الف ) خداوند متعال پس از حقِّ خودش به احسان به والدين تأكيد نموده است

1 . وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً/بقره / 83

و (به ياد آوريد) زمانى را كه از بنى اسرائيل پيمان گرفتيم كه جز خداوندِ يگانه را پرستش نكنيد، و نسبت به پدر و مادر نيكى كنيد .

2 . وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً / نساء / 36

و خدا را بپرستيد و هيچ چيز را شريك او قرار ندهيد، و به پدر و مادر نيكى كنيد .

3. قُلْ تَعالَوْا أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلاَّ تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْسانا / انعام 151

بگو بيائيد آنچه را پروردگارتان بر شما حرام كرده است برايتان بخوانم: اينكه چيزى را شريك خدا قرار ندهيد، و به پدر و مادر نيكى كنيد .

4 . وَ قَضى‏ رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً / اسراء / 23

پروردگارت فرمان داده جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكى كنيد .

سؤال : چرا خداوند متعال پس از حقّ خودش به حقّ پدر و مادر پرداخته است ؟

جواب : علّت هاي زيادي دارد كه در زير چند نمونه آن بيان مي گردد :

1 . خداوند متعال علّت اصلي وجود انسان و خالق اوست و پس از خودش پدر و مادر را علّتِ پيدايش انسان قرار داده است .

2 . انسان هرچه نعمت دارد از خداوند متعال است و پس از خداوند متعال بيشترين محبّت را پدر و مادر درباره او نموده اند .

3 . خداوند متعال در برابرِ داده هايش از انسان چيزي طلب نمي نمايد و آنچه هم خواسته به نفع خودِ ما مي باشد . پدر و مادر هم نسبت به فرزند چنين اند .

4 . خداوند متعال نعمت هايش را از بندگان دريغ نمي دارد اگرچه گناهكار و حتّي كافر باشند پدر و مادر هم چنين اند .

ب )  به شكرگزاري از پدر ومادر در كنار شكرگزاري از خداوند متعال سفارش شده است

1 . شكرگزارى در برابر پدر و مادر در قرآن مجيد در رديف شكرگزارى در برابر نعمت هاى خداوند قرار داده شده است.

2 . أَنِ اشْكُرْ لِي وَ لِوالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ / لقمان / 14

 (آرى به انسان توصيه كردم) كه شكر براى من و براى پدر و مادرت بجا آور كه بازگشت همه شما به سوى من است.

3 . نعمت هاي خداوند بيش از آن اندازه است كه قابل احصاء و شماره باشد، و اين دليل بر عمق و وسعت حقوق پدران و مادران مى‏باشد.

ج  ) نيكي  و احسان به والدین نشانه معرفتِ زیبا به ‍‍‍‍‍ پروردگار متعال است

قَالَ الصَّادِقُ عليه السلام : بِرُّالْوَالِدَيْنِ مِنْ حُسْنِ مَعْرِفَةِ الْعَبْدِ بِاللَّهِ .

مستدرك‏الوسائل، ج 15، ص 198

حضرت صادق عليه السلام مي فرمايد : احسان و نيكي به پدر و مادر به عنوان حسن معرفت و شناخت شايسته ي بنده به خداوند است [ انسان وقتي معرفت صحيح به خداوند متعال پيدا مي كند و مي يابد كه خداوند متعال حرمت داري كردنِِ فرزند نسبت به پدر و مادر را بسيار دوست دارد اهتمامش به اين مسأله بيشتر خواهد شد ] .

معرفت دُرّ گراني است به هركس ندهندپر طاووس چه زيباست به كركس ندهند

د  ) هیچ عبادتی انسان را به رضایتِ پروردگار از احسان به والدین زودتر نمی رساند

قَالَ الصَّادِقُ عليه السلام : لاعِبَادَةَ أَسْرَعُ بُلُوغاً بِصَاحِبِهَا إِلَي رِضَي اللَّهِ مِنْ بِرِّالْوَالِدَيْنِ الْمُسْلِمَيْنِ لِوَجْهِ اللَّه‏ .

مستدرك‏الوسائل، ج 15، ص 198

حضرت صادق عليه السلام مي فرمايد : هيچ عبادتي انسان را به رضايتِ پروردگار از احسان به والدين سريعتر نمي رساند .

