۱ . حضرت آيت الله جوادی آملی می فرمايند : تدبّرِ جامع نشان می دهد که مفاد دعوت به احسان ، قدر مشترک بين وجوب و استحباب ، يعنی اصل رجحان است به طوری که اگر ترک احسان با عقوق ، قطع رحم و ايذای والدين باشد چنين احسانی واجب است و گرنه مستحب است و تفصيل حکم آن برعهده فقه است . آنچه اين احتمال را تأييد می کند اين است که در آياتِ مربوط به والدين به دو چيز دستور داده نشده است يکی امر به احسان و ديگری نهی از عقوق و ايذاء بلکه فقط به احسان دستور داده شده است .

خدای سبحان در ازای احسان و تربيت والدين نسبت به فرزندان دو چيز را بر فرزندان واجب کرد که پاداش والدين به حساب می آيد يکی احسان به آنان به ويژه دوران ضعف و پيری و ديگر دعا در حقّ آنها که ممکن است آن نيز از مصاديق احسان به حساب آيد ، [بنابراين ] حقّ وجوبی پدر و مادر در مواردی است که عصيانِ آن ، عقوق محسوب شود و مايه اذيّت پدر و مادر گردد و حقّ استحبابی در مواردی است که چنين نباشد .

اطلاقِ احسان و نيز مطلق بودنِ حرمتِ عقوق به شهادتِ برخی احاديثِ مأثور شامل حيات و مماتِ والدين می شود چنان که تغيير حال از احسان به عقوق يا به عکس در هر دو حال ممکن است .

ر . ک . تسنيم ، حضرت آيت الله جوادی

۲ . آنچه در آيات شريفه قرآن کريم و احاديث معصومين عليهم السلام درباره احسان به والدين سفارش شده است برخی از مواردش واجب و برخی مستحب است .

مصادیق احسان به  پدر و مادر ِ از دنیا رفته

مصاديق احسان به والدين پس از مرگ آنان عبارتند از:

1 . آنان را در آرامستان نزديك به خاك سپردن

2 . خويشان و بستگان را نزديك به هم به خاك سپردن

3 . هنگام دفن ، خويشان و  بستگان روي قبر آنان خاك نريختن

4 . صدقه دادن در اوّلين شبِ دفن آنان

5 . انجام نمازِ ليلة الدفن

6 . انجام نمازهاى قضا شده آنان.

7 . به جا آوردن روزه‏هاى قضاى آنان.

8.انجام حج فوت شده آنان.

9  پرداخت بدهى‏هاى خمسى آنان اگر اهل خمس نبوده و يا بدهكار بوده‏اند.

10 . پرداخت زكات از طرف آنان اگر بدهكار بوده‏اند.

11 . پرداخت كفّارات آنان

12 . پرداخت بدهى‏های آنان و دادن حق الناس ها و در موارد مشكوك ، دادنِ ردّ مظالم.

13  . اگر کار خير ناتمامی داشته اند به اتمام رساندن.

14 . حفظ کارهای خيرِ تمام شده آنان ( باقيات الصالحات ) .

15 . سنّت های خوبشان را ادامه دادن .

16 . شكر نعمت‏هايى كه خداوند به آنان كرامت فرموده بجا آوردن .

17. وفاى به عهد ، نذر و قسم‏هايى كه آنان عمل نكرده‏اند.

18 . . رسيدگی به ارحام و بستگان و رفع اختلاف آنان .

۱9 . به جای پدر و مادر به زیارتِ عمو ، عمّه ، خاله و دایی  رفتن و آنچه پدر و مادر در باره آنان انجام می دادند انجام دادن .

20 . خبرگيرى از دوستانشان و رسيدگی به آنان.

21 . کاری کند که مردم برای آنان طلب مغفرت نمایند و پرهیز از هر کاری که سبب می شود دیگران نسبت به آنان سب و لعن داشته باشند .

22. اجازه ندهد به آنان یا قبرشان بی حرمتی شود .

23 . زیاد به یاد آنان بودن .

24 . طلب مغفرت كردن براى آنان

25 . دعا كردن براى آنان .

۲6 . زيارت قبور آنان.

۲7 . خيرات كردن براى آنان.

28 . عمل نمودن به وصيّت هاي آنان در اوّلين فرصت