوا مَوْتَاكُمْ فَإِنَّهُمْ يفْرَحُونَ بِزِيَارَتِكُمْ وَ لْيَطْلُبِ الرَّجُلُ حَاجَتَهُ عِنْدَ قَبْرِ أَبِيهِ وَ أُمِّهِ بعْدَ مَا يَدْعُو لَهُمَا

الخصال / ج‏2 / 618 / علّم أمير المؤمنين ع أصحابه في مجلس واحد أربعمائة باب ... ص : 610

5 . يکی از علما می فرمايند : تجربه ي قطعی مؤيّد و مصدِّق اين حديث شريف است و من از افراد مورد اعتماد شنيده ام که هر مشکلی که داشته اند کنار قبر پدر يا مادر ، به خصوص پدرشان رفته و مسألت نموده اند و برآورده شده است . لذا کاملاً به جاست که اگر ما به خودمان هم علاقه منديم ، هرچه بيشتر اهتمام به زيارتِ اهل قبور ، به خصوص والدين خود داشته باشيم و بدانيم که آنان می توانند در آن عالم منشأ خيرات فراوانی برای ما باشند .

(11) يك نوع صله رحم است اگر ميِّت از بستگان باشد

عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ فِي أَصْلِهِ وَ هُوَ مِنْ رِجَالِ الصَّادِقِ وَ الْكَاظِمِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَحُجُّ وَ يَعْتَمِرُ وَ يُصَلِّي وَ يَصُومُ وَ يَتَصَدَّقُ عَنْ وَالِدَيْهِ وَ ذَوِي قَرَابَتِهِ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ يُؤْجَرُ فِيمَا يَصْنَعُ وَ لَهُ أَجْرٌ آخَرُ بِصِلَةِ قَرَابَتِهِ .

وسائل الشيعة / ج‏8 / 278 / 12 - باب استحباب التطوع بالصلاة و ...

شخصي به نام علي بن حمزه مي گويد از امام صادق يا امام كاظم عليهما السلام پرسيدم : شخصي به نيابت از پدر و مادر و بستگانش حج و عمره انجام مي دهد و نماز مي گذارد و روزه مي گيرد و انفاق مي نمايد ؟ حضرت فرمودند : اشكالي ندارد هم به آنها ثوابش مي رسد و هم خودش از ثوابِ آن بهره مند مي گردد علاوه چون اين كار يك نوع صله ي رحم است پاداش صله ي رحم نيز دارد .

د ) زمان های مناسب برای زیارت قبور

۱ . زیارتِ قبورمؤمنین و سلام کردن برآنان و خواندن قرآن و طلب رحمت و مغفرت کردن برایشان در همه روزها مستحب است و نسبت به روز دوشنبه و پنجشنبه تأکید بیشتری شده است به خصوص عصر پنجشنبه و صبح شنبه برای مردان و زنان .

العروة الوثقی ، ج ۱ ، فصل فی المستحبات قبل الدفن و حینه و بعده « الخامس و العشرون »

2 . عن صفوان الجمال قال سمعت أباعبدالله عليه السلام يقول : كان رسول الله صلي الله عليه و آله و سلّم  يخرج في ملإ من الناس من أصحابه كل عشيّة خميس إلى بقيع المدنيين فيقول ثلاثاً : « السلام عليكم يا أهل الديار » و ثلاثا « رحمكم الله » ثم يلتفت أصحابه و يقول هؤلاء خير منكم فيقولون يا رسول الله و ِلمَ ؟ آمنوا و آمنّا و جاهدوا و جاهدنا ؟ فيقول إن هؤلاء آمنوا و لم يلبسوا إيمانهم بظلم و مضوا على ذلك شهيد و أنتم تبقون بعدي و لا أدري ما تحدثون بعدي .                 

كامل ‏الزيارات ، ص : 321

 

صفوان جمّال نقل كرده است كه از حضرت صادق عليه السلام شنيدم كه مي فرمود : سيره پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم اين بود كه با جمعي از اصحابشان عصرهاي پنجشنبه به زيارتِ قبرستان بقيع مي رفتند  و سه مرتبه مي فرمود : « السلام عليكم يا أهل الديار؛ سلام برشما اي اهل خانه ها » و سه مرتبه مي فرمود : « رحمكم الله ؛ خداوند شما را مشمولِ رحمتش بدارد » . سپس به اصحاب توجّه نموده و می فرمودند : آنان بهتر از شمايند . عرض كردند : چرا؟ ! آنان ايمان آوردند و ما نيز ايمان آورديم ، آنان جهاد كردند و ما نيز جهاد نموديم [ پس چه فضیلتی بر ما دارند ] ؟! حضرت فرمودند : آنان ايمان آوردند ولي ايمانشان را به ظلم نیالودند و بر همین منهاج شهید شده و از دنیا رفتند امّا شما بعد از من باقی هستيد و معلوم نيست چه خواهيد كرد .