ه )    احسان به والدین یکی از هفت  وظیفه  روزانه   است

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم :‏ إِنَّ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ (ع) قَالَ : يَا مَعْشَرَ الْحَوَارِيِّينَ الصَّلَاةَ جَامِعَةً فَخَرَجَ الْحَوَارِيُّونَ فِي هَيْئَةِ الْعِبَادَةِ قَدْ تَضَمَّرَتِ الْبُطُونُ وَ غَارَتِ الْعُيُونُ وَ اصْفَرَّتِ الْأَلْوَانُ فَسَارَ بِهِمْ عِيسَى (ع) إِلَى فَلَاةٍ مِنَ الْأَرْضِ فَقَامَ عَلَى رَأْسِ جُرْثُومَةٍ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ أَنْشَأَ يَتْلُو عَلَيْهِمْ مِنْ‏ آيَاتِ اللَّهِ وَ حِكْمَتِهِ فَقَالَ يَا مَعْشَرَ الْحَوَارِيِّينَ اسْمَعُوا مَا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي لَأَجِدُ فِي كِتَابِ اللَّهِ الْمُنْزَلِ الَّذِي أَنْزَلَهُ‏ اللَّهُ فِي الْإِنْجِيلِ أَشْيَاءَ مَعْلُومَةً فَاعْمَلُوا بِهَا قَالُوا يَا رُوحَ اللَّهِ وَ مَا هِيَ ؟‌ قَالَ خَلَقَ اللَّيْلَ ‏لِثَلَاثِ‏خِصَالٍ‏ وَ خَلَقَ النَّهَارَ لِسَبْعِ خِصَالٍ فَمَنْ مَضَى عَلَيْهِ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ وَ هُوَ فِي غَيْرِ هَذِهِ الْخِصَالِ خَاصَمَهُ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَخَصَمَاهُ خَلَقَ اللَّيْلَ لِتَسْكُنَ فِيهِ الْعُرُوقُ الْفَاتِرَةُ الَّتِي أَتْعَبْتَهَا فِي نَهَارِكَ وَ تَسْتَغْفِرَ لِذَنْبِكَ الَّذِي كَسَبْتَهُ بِالنَّهَارِ ثُمَّ لَا تَعُودُ فِيهِ وَ تَقْنُتَ فِيهِ قُنُوتَ الصَّابِرِينَ فَثُلُثٌ تَنَامُ وَ ثُلُثٌ تَقُومُ وَ ثُلُثٌ تَضَرَّعُ‏ إِلَى رَبِّكَ فَهَذَا مَا خَلَقَ لَهُ اللَّيْلَ وَ خَلَقَ النَّهَارَ لِتُؤَدِّيَ فِيهِ الصَّلَاةَ الْمَفْرُوضَةَ الَّتِي عَنْهَا تُسْأَلُ وَ بِهَا تُخَاطَبُ وَ تَبِرَّ وَالِدَيْكَ وَ أَنْ تَضْرِبَ فِي الْأَرْضِ تَبْتَغِي الْمَعِيشَةَ مَعِيشَةَ يَوْمِكَ وَ أَنْ تَعُودُوا فِيهِ وَلِيّاً لِلَّهِ كَيْمَا يَتَغَمَّدَكُمُ اللَّهِ بِرَحْمَتِهِ وَ أَنْ تُشَيِّعُوا فِيهِ جَنَازَةً كَيْمَا تَنْقَلِبُوا مَغْفُوراً لَكُمْ وَ أَنْ تَأْمُرُوا بِمَعْرُوفٍ وَ أَنْ تَنْهَوْا عَنْ مُنْكَرٍ فَهُوَ ذِرْوَةُ الْإِيمَانِ وَ قِوَامُ الدِّينِ وَ أَنْ تُجَاهِدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ تُزَاحِمُوا إِبْرَاهِيمَ خَلِيلَ الرَّحْمَنِ فِي قُبَّتِهِ وَ مَنْ مَضَى عَلَيْهِ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ وَ هُوَ فِي غَيْرِ هَذِهِ الْخِصَالِ خَاصَمَهُ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَخَصَمَاهُ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ .

بيان: قال في النهاية فيه كانت في المسجد جراثيم أي كان فيها أماكن مرتفعة عن الأرض مجتمعة من تراب أو طين‏

بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏55، ص: 208 / الدرّالمنثور فی التفسير بالمأثور ، ج ۵ ، ص ۳۵۶

رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلم فرمود : به درستی که عيسی بن مريم (ع) به حواريين و اصحاب خاصّش فرمود : همه گرد آيند . آنها هم با هيئت عبادت درحالی که شکم های لاغر و چشمهای به گودی فرو رفته با رنگ های زرد جمع شدند عيسی (ع) آنها رابه بيابانی برده و خودش برجای بلندی قرار گرفت پس حمد و ثنای پروردگار نموده آنگاه آيات حکمت را برآنها تلاوت نمود سپس فرمود : ای حواريين ! بشنويد آنچه به شما می گويم ، به درستی که من درکتابی که از طرف خداوند نازل شده يعنی در انجيل مطالبِ معلومه ای می بينم که بايد به آنها عمل کنيد . گفتند : ای روح الله ! آنها چيست ؟ فرمود : شب برای سه جهت و روز برای هفت جهت آفريده شده که هرکس روز و شب بر او بگذرد و او در غير اين خصال باشد شب و روز ، فردای قيامت در مقام مخاصمه با او بر می آيند . شب برای سکونت و آرامشِ رگهايی که در روز خسته نموده ای و برای استغفار نسبت به گناهانی که در روز کسب کرده ای و برای خواندنِ قنوت و نيايشی چون عبادت و قنوت صابرين خلق شده پس ثلثی از آن را بخواب و يک سومش را بپاخيز و باقيمانده را به تضرّع پروردگارت بکار گير. اين اموری است که شب برای آن خلق شده است و امّا روز آفريده شده برای اينکه نماز واجبی که از آن سؤال می شوی و به آن محاسبه می گردی بجا آوری وبه پدر و مادرت نيکی کنی و برای گذران زندگیِ روز مرّه ات در زمين تلاش و کوشش و آمد و شد داشته باشی و دوستی از دوستان خدارا عيادت کنی تا آنکه رحمتِ خدا شامل حالت گردد و به تشييع جنازه بروی تا آنکه با مغفرت و آمرزش مراجعت کنی و امر به معروف و نهی از منکر نمايی که کنگره ايمان و قوام دين است و جهاد در راه خداوند نمايی تا همنشين خليل الرحمن جناب ابراهيم عليه السلام در قبّه و خيمه اش باشی و هرکس شب و روز بر او بگذرد و او در غير اين خصال باشد ( اوقات شب و روزش را به غير اين امور بگذراند ) شب و روز ، فردای قيامت در نزد مليک مقتدر با او مخاصمه و ستيز نمايد .

و )  نیکی و احسان به والدین یکی از برترین اعمال است

عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ عليه السلام قَالَ : قُلْتُ أَيُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ ؟ قَالَ : الصَّلَاةُ لِوَقْتِهَا وَ بِرُّ الْوَالِدَيْنِ وَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ .

الكافي، ج2، ص 158 ، باب البرّبالوالدين

شخصي به نام منصور بن حازم مي گويد : به امام صادق عليه السلام عرض كردم : برترين اعمال كدام است ؟ حضرت فرمودند : برترين اعمال عبارتند از : نماز را با توجّه به وقت آن ادا نمودن ، و نيكي و احسان به والدين ، و جهاد در راه خداوند .

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلّم : أفضل العمل الصلاة على ميقاتها ، ثم برّ الوالدين ثم أن يسلم الناس من لسانك .

كنز العمال - (15 / 951)

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود : برترين عمل نمازِ اوّل وقت ، سپس نيكي و احسان به پدر و مادر و اينكه مردم از زبان تو در امان باشند .

ز  )   سبب ِ لذّت  بردن  از زندگی  می گردد

۱ . قَالَ رَسُولُ اللهِ صلي الله عليه و آله و سلّم :  إِنَّ اللهَ وَضَعَ أَرْبَعاً فِي أَرْبَعٍ ؛ بَرَكَةُ الْعِلْمِ فِي تَعْظِيمِ الْأُسْتاذِ ،وَبَقاءُ الْإِيمَان فِي تَعْظِيمِ اللهِ ، وَ لَذَّةُ الْعَيْشِ فِي بَرِّ الْوالِدَيْن ، وَ النَّجَاةُ مِنَ النّارِ في تَرْكِ إِيذَاءِ الخْلَقِ .

كلمات الرسول ، ج 1 ، ص 90

پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم  فرمودند : براستي خداوند چهار چيز را در چهار چيز قرار داده است ؛ بركت پيدا كردنِ علم را در بزرگ دانستنِ استاد قرار داده ، و پايدار ماندن ايمان را در بزرگ ديدن خداوند قرار داده ، و لذّت بردن از زندگي را در نيكي و احسان كردنِ به پدر و مادر قرار داده ، و نجات پيدا كردنِ از آتش را در دوري جستنِ از آزار رساندنِ به مخلوقاتش قرار داده است .

۲ . لامپ های داخل منزل با کلید روشن می شوند و لامپ لذّت بردن از زندگی ، احسان و نیکی مداوم به والدین است .