۲ . نسبت به روز جمعه مانند بقیّة ایّام مستحب است و امّا تأکید بیشتر در فتاوا دیده نشد ولی در بعضی از روایات آثاری برای آن آمده است مانند :

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنِ الْبَاقِرِ عليه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ زِيَارَةِ الْقُبُورِ ؟ قَالَ : إِذَا كَانَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ فَزُرْهُمْ‏ فَإِنَّهُ مَنْ كَانَ مِنْهُمْ فِي ضِيقٍ وُسِّعَ عَلَيْهِ مَا بَيْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ يَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فِي كُلِّ يَوْمٍ فَإِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ كَانُوا سُدًى قُلْتُ فَيَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فَيَفْرَحُونَ بِهِ ؟ قَالَ نَعَمْ وَ يَسْتَوْحِشُونَ لَهُ إِذَا انْصَرَفَ عَنْهُمْ.

وسائل الشيعة / ج‏7 / 415 / 57 - باب استحباب زيارة القبور يوم الجمعة قبل طلوع الشمس ، ص : 415

بيان : (السدى) بالضم و يفتح المهمل و لعل المعنى أنهم يوم الجمعة بعد طلوع الشمس أيضا مهملون غير معذبين أو المعنى أنه يوسع عليهم في يوم الجمعة أو الزيارة في يوم الجمعة تصير سببا لذلك و قوله ما بين طلوع الفجر استئناف كلام أي في كل يوم يطلعون على زوارهم في ذلك الوقت لأنهم في القبور فإذا طلعت الشمس ‏يرخص‏ لهم فيخرجون من قبورهم.

بحار الانوار ، ج ۶ ، ص ۲۵۷

عبد الله بن سليمان مي گويد : از امام باقر عليه السلام راجع به زيارتِ قبورپرسيدم حضرت فرمودند : روز جمعه به زيارتِ قبور برو ؛ زيرا هركدام از آنان كه در ضيق و تنگي بوده و مشكلي داشته باشند در فاصلة طلوع فجر تا طلوع خورشيدِ روز جمعه وسعت و گشايشي به آنان ارزاني مي شود و هر روز از جمعي كه به زيارتشان مي روند باخبر مي گردند راوي عرض كرد : مسرور مي شوند ؟ فرمودند : آري ، همان گونه كه وحشت زده مي شوند وقتي زائران مراجعت مي كند .

ه ) زمان های نامناسب برای زیارت قبور

1 . قَالَ أَبُوذَرٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ لِي رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم :‏ يَا أَبَا ذَرٍّ أُوصِيكَ فَاحْفَظْ لَعَلَّ اللَّهَ يَنْفَعُكَ بِهِ جَاوِرِ الْقُبُورَ تَذَكَّرْ بِهَا الْآخِرَةَ وَ زُرْهَا أَحْيَاناً بِالنَّهَارِ وَلَاتَزُرْهَابِاللَّيْلِ‏ .

مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل / ج‏2 / 363 / 45 - باب استحباب زيارة القبور

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به ابوذر فرمودند : ای اباذر به تو سفارشی می کنم حفظ کن ، امید است خداوند تو را به سببِ آن نفع بخشد ، در کنار قبرها اقامت کن تا به یاد آخرت افتی ، گاه به گاه روزهنگام به زیارتِ قبور برو ولی در شب به زیارتِ قبور مرو .

2 . زیارتِ قبورمؤمنین در شب مکروه می باشد مگر زیارت قبور معصومین علیهم السلام ؛ زیرا آنان زنده اند و نزد پروردگار روزی می خورند و فقهای عادل و شهدا نیز به آنان ملحق می باشند .

مرآة الکمال ، ج ۳ ، ص ۳۱۶

3 . چرا زیارت آنان در شب مکروه می باشد ؟

مرحوم آیت الله حسنعلی مروارید قدّس سرّه فرموده اند : ارواح در عالمِ برزخ شب ها به بهشت دنیا و یابه جهنّم دنیا که در دورترین جایگاه غربی و شرقی است برده می شوند و در روزها بعد از طلوع فجر تقسیم می گردند بعضی در وادی السلام و بعضی کنار قبور خود و بعضی به جاهای دیگر و یا در برهوت می روند [ که معلوم می شود که بهشت و دوزخِِ برزخی غیر از وادی السلام و برهوت است ؛ بنابراین چون ارواحِ خوبان در شبها در بهشت دنیا هستند و زمانی که کسی برای زیارت به کنارقبرشان می رود و به آنان خبر داده می شود که ملاقاتی داری برای خارج شدن از بهشت و همجواری با انبیا و اوصیاء عليهم السلام و خوبان برای آنان بسیار دشوار است لذا کراهت دارد ] .

تنبیهات حول المبدأ و المعاد ، حضرت آیت الله مروارید ، ص ۳۴۷

سؤال : رفتنِ افراد شبها به قبرستان اشکال دارد ؟

جواب : رفتنِ شب به قبرستان کراهت دارد و علّتش این است که در برزخ مثل شبهای ما رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم برای اموات مؤمنین مجلس دارند و وقتی فاتحه در قبرستان خوانده می شود آنرا حضور متوفّی می برند و او مجبور می شود از مجلس رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلّم بیرون بیاید و وجه کراهت یکی این است .

آفتاب خوبان ، زندگینامه ِمرحوم آیت الله سیّد عبدالکریم کشمیری ، ص ۸۹

و ) آداب مستحبّی در زیارت همه اهل قبور

(۱) سلام کردن به اهل قبور

1 . جرّاح مدايني به حضرت صادق عليه السلام عرض كرد : چگونه به اهل قبور سلا كنم ؟ فرمودند : بگو : « السَّلَامُ عَلَى أَهْلِ الدِّيَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُسْلِمِينَ رَحِمَ اللَّهُ الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنْكُمْ وَ الْمُسْتَأْخِرِينَ وَ إِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لَاحِقُونَ ؛ سلام براهلِ شهرها ـ ساكنان شهرِ خاموشان ـ مؤمنان و مسلمانان ، خداي رحمت كند پيش رفته ها و دير رفته هاي ما را ، و ما هم ان شاء الله ـ آنگاه كه خدا خواهد ـ به شما ملحق مي گرديم » .

وسائل‏الشيعة ، ج 3 ، ص 225  ،  56- باب استحباب التسليم على أهل القبور

 

2 . اميرمؤمنان عليه السلام دعاي زير را براهل قبور خواندند :

« بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ السَّلَامُ عَلَى أَهْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنْ أَهْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ يَا أَهْلَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِحَقِّ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ كَيْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لَاإِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ يَا لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِحَقِّ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ اغْفِرْ لِمَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ احْشُرْنَا فِي زُمْرَةِ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ » سپس اميرمؤمنان عليه السلام فرمود : شنيدم رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلّم مي فرمود : هركس اين دعا را بخواند خداوند ثواب پنجاه سال براي او محسوب دارد و كرداربد و ناشايست پنجاه سالش را بپوشاند ، همچنين نسبت به پدر و مادرش چنين آثاري مترتّب گردد .

مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏2، ص: 370

(۲) قرائت قرآن

۱ . رُوِيَ عَنِ النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله و سلّم : ‏مَنْ‏دَخَلَ‏الْمَقَابِرَ فَقَرَأَ سُورَةَ يس خَفَّفَ اللَّهُ عَنْهُمْ يَوْمَئِذٍ وَ كَانَ لَهُ بِعَدَدِ مَنْ فِيهَا حَسَنَاتٍ.

عدة الداعي و نجاح الساعي / 146 / فصل ، ص : 144

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلّم فرمود : اگر كسى وارد قبرستان شود و سوره « يس » بخواند، خداوند متعال در آن روز (عذاب را) بر مردگان آن قبرستان تخفيف مى‏دهد و در مقابل، به تعداد آن مرده‏ها براى اين فرد، حسنه خواهد بود .

2 . قال الصادق عليه السلام : « إذا قرئت‏ [سورة الواقعه]على‏الميت‏ غفر الله‏ له ».

البرهان في تفسير القرآن ؛ ج‏5 ؛ ص250

حضرت صادق علیه السلام می فرماید : هرگاه [ سوره واقعه ] بر مرده ای  قرائت شود خداوند او را مورد مغفرت قرار می دهد .

3 . عن أبي جعفر عليه السلام قال : سورة الملك هي ‏المانعة، تمنع من عذاب القبر .

البرهان في تفسير القرآن ؛ ج ‏5 ؛ ص433

حضرت باقر علیه السلام می فرماید : سوره ملک (تبارک) همانا مانع و رفع کننده است که از عذاب قبر جلوگیری می نماید .