ح)  تنها   راه  رسیدن به بهشت دنیا و آخرت پس از تقواي الهي نيكي به والدين است  

۱ . قَالَ رَجُلٌ لِعِيسَي ابْنِ مَرْيَمَ(ع) : يَامُعَلِّمَ الْخَيْرِ دُلَّنِي عَلَي عَمَلٍ أَدْخُل ُبِهِا الْجَنَّةَ فَقَالَ لَهُ: اتَّقِ اللَّهَ فِي سِرِّكَ وَعَلَانِيَتِكَ وَ بَرَّ وَالِدَيْكَ .

 مستدرك‏الوسائل، ج 15 ، ص 175 

شخصي به حضرت عيسي (ع) عرض كرد : اي معلّم ِخوبي ها مرا به عملي راهنمايي نما كه با انجام آن به بهشت داخل شوم حضرت فرمودند : در آشكار و پنهان تقواي الهي را رعايت كن و به پدر و مادرت نيكي نما .

۲ . گاهي انسان ها مي گويند : آن راهِ ميان بري كه انسان را به سرعت به سعادتِ دنيوی و اخروی مي رساند چيست ؟ عزيزان ! ما بايد بدانيم راه ميان بر به سعادت دنيا و آخرت، تقوای الهی و احسان و نيکی به والدين است .

3 . انّ رجلاً جاء الى النّبيّ صلي الله عليه و أله و سلم فقال : يا رسول اللّه انّي حلفت ان اقبّل عتبة باب الجنة وجبهة حور العين , فأمره ان يقبّل رجل الام وجبهة الأب , قال : يا رسول اللّه , ان لم يكن ابواي حيّين ؟ قال : « قبّل قبرهما » , قال : فان لم اعرف قبرهما ؟ قال : « خطّ خطّين , إنو أحدهما قبر الأم , والاخر قبر الأب , فقبّلهما فلا تحنث في يمينك ».

براهين أصول المعارف الالهية (25/ 9)/ کشف الارتیاب ، ص ۴۴۰

 مردى خدمت حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلّم آمد و عرض كرد: من سوگند یاد كرده ام كه آستانه ي درِ بهشت و پیشانی حورالعين را ببوسم ! حضرت به او امر فرمود پای مادر و پیشانی پدرش را ببوسد . عرض كرد: اگر پدر و مادرم زنده نبودند چه کنم ؟ فرمود: قبر آنها را ببوس ، عرض كرد: مكان قبر آنها را نمى دانم (چون در سابق زیاد اتفاق می افتاد كسی به سفر می رفت و مراجعت نمی کرد و در سفر از دنیا می رفت و برای بازمانگان معلوم نمی شد که قبرش کجاست و يا در اثر مرور زمان مكان آن مخفى شده است )،حضرت فرمود: دو خط روى زمين بكش به نيّت قبر پدر و مادر، و سپس آنجا را ببوس و سوگندت را نشكن .

ط )  عاق والدين بوي بهشت را استشمام نخواهد كرد 

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله وسلّم : إِيَّاكُمْ وَ عُقُوقَ الْوَالِدَيْنِ فَإِنَّ رِيحَ الْجَنَّةِ يُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ أَلْفِ عَامٍ [ و في رواية : الفي عام ] وَ لَا يَجِدُهَا عَاقٌّ وَ لَا قَاطِعٌ وَ لَا شَيْخٌ زَانٍ وَ لَا جَارٌّ إِزَارَهُ خُيَلَاءَ إِنَّمَا الْكِبْرِيَاءُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ .

وسائل‏الشيعة ، ج 21 ،  ص 501 / الكافي ، ج 6 ، ص 50

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود : بپرهيزيد از آلوده شدن به عاقّ والدين ؛ زيرا بوي عطر بهشت از فاصله هزار سال راه مانده به مشام مي رسد [ و در بعضي از روايات دوهزار سال ] ولي چند طايفه [ نه تنها بهشت نمي روند بلكه بوي عطر آن را هم اگرچه از فاصله ي بسيار دور به مشام مي رسد استشمام نمي كنند مگر توبه نمايند ] 1 . كسي كه گرفتار عاقّ شده است 2 . كسي كه به بستگانش رسيدگي نمي نمايد 3 . كسي كه در سنِّ پيري رعايتِ گناهان جنسي را از نگاه گرفته تا ... نمي نموده است 4 . كسي كه نسبت به ديگران تكبّر مي ورزيده است  در حالي كه بزرگي و كبريايي خاص خداوند مي باشد.