4 . قال الصادق عليه السلام : إذا قرئت [ سورة الملک ] و أهديت إلى الموتى أسرعت إليهم كالبرق الخاطف بإذن الله تعالى .

البرهان في تفسير القرآن ؛ ج‏5 ؛ ص434

حضرت صادق علیه السلام می فرماید : هرگاه سوره ملک تلاوت شود و [ ثواب آن ] به اموات هدیه گردد چونان برقِِ جهنده به آنان می رسد.

5 . مستحب است هفت مرتبه سوره قدر ( انا انزلناه ) و سه مرتبه سوره حمد و معوّذتين و آيت الكرسي را بخوانند .

العروة الوثقي ، ج 1 ، في المستحبات قبل الدفن و حينه و بعده ، « الخامس و الثلاثون »

6 . قال الرضا عليه السلام : ما من عبد زار قبر مؤمن فقرأ عنده «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ» سبع مرات الا غفر الله له و لصاحب القبر

تفسير نور الثقلين، ج ‏5، ص: 615

 

حضرت رضا عليه السلام فرمود : هيچ بنده اي قبرِ برادر مؤمنش را زيارت نمي كند و در نزد او هفت مرتبه سوره « قدر » تلاوت نمي كند مگر آن كه خداوند او و صاحبِ قبر را مورد مغفرت قرار مي دهد .

7 . مُحَمَّدَ بْنَ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ- أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا جَعْفَرٍ عليه السلام يَقُولُ : مَنْ زَارَ قَبْرَأَخِيهِ‏ الْمُؤْمِنِ ‏فَجَلَسَ‏ عِنْدَ قَبْرِهِ وَ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ وَ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى الْقَبْرِ فَقَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ سَبْعَ مَرَّاتٍ أَمِنَ مِنَ الْفَزَعِ الْأَكْبَرِ.

وسائل الشيعة / ج‏3 / 227 / 57 - باب استحباب وضع الزائر يده على القبر مستقبل القبلة و قراءة القدر سبعا ..... ص : 226

حضرت جواد عليه السلام فرمودند : هرکس به زيارتِ قبر برادر مؤمنش برود و کنار قبرِ او روبه قبله بنشيند و دست بر قبرش گذارده و هفت مرتبه سوره مبارکه قدر را بخواند ، از فزع اکبر - ترس بزرگِ قيامت – در امان باشد.

8 . عَنِ الْمُفَضَّلِ [الْفُضَيْلِ‏] قَالَ قَالَ: مَنْ قَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ عِنْدَ قَبْرِ مُؤْمِنٍ سَبْعَ مَرَّاتٍ بَعَثَ اللَّهُ إِلَيْهِ مَلَكاً يَعْبُدُ اللَّهَ عِنْدَ قَبْرِهِ وَ يُكْتَبُ لَهُ وَ لِلْمَيِّتِ ثَوَابُ مَا يَعْمَلُ ذَلِكَ الْمَلَكُ فَإِذَا بَعَثَهُ اللَّهُ مِنْ قَبْرِهِ لَمْ‏يَمُرَّعَلَى‏هَوْلٍ‏ إِلَّا صَرَفَهُ اللَّهُ عَنْهُ بِذَلِكَ الْمَلَكِ الْمُوَكَّلِ حَتَّى يُدْخِلَهُ اللَّهُ بِهِ الْجَنَّةَ وَ يَقْرَأُ مَعَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ سُورَةَ الْحَمْدِ وَ الْمُعَوِّذَتَيْنِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ آيَةَ الْكُرْسِيِّ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ كُلَّ سُورَةٍ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ تَقْرَأُ بَعْدَ الْحَمْدِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ سَبْعاً وَ الْمُعَوِّذَتَيْنِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ آيَةَ الْكُرْسِيِّ ثَلَاثاً ثَلَاثاً.

كامل الزيارات / النص / 322 / الباب الخامس و المائة فضل زيارة المؤمنين و كيف يزارون

در روايت آمده است هرکس نزد قبر مؤمنی هفت مرتبه « انا انزلناه » بخواند خداوند فرشته ای بفرستد درکنار قبرِ آن مؤمن و پيوسته عبادتِ خداوند را بنمايد و ثواب عبادتش در پرونده آن شخص و آن ميّت نوشته می شود و چون از قبر بيرون آيد پيوسته آن فرشته با او باشد و از هر هول و هراسی او را رهانيده تا داخل بهشتش گرداند .

9 . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم : أَيُّمَا مُسْلِمٍ قَرَأَ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ أُعْطِيَ مِنَ الْأَجْرِ كَأَنَّمَا قَرَأَ ثُلُثَيِ‏الْقُرْآنِ‏ وَ أُعْطِيَ مِنَ الْأَجْرِ كَأَنَّمَا تَصَدَّقَ عَلَى كُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ .

جامع الأخبار(للشعيري) / 43 / الفصل الثاني و العشرون

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلّم فرمود : هر مسلماني كه سوره فاتحة الكتاب ( حمد ) را قرائت كند پاداشِ قرائتِ دو سوم قرآن به او داده مي شود و پاداش انفاق به همه مؤمنين و مؤمنات به او داده مي شود . 

10 . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ‏صلي الله عليه و آله و سلّم : أَ يَعْجِزُ أَحَدُكُمْ أَنْ يَقْرَأَ كُلَّ لَيْلَةٍ ثُلُثَ الْقُرْآنِ ؟ قَالُوا وَمَنْ ‏يُطِيقُ‏ ذَلِكَ‏ ؟ قَالَ : قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثُلُثُ الْقُرْآنِ.

معاني الأخبار / 191

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلّم فرمود : آيا توان ندارد هركدام از شما در هرشب يك سومِ قرآن را تلاوت نمايد ؟ عرض كردند : چه كسي مي تواند .حضرت فرمودند : « قل هوالله احد » يك سوم قرآن است . 

11 . مرحوم آيت الله مامقانی قدّس سرّه می فرمايند : بنده معتقدم آنچه در ميان مردم رسم و سنّت است که برای اموات سوره مبارکه فاتحه ( حمد ) و سوره مبارکه اخلاص ( قل هو الله  احد ) خوانده می شود علّتش همين روايات باشد که فرموده اند : خواندنِ سوره فاتحه ثوابش برابرِ دو سومِ قرآن و خواندنِ سوره اخلاص ثوابش برابر با يک سومِ قرآن است  که مجموعِ ثوابِ دو سوره برابرِ با قرائتِ کل قرآن می شود  .

مرآة الکمال ، ج ۳ ، ص ۳۱۶

  12. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم : ‏مَنْ ‏مَرَّعَلَى ‏الْمَقَابِرِ وَ قَرَأَ « قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ » إِحْدَى عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ وَهَبَ أَجْرَهُ لِلْأَمْوَاتِ أُعْطِيَ مِنَ الْأَجْرِ بِعَدَدِ الْأَمْوَاتِ.

جامع الأخبار(للشعيري) / 168 / الفصل الرابع و الثلاثون و المائة في زيارة قبور المؤمنين

پيامبراکرم صلی الله عليه و آله و سلم فرمودند : هرکس از قبرستان بگذرد و يازده مرتبه سوره توحيد را بخواند و اجر و ثوابش را هديه اموات نمايد خداوند به عددِ اموات به او اجر مرحمت فرمايد .

13 . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم :‏ إِذَا قَرَأَ الْمُؤْمِنُ « آيَةَ الْكُرْسِيِ‏ » وَجَعَلَ‏ثَوَابَ‏ قِرَاءَتِهِ لِأَهْلِ الْقُبُورِ جَعَلَ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ مِنْ كُلِّ حَرْفٍ مَلَكاً يُسَبِّحُ لَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ.

بحار الأنوار (ط - بيروت) / ج‏79 / 64 / باب 14

پيامبر اکرم صلی الله عليه و آله و سلم می فرمايد : هرگاه مؤمنی « آيت الکرسی » را بخواند و ثواب قرائتش را برای اهل قبور هديه نمايد خداوند برای او در مقابل هر حرفی فرشته ای قرار دهد که پيوسته تا قيامت برای او تسبيح نمايد .

14 . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم : إِذَا قَرَأَ الْمُؤْمِنُ « آيَةَ الْكُرْسِيِّ » وَ جَعَلَ ثَوَابَ قِرَاءَتِهِ لِأَهْلِ الْقُبُورِ أَدْخَلَهُ اللَّهُ تَعَالَى قَبْرَ كُلِّ مَيِّتٍ

مستدرك‏الوسائل ، ج 2 ، ص 340 ، 32- باب استحباب القيام على القبر و ...

پيامبراكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود : هرگاه انسان مؤمني « آيت الكرسي » را بخواند و ثواب آن را براي اهل قبور قرار دهد ، خداوند ثواب قرائت آن را به هريك از اموات مي دهد .

15 . عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ إِذَا الْعَبْدُ يَضَعُ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْقُبُورِ وَ يَقُولُ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ فَإِنَّهُ افْتَقَرَ إِلَيْكَ وَ يَقْرَأُ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ وَ إِحْدَى عَشْرَةَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ نَوَّرَ اللَّهُ قَبْرَ ذَلِكَ الْمَيِّتِ وَ وَسَّعَ عَلَيْهِ قَبْرَهُ مَدَّ بَصَرِهِ وَ رَجَعَ هَذَا الدَّاعِي مِنْ رَأْسِ الْقَبْرِمَغْفُوراًلَهُ‏ الذُّنُوبُ

مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل / ج‏2 / 483 / 79 - باب نوادر ما يتعلق بأبواب الدفن .. ، ص : 475

از عبد الله بن مسعود (صحابی رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلّم) نقل شده است که : هربنده ای دست بر قبری بگذارد و بگويد : « اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ فَإِنَّهُ افْتَقَرَ إِلَيْكَ ؛ بارالها ، او را مورد مغفرت قرار بده که همانا نيازمند توست » و سوره « حمد » و يازده مرتبه سوره « قل هو الله احد » را بخواند خداوند قبر آن ميّت را نورانی گرداند و به مقدار ديدش ، مرقدش را وسعت بخشد و اين شخص هم از کنار آن قبر ، آمرزيده مراجعت نمايد .

 (۳) دعا و طلب مغفرت برای آنها

1 . عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ : إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُحِبُّ الْعَبْدَ النَّاصِحَ لِأَهْلِ الْقُبُورِ فَمَنْ نَصَحَهُمْ بِالدُّعَاءِ وَ الصَّدَقَةِ أَوْجَبَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ.

مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل / ج‏2 / 483

از عبد الله بن مسعود ( صحابی رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلّم ) نقل شده است که : براستي خواوند متعال بنده اي را كه نسبت به اهل قبور خير خواه باشد دوست دارد پس هركس به وسيله ي دعا كردن براي آنان و انفاق برايشان نسبت به آنان خيرخواهي نمايد خداوند زمينه ي عاقبت به خيري او را  فراهم مي نمايد . 

2 . حضرت سيّد الشهدا عليه السلام می فرمايد : هرکس داخلِ قبرستان شود و اين جملات را بگويد خداوند به عددِ خلق ، از آدم تا قيامت برای او حسنه بنويسد و آن کلمات اين است : « اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الْأَرْوَاحِ الْفَانِيَةِ وَ الْأَجْسَادِ الْبَالِيَةِ وَ الْعِظَامِ النَّخِرَةِ الَّتِي خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْيَا وَ هِيَ بِكَ مُؤْمِنَةٌ أَدْخِلْ عَلَيْهِمْ رَوْحاً مِنْكَ وَ سَلَاماً مِنِّي  ؛ بارالها ، ای پروردگارِ اين ارواحِ به عالمِ بعد منتقل شده و پيکرهای پوسيده و استخوان های پراکنده و متلاشی ، همانان که از دنيا رفتند در حالی که به تو ايمان داشتند و معتقد بودند . بارالها ، از ناحيه خودت برآنان وسيله آرامش و آسايشی گسيل دار و سلام مرا به آنان برسان .

مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل / ج‏2 / 373

3 . زنى بود از اهل عبادت بنام باهيه ، هنگام مرگ عرض كرد: خدايا ، اى ذخيره و اميد من اى تكيه گاه من در زندگى و مرگ ، مرا هنگام مرگ وامگذار و كمكم كن و در خانه قبر دچار وحشت مگردان .

پس از فوت او پسرش هر جمعه بر سر قبر مادر مى آمد، مقدارى قرآن مى خواند و براى مادر و اهل قبرستان دعا مي كرد. روزى اين جوان مادرش را در خواب ديد سلام كرد، و عرض كرد: حال شما چطور است ؟ و بر شما چه مى گذرد؟ باهيه گفت : پسرم ، مرگ داراى سختيها و نگراني هاست ولى من بحمدالله راحت گذشتم در جائى هستم كه از سبزه فرش شده و به حرير آراسته گرديده است . جوان گفت : مادر آيا حاجتى دارى ؟ مادر گفت : از تو مى خواهم كه از زيارت قبر من و دعا و قرائت قرآن براى ما دست برندارى ، من به آمدن تو مسرور و خوشحال مى شوم ، پسرم وقتى تو مى آيى ، اموات به من مى گويند: باهيه پسرت دارد مى آيد و من به اين مژده خوشحال مى شوم ، امواتى هم كه در اطراف من هستند به آمدن تو مسرور مى شوند. آن جوان گويد: من هر جمعه به زيارت قبر مادرم رفته و مقدارى قرآن مى خواندم و اين گونه دعا مى كردم : خداوند وحشت شما را انيس و همدم باشد و بر غربت شما ترحّم كند و از گناهانتان بگذرد و نيكي هاى شما را قبول نمايد. گويد: يك شب در خواب مشاهده كردم جمعيّتِ زيادى به طرف من آمدند! پرسيدم ، شما كيستيد و چه حاجتى داريد؟ گفتند: ما اهل قبرستان هستيم ، آمده ايم از تو تشكّر كنيم و بخواهيم كه قرائت قرآن و دعا كردن را از ما قطع نكنى .

اخلاق در خانواده و تربيت فرزند (9/ 1) / عرفان اسلامي (11/ 1)

ز ) آداب مستحبّی در زیارت قبور خاص

       نسبت به زيارت تمام معصومين عليهم السلام چهل ادبِ زيارت و نسبت به زيارت حضرت سيّد الشهداء عليه السلام چهل و پنج ادبِ زيارت داريم و زيارتِ امام زادگان جليل القدر آداب خاص دارند كه مرحوم آيت الله مامقاني در دوكتاب ارزشمند خود به نام « مرآة الكمال » و « سراج الشيعه » كه در موضوعِ آداب نوشته اند به طور مفصّل اين بحث را تبيين نموده اند .

ح ) بخشي از آثار زیارت قبر پدر و مادر

1 . عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّيِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُومُ الرَّجُلُ عَلَى قَبْرِ أَبِيهِ وَ قَرِيبِهِ وَ غَيْرِ قَرِيبِهِ هَلْ يَنْفَعُهُ ذَلِكَ قَالَ نَعَمْ إِنَّ ذَلِكَ يَدْخُلُ عَلَيْهِ كَمَا يَدْخُلُ عَلَى أَحَدِكُمُ الْهَدِيَّةُ يَفْرَحُ بِهَا .

مستدرك‏الوسائل ، ج 2 ، ص 363  ،  45- باب استحباب زيارة القبور

يكي از اصحاب امام صادق عليه السلام به نام داود رقّي مي گويد : به حضرت صادق عليه السلام عرض كردم : آيا آمدن بر سرِ قبر پدر و نزديكان و غير نزديكان براي ميّت نفعي دارد ؟ فرمودند : بلي همان گونه كه زندگان از بردنِ هديه برايشان خوشحال مي گردند .

2 . عن النبي صلى الله عليه وآله و سلّم : « من زار قبر ابويه او احدهما يوم الجمعة كتب الله له حجة مبرورة » .

التحفة السنية - (3 / 163)

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلّم فرمود : « هركس قبر پدر و مادرش و يا يكى از آن دو را در روز جمعه زيارت كند خداوند برايش يك حجِّ كامله ي قبول شده مي نويسد » .

 

3 . قَالَ رَسُولُ الله صلي الله عليه و آله و سلم : «‌ مَنْ زَارَ قَبْرَ اََّبَوَيْهِ أَوْ أَحَدِهِمَا إِحْتِساباً كانَ كَعِدْلِ حِجّةٍ مَبْرُورَةٍ وَمَنْ كانَ زوّاراً لَهُمَا زارَتِ الْمَلائِكةُ قَبْرَهُ » .

جامع الأحاديث ، ج 20 ، ص 346

پيامبراكرم ‏صلى الله عليه وآله وسلم فرمودند : « هركس قبر پدر و مادرش و يا يكى از آن دو را به خاطر خداوند زيارت كند مساوى با يك حجِّ كامله ي قبول شده است و هركس زائرِ پدر و مادرش باشد ملائكه در قبر به زيارتش ‏مى‏آيند » .

 

4 . قَالَ رَسُولُ الله صلي الله عليه و آله و سلم : « مَنْ زَارَ قَبْرَ وَالِدَيْهِ أَوْ أَحَدِهِمَا فِى كلِّ جُمْعَةٍ مَرَّةً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَكُتِبَ بارّاً » .

كنز العمال في سنن الأقوال والأفعال - (16 / 468) / الفردوس بمأثور الخطاب - (3 / 495)

پيامبراكرم ‏صلى الله عليه وآله وسلم فرمودند : « هركس قبر پدر و مادر و يا يكى از آن دو را در هر هفته [ حدّاقل ] يك بار زيارت كند خداوند كمبودهايش را جبران و اسباب عاقبت به خيرى او را فراهم نموده و جزءِ افراد احسان ‏كننده [ به پدر و مادر ] نوشته مى‏شود » .

 

 

5 . قَالَ رَسُولُ الله صلي الله عليه و آله و سلم : مَنْ زَارَ قَبْرَ وَالِدَيْهِ أَوْ أَحَدِهِمَا فَقَرَءَ عِنْدَهُما « يس » غَفَرَاللهُ لَهُ بِعَدَدِ كُلِّ حَرْفِ مِنْها .

 

بحارالأنوار     89     293    باب 57- فضائل سورة يس

 

پيامبراكرم ‏صلى الله عليه وآله وسلم فرمودند : هر كس قبر پدر و مادر و يا يكى از آن دو را زيارت كند و درنزد قبرشان سوره‏ى مباركه‏ى « يس » را قرائت كند خداوند به عدد هر حرفى از آن سوره‏ وسيله‏ى مغفرت او را فراهم مى كند .

 

6. قَالَ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام : « زُورُوا مَوْتَاكُمْ فَإِنَّهُمْ يَفْرَحُونَ بِزِيَارَتِكُمْ وَ لْيَطْلُبْ أَحَدُكُمْ حَاجَتَهُ عِنْدَ قَبْرِ أَبِيهِ وَ عِنْدَ قَبْرِ أُمِّهِ بِمَا يَدْعُو لَهُمَا » .

الكافي     3     229    باب زيارة القبور .....  ص : 228

حضرت اميرمؤمنان‏ عليه السلام مى فرمايد : به زيارت در گذشتگان برويد، زيرا آن‏ها با زيارت شما شاد مى گردند و بايد هر كدامتان حاجتش را در نزد قبر پدر و قبر مادر به همراه دعايى كه براى آن‏ها مى‏كند از خداوند بخواهد .

7 . مرحوم حاج آقای دولابی فرموده اند : من یکی از بازاری ها را می شناختم که فرد خیلی خاصّی نبود امّا هر وقت بازار کساد بود برای او می بارید . ایشان می فرمودند : من تنها یک مطلب را در او متوجّه شدم که عجیب بود . فرمودند : ما چند نفری بودیم که به مناسبتی در جایی جمع شدیم وقتی در آنجا با ایشان هم کلام شدم ، فهمیدم ادبِ خاصّی نسبت به پدر و مادر دارد و به همین خاطر بود که مورد عنایتِ خداوند متعال قرار گرفته بود . از ایشان پرسیدم : آیا به پدرت سر می زنی ؟ گفت : من مقیّد هستم که حداقلّ ماهی یک بار بر سرِ قبرِ پدرم بروم . مرحوم دولابی فرموده اند : خواستم مطلبی را بیان کنم ، پشیمان شدم چون دیدم او نمی تواند و امکان دارد پولِ زیاد او را طاغی کند . می خواستم به او بگویم : تو ماهی یکبار می روی و ادب به خرج می دهی وضعت این چنین است ، اگر هر هفته می رفتی و سر می زدی دنیا چنان به روی تو باز می شد که نمی توانستی آن را جمع کنی ‍‍!

 

8 . یکی از علما در خاطراتشان نقل کرده اند : من این مطلب را سال ها پیش به دو سه نفر که بدبختی و نکبت گریبان گیرشان شده بود و بیچاره شده بودند گفتم آن ها هم انجام دادند و الله زندگی شان از این رو به آن رو شد حالا شماهم انجام دهید ببینید چه می شود و آن این است که پنج شنبه یا جمعه به خصوص جمعه قبل از طلوع آفتاب بر سرِ قبر پدر و مادرتان بروید و اگر پدر یا مادر کسی در مکان دیگر است به قبرستان همان محل برود و سعی کند قبر ولیّ خدایی باشد به نیّت قبر پدر یا مادر خطی بکشد و برای آن ولیّ خدا و پدر و مادرش فاتحه بخواند گرفتاریش حل می گردد این راهم بگویم که باید به صورتِ متوالی باشد .

بعضي از بزرگان فرموده اند : این عمل چه خاصیّتی دارد ؟ مگر نمی شود انسان همین جا فاتحه بخواند ؟ چرا انسان در قبرستان برود ، خطی به حالتِ قبر بکشد ؟ به نظر می رسد که پدر و مادر  از آن به بعد دیگر می فهمدند که فرزندشان سرِ این قبری که درست کرده است می آید و آنجا فاتحه می خواند پس آنها هم علاقه پیدا می کند که به آنجا بیایند ، او را ببینند و برای او دعا کنند .